11. septembar i vječna kriza Zapada i islamskog svijeta

Većina ljudi zna za direktne posljedice terorističkih napada na Sjedinjene Države 11. septembra 2001. Njemački istraživač islama Štefan Vajdner pak tvrdi da su posljedice mnogo dublje nego što se obično uzima. Recimo, u odnosu Evropske unije i Turske koji je, kaže, kolateralna šteta.

„Sjetimo se samo: na dolasku milenijuma Redžep Tajip Erdogan bio je nada Turske kao ozbiljnog kandidata za EU. Jedanaesti septembar dao je vjetar u leđa konzervativnim kritičarima Turske, koji su rekli da islam ne pripada Evropi“, kaže Vajdner za DW.

„Kad je Erdogan shvatio da vrata EU ostaju zatvorena za Tursku, on se preorijentisao i pri tome razbio više porcelana nego što je morao. Danas djeluje kao da srlja u pogrešnom pravcu, a izbjeglice su mu gvozdeni zalog protiv EU. Cinična igra“, dodaje ovaj istraživač.

Kako su izbjeglice došle na Zapad

Upravo je u njemačke knjižare stigla Vajdnerova knjiga „Ground Zero: Jedanaesti septembar i rađanje sadašnjice“. Bombastičan naslov - Ground Zero u vojnom žargonu označava mjesto koje je pogodio projektil i tako se naziva i prostor gdje su u Njujorku srušene Kule blizankinje – i uskoro dvadeseta godišnjica napada od ove knjige čine privlačno štivo.

Ali, zanimljiva je i Vajdnerova teza – da su od tada Zapad i islamski svijet ušli u spiralu radikalizacije, gurajući jedni druge sve dublje u nerazumijevanje.

Tako Vajdner vidi i desetogodišnji rat u Siriji. Asadu, kojeg ne voli ni sopstveni narod, kaže, pošlo je za rukom da za najmoćnije protivnike ima radikalne islamiste. Zapad tu nikoga ne može da podrži. „Rezultat je bio da su prozapadne snage iz Sirije emigrirale – na Zapad!“

Prema ovom autoru, Zapad je oklijevao da odlučno podrži Arapsko proljeće 2011. godine, jer su prvi aktivisti koji su se pojavili na ulicama bili veći ljevičari od prosijeka vladajućih u Evropi i SAD. „Da su oni došli na vlast, sigurno ne bi zagovarali politiku koju Zapad želi, ili koju su tražili Svjetska banka i MMF. Te nove vlasti, koje bi zaista htjele da poboljšaju situaciju za mase svog naroda, bili bi Zapadu teži partneri nego korumpirani diktatori.“

Kako smatra Vajdner, Zapad je propustio šansu da razmišlja dugoročno. Moglo se, kaže, u dešavanja u arapskom svijetu umiješati drugačije – pritiskom na bogate države Arabijskog poluostrva, možda i sankcijama, kako ove ne bi upropaštavale revolucije u arapskom svijetu ili ih podrivale podrškom džihadistima.

„Time bi konačno bilo urađeno ono što je propušteno 11. septembra - pozvati na odgovornost ideološke, logističke i finansijerske mecene (napada iz 2001). Toga se Zapad pribojavao jer je previše našeg novca i blagostanja povezano sa tamošnjim nedemokratskim sistemima. Na kraju smo platili cijenu u drugačijoj formi, kroz izbjegličku krizu i jačanje desničarskog populizma kao reakciju“, kaže Štefan Vajdner.

Preliijevanje krize

Teroristički napadi i ono što se poslije toga zbilo, piše Vajdner u novoj knjizi, promijenili su i Zapad toliko da se više ne može prepoznati.

„Dekada prije 11. septembra bila je epoha optimizma u Evropi i SAD. To se promijenilo. I prije korona-krize je raspoloženje bilo mizerno. Osim rastuće ekonomske nejednakosti i haosa u svijetu novih medija, glavni uzrok je kriza koja se prelila iz arapsko-islamskog svijeta“, kaže Vajdner.

Tu misli na izbjegličku krizu, na doseljavanje koje je „mnogima djelovalo nekontrolisano ili su ga tako predstavljali populisti“. Uz to i globalni terorizam, islamistički i „bijeli i zapadni“ prema ljudima stranog porijekla ili muslimanima. „U zbiru to je bila uzajamna radikalizacije koja je dopinijela i uspjehu Donalda Trampa koji je još zaoštrio to loše raspoloženje.“

Iz toga se teško izlazi, dodaje ovaj autor, i kaže da bi bilo poželjno da Evropa govori jednim glasom koji bi se slagao sa američkim - mada ne po svaku cijenu. Ključno u odnosima sa islamskim svijetom je, smatra, da se ne sarađuje sa režimima nego sa ljudima.

 Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu