2018.: Poljska najveći izazov za EU

Organizovati izlazak Britanaca iz Evropske unije, neće biti lako naredne godine, ali politički gledano, preostalih 27 zemalja EU je po tom pitanju složno. Zaista teško, u poređenju sa Bregzitom, biće kažnjavanje jedne ili više zemalja članica koje krše pravila Unija, a i dalje hoće da budu dio nje. Ukoliko Poljska ne promijeni kurs, EU će početkom 2018. godine, po prvi put u svojoj 61-godišnjoj istoriji morati da konstatuje da u jednoj zemlji članici više nema vladavine prava i da time nije ispunjen minimum neophodan za članstvo.

U postupku koji je nazvan po članu 7. Lisabonskog sporazuma, primjetno je duboko zadiranje u strukture Evropske unije. On svjedoči o dubokom nepovjerenju među zemljama članicama. To potresa temelje zajednice. Ne radi se samo o ideološki spornoj vladajućoj stranci Kačinskog pod nazivom PiS, koja u EU vidi nešto poput Sovjetskog Saveza, što Poljskoj navodno želi da ukrade teško ostvaren suverenitet. Radi se i o poljskim susjedima, koji dolaze iz komunističkih diktatura, u kojima izgleda još uvek nije ostvaren sistem orjentisan na vladavinu prava. Populističke vlade u Poljskoj, Češkoj, Slovačkoj, a naročito u Mađarskoj protive se poštovanju zakona EU, sprovođenju odluka vezanih za izbjeglička pitanja i ne pridržavaju se pravila koje su same potpisale.

Radi se o principu

Nažalost, Kačinskog i Orbana treba podsjećati na to da su njihove zemlje 2004. godine dobrovoljno pomogle da se prevaziđe podjela Evrope, kada su pristupile EU. Odlučujuće pitanje 2018. godine, kojim se presuđuje o sudbini EU, glasi: hoće li države članice uspjeti da primoraju četiri neposlušne zemlje Višegradske grupe da poštuju vladavinu prava i zakone? Ili će Poljska birati politički ugodniji put i omogućiti dolazak na vlast novim nacionalistima? U tom slučaju funkcionisanje Evropske unije više ne bi bilo sigurno. To bi bio kraj EU u današnjem obliku.

Moglo bi biti veoma teško postići jedinstven stav sa desničarsko populističkim strankama, kao što su poljski PiS ili mađarski Fides, koje su u međuvremenu dio vlasti. Najnoviji udarac stiže iz Austrije u kojoj je dio vlasti postao nacionalistički FPÖ. Sljedeći udarac bi mogao da stigne iz Italije, u martu 2018. godine. Niko ne zna kakve posljedice bi mogao da ima dobar rezultat ili čak pobjeda pokreta Pet zvijezda. Njemačkoj, Francuskoj, Holandiji, Belgiji, Danskoj, Italiji i drugim platišama koji rade na očuvanju EU, ništa drugo više neće preostati, nego da Poljskoj i drugim odmetnicima zaprijeti finansijskim kažnjavanjem.

U slučaju potrebe ukiniti finansijku pomoć

Čudno sa nacionalnom galamom iz Poljske i Mađarske je to da se novac iz briselskih kasa rado uzima, dok se sistem blati i ne poštuje. To zajedno ne ide. Prijetnje do sada nisu urodile plodom. Ali to bi 2018. godine moglo da se promijeni. Tada će početi pregovori o raspodjeli finansijskih sredstava unutar EU od 2021. godine. Poljska, koja je odlično profitirala od finansijske pomoći za poljoprivredu, naravno ne želi da bude na gubitku. Ali sa aktiviranim Članom 7. za vratom, neće imati dobre karte. Već 2021. EU bi mogla da isključi Poljsku sa zajedničkog tržišta, jer i to je povezano sa poštovanjem vladavine prava. To bi značajno pogodilo poljsku privredu i slobodu kretanja poljskih radnika.

Ostaje nada da će glasači u Poljskoj za dvije godine znati kako da se riješe konzervativnih nacionalista. U suprotnom, postoji opasnost da Poljska bude isključena iz EU ili, što je još gore, da se Evropska unija pod pritiskom desničarskih populista od zajednice koja njeguje iste vrijednosti, polako pretvori u carinsku uniju.