Posljednji transatlantski predsjednik?

Američkom predsjedniku Džou Bajdenu ostalo je još samo nekoliko mjeseci na funkciji, tako da je vrijeme za oproštajnu turneju. Nakon što je morao da odloži posjetu zbog uragana Milton, Bajden je sinoć došao u Njemačku.

On je prvi američki predsjednik, poslije Džordža H. V. Buša, kome je uručen Orden za zasluge Savezne Republike Njemačke. Orden će je uručio njemački predsjednik Frank-Valter Štajnmajer. „Time savezni predsjednik odaje počast doprinosu predsjednika Bajdena njemačko-američkom prijateljstvu i transatlantskom savezu, koje je Bajden značajno oblikovao i ojačao tokom pet decenija“, saopštila je Kancelarija saveznog predsjednika prije prvobitnog datuma posjete početkom oktobra.

Odnos između SAD i Evrope, posebno između SAD i Njemačke, bio je veoma važan za Bajdena. Završetkom njegovog predsjedničkog mandata završava se i jedna era.

„Mislim da ga možemo tako nazvati (posljednjim transatlantskim predsjednikom)“, kaže za DW Mišel Igan, profesorka na Američkom univerzitetu u Vašingtonu i ekspertkinja za odnose između SAD i Evrope. „To je zbog njegove dugogodišnje saradnje s NATO-om, Minhenske bezbjednosne konferencije i Odbora za spoljne poslove američkog Senata, kroz koje je upoznao mnoge evropske lidere pre nego što je postao predsjednik.“

Zašto je Bajden tako veliki transatlantičar?

Bajden je rođen 1942. godine. Odrastao je u zemlji koja je pomogla Njemačkoj da se obnovi nakon Drugog svjetskog rata. Nakon izgradnje Berlinskog zida 1961. godine, mogao je da posmatra kako Zapadna Njemačka postaje jedan od najvažnijih partnera SAD tokom Hladnog rata.

U politici je od 1972. godine i u oblasti spoljne politike je oblikovan pod uticajem hladnoratovskog iskustva“, kaže za DW Piter Sparding, potpredsjednik Centra za proučavanje Predsjedništva i Kongresa. „Njemačka je praktično bila središte tog sukoba“, dodaje Sparding.

Bajdenovo iskustvo u spoljnoj politici bilo je od velike važnosti i u vrijeme kada je bio potpredsjednik Baraka Obame.

„Obama je imao vrlo malo iskustva sa spoljnom politikom“ kada se kandidovao za predsjednika, kaže Igan. „To je bio razlog zašto je Bajden postao njegov potpredsjednik. Bajden je imao veze i potrebno znanje.“

Obama je tokom svojih mandata bio veoma popularan u Evropi jer je obnovio transatlantske odnose nakon predsjedništva Džordža V. Buša, kaže Igan, ali je Bajden bio taj koji je imao emocionalnu vezu sa Evropom, a ne Obama.

SAD i Njemačka: Mnogo sličnosti

I danas, tokom Bajdenovog predsjedavanja, Njemačka ostaje važan partner SAD. Te dvije zemlje pružaju najveću podršku Ukrajini u njenoj borbi protiv Rusije. Pored toga, SAD i Njemačka najviše ističu pravo Izraela na samoodbranu u aktuelnom sukobu na Bliskom istoku.

Igan ističe da, pored sličnih stavova na međunarodnoj sceni, dvije zemlje povezuju i slični unutrašnji politički izazovi. „I SAD i Njemačka trenutno doživljavaju političku podjelu“, kaže ekspertkinja za transatlantske odnose.

U SAD, demokrate i republikanci čine dva ideološki jasno razdvojena tabora koji se često žestoko suprotstavljaju, ako ne i bore, jedni protiv drugih. U Njemačkoj, kako navodi Igan, jačanje desničarske populističke i djelimično ekstremno desničarske Alternative za Njemačku (AfD) pokazuje političku podjelu u društvu.

„Druga paralela, po mom mišljenju, je pitanje granica i graničnih kontrola“, kaže Igan. „Njemačka je pokrenula pitanje graničnih kontrola uprkos slobodi kretanja u šengenskoj zoni i EU.“

Nakon što je u avgustu 2024. godine jedan migrant nožem ubio troje ljudi u Solingenu, Njemačka je pooštrila svoju migracionu politiku. To je takođe uključivalo uvođenje ili proširenje kontrola na svim njemačkim granicama – uključujući i one sa drugim državama EU. Ovaj korak nije prošao bez kontroverzi u Njemačkoj.

A u SAD, demokratska kandidatkinja za predsjednicu i aktuelna potpredsjednica Kamala Haris često tokom predizborne kampanje nailazi na kritike zbog imigracione politike i bezbjednosti na američkoj granici sa Meksikom. Na početku svog predsjedničkog mandata, Bajden je to pitanje praktično stavio u njen domen, ali sada njen protivnik Donald Tramp najradije kritikuje ilegalne imigrante, koje smatra odgovornima za veliki dio problema u SAD.

SAD se okreću drugim partnerima

Bajden se smatra posljednjim velikim transatlantičarom, jer će Njemačka igrati manje važnu ulogu u spoljnoj politici SAD nego ranije. Osim toga, više neće moći kao ranije da se oslanja na SAD kao na branioca evropske bezbjednosti, kaže Piter Sparding.

„Njemačko-američki odnosi će izgledati drugačije u budućnosti, bez obzira ko će biti sljedeći predsjednik“, kaže Sparding. „SAD se okreću Indo-Pacifiku i takođe reaguju na Kinu kao ozbiljnu konkurenciju. Tako da s američke strane postoje očekivanja da će zemlje poput Njemačke preuzeti veću odgovornost u Evropi i oko nje."

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu