BRIKS: Koliko je važno Putinovo odsustvo?

Prema organizatorima, cilj predstojećeg samit BRIKS-a  koji se od 22. do 24. avgusta održava u Južnoj Africi jeste pravedniji sistem globalnog upravljanja i suprotstavljanje ekonomskoj dominaciji zapadnih zemalja. Ali neki posmatrači kažu da bi odsustvo ruskog lidera Vladimira Putina moglo da ugrozi njegov rastući uticaj u Africi.

Rusija je jedna od pet zemalja članica BRIKS-a. Pored nje članice su Brazil, Indija, Kina i Južna Afrika. Te zemlje sebe smatraju ekonomijama koje brzo rastu.

Protiv ruskog predsjednika je izdat nalog za hapšenje Međunarodnog krivičnog suda (MKS) zbog invazije Rusije na Ukrajinu. Njegova potencijalna posjeta predstavljala je diplomatsku i pravnu dilemu za Južnu Afriku, sve dok kasnije nije potvrđeno da će rusku delegaciju predvoditi ruski ministar spoljnih poslova Sergej Lavrov.

„Prisustvo Putina bi izazvalo veliko odvraćanje pažnje, imajući u vidu sve kontroverze koje su proizašle iz optužnice Međunarodnog krivičnog suda“, rekao je za DW Gideon Čitanga, naučni saradnik na Univerzitetu Vitvatersrand u Johanesburgu.

„Tako da njegovo odsustvo barem pomaže da se za sada zadrži fokus na ključnim pitanjima. Drugim riječima, biće manje buke u vezi sa predsjednikom Putinom, njegovim hapšenjem i vjerovatno čitavim pitanjem povezanim sa odnosima Rusije i afričkih zemalja“, dodao je Čitanga. 

Da li je važno Putinovo odsustvo?

Još u julu, Putin je umanjio značaj svog nedolaska u Južnu Afriku. „Mislim da moje prisustvo na samitu BRIKS-a nije važnije od toga da budem ovdje u Rusiji“, rekao je Putin. Međutim, Gustavo de Karvaljo, viši istraživač na Južnoafričkom institutu za međunarodne poslove, rekao je da je u ovom trenutku Rusija ekonomski slaba, što bi potencijalno ostavilo otvorena vrata za ozbiljnije pregovore da je Putin pošao na put.

„Putina plaća danak ratu. I tako bi možda mogli biti sklopljeni neki poslovi na visokom nivou da je predsjednik Putin došao“, rekao je on za DW. „Ali ne mislim da će njegovo odsustvo na bilo koji način imati veliki efekat."

S tim se ne slažu svi. Uoči samita BRIKS-a, južnoafrička radikalna ljevičarska opoziciona partija, Borci za ekonomsku slobodu (EFF), pozvala je lidere Kine, Indije i Brazila da bojkotuju događaj u znak solidarnosti sa Putinom. Lider stranke Džulijus Malema okupio je svoje pristalice da održe proteste u znak podrške ruskom lideru.

„Pozivamo predsjednika Narodne Republike Kine, Indije i Brazila da ne dolazi na samit BRIKS-a u znak solidarnosti sa predsjednikom Putinom", rekao je Malema.

„Upravo [južnoafrički predsjednik] Ramafosa — kukavica Ramafosa — nije mogao da garantuje da nećemo uhapsiti Putina... Nikada nećemo podržati imperijalizam protiv predsjednika Putina."

Ruske sahelske ambicije u centru pažnje

Ruski lider ne izaziva talasanje samo u Južnoj Africi: nedavni vojni puč u Nigeru takođe je pokazao rastući uticaj Rusije u regionu Sahela nakon talasa državnih udara u poslednje tri godine. U Maliju i Burkini Faso državni udari su izvedeni 2021. i 2022. godine — vojni lideri su protjerali trupe bivše kolonijalne sile Francuske i ojačali diplomatske odnose sa Moskvom. 

Obje zemlje su upozorile da su protiv bilo kakve vojne intervencije u Nigeru, a Putin je potcrtao želju za „mirnim rješenjem". Pod demokratski izabranim predsjednikom Nigera Mohamedom Bazumom, zemlja se smatrala zapadnim saveznikom.

Međutim, Frederik Goloba Mutebi, istraživač i komentator društveno-političkih zbivanja u regionu Velikih jezera, kaže za DW da Rusija jednostavno slijedi sopstvene interese u regionu Sahela, slično kao što su to činile i druge zapadne sile u prošlosti. „Rusija će, kao i sve druge zapadne sile, podržati vlade u Africi koje su usklađene sa njenim interesima", rekao je Goloba. „Ako Rusija danas radi isto, Zapad ne bi trebalo da se osvrće i brine zbog rastućeg uticaja Rusije u Africi.

Afrika ima sopstvene interese

Prema istraživaču Čitangi sa Univerziteta Vitvatersrand, dominantni narativ ostaje priča da Rusija malo doprinosi afričkim ekonomijama u poređenju sa svojim vojnim učinkom. „Međutim, neki Afrikanci Putina smatraju vitalnim saveznikom“, rekao je on, dodajući da su građani Afrike više zainteresovani „kako će njihove zemlje imati koristi od samita BRIKS-a i novih odnosa oko BRIKS-a".

Čitanga vjeruje da afričke zemlje neće nužno popustiti pod pritiskom Zapada „Postoji velika zabrinutost među afričkim kreatorima politike, istraživačkim centrima i akademicima, koji su veoma kritični prema onome što vide kao licemjerje Zapada u pokušaju da utiče ili diktira politiku u afričkim zemljama.

Goloba kaže da su afrički lideri i dalje veoma svjesni odnosa drugih nacija prema Rusiji, naročito izvještavanja zapadnih medija. Na samitu Rusija-Afrika 2023. učestvovalo je samo 17 šefova afričkih država, u poređenju sa 43 na prvom samitu 2019. godine.

„Ne može se reći da su afrički lideri putovali u Moskvu ili tamo bili zastupljeni zato što vole Putina. Imali su interese u odnosu sa Rusijom koje moraju da sačuvaju", objasnio je Goloba.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu