Iranski demonstranti na meti režima u Iranu

16. septembra prošle godine 22-godišnja Kurdkinja Jina Mahsa Amini umrla je u pritvoru iranske "moralne policije". Navodno je privedena zbog nepropisnog nošenja hidžaba. Nakon njene smrti, mlade Iranke predvodile su najveći protestni pokret, koji je Iran vidio posljednjih desetljeća. Građanski nemiri predstavljali su izazov bez presedana za vladare Islamske Republike. Vlasti su odgovorile brutalnim obračunom i hapšenjem hiljada demonstranata i stotinama ubijenih i pogubljenih.

Godinu dana nakon smrti Jine Mahse Amini, vlasti u Iranu imaju na meti sve što bi upućivalo na protest, koji bi mogao eskalirati na sličan način. Pomno se prate članovi porodica onih koji su izgubili život tokom protesta.

Na meti su porodice žrtava

Proteklih dana uhapšeno je nekoliko članova porodica ubijenih demonstranata. Među njima je i Mashallah Karami, otac uhapšenog demonstranta Mohammada Mehdija Karamija, koji je pogubljen u januaru 2023. Otac Karami je priveden 21. avgusta.

Grupe za ljudska prava izvijestile su da je u proteklih pet mjeseci uhapšeno oko 70 ljudi, koji su izgubili svoje najmilije u protestima. 5. septembra priveden je i ujak Jine Mahse Amin.

Jedan dobro informirani izvor u Iranu, koji je iz sigurnosnih razloga  želio da ostane anoniman, rekao je da vlasti ciljaju i na okupljanja na grobovima ubijenih tokom demonstracija. Prema ovom izvoru, snage sigurnosti smatraju ožalošćene porodice potencijalnim katalizatorom za ponovno oživljavanje protesta u Iranu.

Tako je u julu uhapšeno osam osoba, koje su se okupile u blizini groba Mehrshada Shahidinejada, 20-godišnjeg studenta, ubijenog u oktobru 2022. tokom protesta u gradu Arak. Osuđeni su na šest godina zatvora i 74 udarca bičem.

Izvori u Saqqezu u provinciji Kurdistan, rodnom gradu Jine Mahse Amini i nekadašnjem centru protesta, kažu da su u blizini njene grobnice postavljene nove nadzorne kamere. Zvaničnici iranske vlade tvrde da su kamere namijenjene kontroli saobraćaja.

Pritisak na civilno društvo i univerzitete

Uz targetiranje ožalošćenih porodica, iranske vlasti povećavaju pritisak na društvene aktiviste i novinare, kažnjavajući ih strogim zatvorskim kaznama. Među njima je i 75-godišnji novinar Keyvan Samimi, koji je 28. avgusta osuđen na šest godina zatvora. Samini je nedavno uz kauciju pušten iz zatvora da se brani sa slobode pod optužbom za "zavjeru protiv nacionalne sigurnosti".

I dvije mlade novinarke Elnaz Mohammadi i Nagin Baqeri su osuđene na tri godine uslovno.

Jedna aktivistkinja za prava žena je, u razgovoru za DW pod uslovom da ostane anonimna, rekla da su se posljednjih sedmica pojavili novi slučajevi protiv političkih i građanskih aktivista u Iranu, koje se optužuju za aktivnosti protiv režima. Ona kaže da su snage sigurnosti sada naglasile da ako neko bude ponovo uhapšen, nikada neće biti pušten iz zatvora.

Snage sigurnosti su također upozorile aktiviste da, ako protesti ponovo krenu, moraju izbjegavati izlazak na ulicu i trebaju ostati u svjim domovima. Ako ih policija otkrije na ulici, suočiće se s hitnim pritvaranjem.

Tokom protekle godine, iranski univerziteti bili su među primarnim centrima protesta. Kako se približavala godišnjica smrti Jine Mahse Amini, univerzitetski profesori su se također sve više nalazili na meti.

U raznim gradovima širom Irana, desetine univerzitetskih profesora, koji su kritizirali postupke vlade prema demonstrantima i studentskim zahtjevima, izbačeni su, suspendovani ili penzionisani ranije nego što je predviđeno - iz neutvrđenih razloga.

Nedavno su jedne novine sa sjedištem u Teheranu izvijestile da je u protekle dvije godine više od 110 profesora, kritičnih prema uslovima koji vladaju u zemlji, izbačeno sa univerziteta.

Demonstranti obećavaju da će nastaviti

Uprkos svim ovim prijetnjama, vijesti i objave na društvenim mrežama ukazuju da duh otpora u iranskom društvu još uvijek postoji. Demonstranti, posebno žene i mladi, i dalje se spremaju da učestvuju u protestnim skupovima koji se održavaju povodom godišnjice smrti Jine Mahse Amini.

Aktivistkinja za prava žena Elham Modarresi, koja je bila u zatvoru od novembra 2022. do kraja januara 2023., rekla je za DW iz Turske da ju je vrijeme u zatvoru učinilo "jačom" i "hiljadu puta otpornijom".

Druga bivša politička zatvorenica, koja je željela ostati anonimna, naglašava da je stroga akcija policije "pokazivanje moći" iranskog sigurnosnog aparata, kako bi se stvorili strah i zabrinutost u iranskom društvu, posebno među političkim i građanskim aktivistima.

Aktivistkinja Modarresi, koja je na liječenju u Turskoj zbog oboljenja jetre, koje se pogoršalo tokom njenog boravka u zatvoru, rekla je da se iranski narod više ne plaši demonstracije moći od strane režima.

"Islamska Republika treba da zna da ne može spriječiti naše proteste trpanjem ljudi u zatvore i represijom. Naprotiv, svaki politički zatvorenik je velika prijetnja Islamskoj Republici, jer se ljudi  sve manje boje zatvora i represije", rekla je ona.

Ona se prisjetila da je sa 12 godina privedena zbog odbijanja nošenja obaveznog hidžaba i zato što je obukla crvene cipele. "Sa samo 12 godina bila sam u zatvoru među ubicama. Tjerali su me da čistim sve toalete pritvorskog centra. Prvu torturu doživjela sam sa 12 godina”, rekla je ona. "Pa čega bih se još trebala bojati?"

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu