"Sankcije uvijek imaju neželjene posljedice"

Deutsche Welle: Konferencija EU i UN o Siriji održava se u utorak i srijedu u Briselu. Akcenat je na pogledu u budućnost: ponovna izgradnja zemlje, pomoć, a tema će takođe biti i sankcije protiv Sirije. Kada bi se sankcije protiv Sirije izrazile na skali od jedan do deset, a pritom jedan označava blage a deset oštre sankicjie, kako biste ih Vi ocijenili?

Clara Portela: To bi bila ocjena sedam.

Da li je bilo zemalja koje su trpjele jače sankcije od Sirije?

Naravno. Ranije se sa sankcijama mislilo na sveobuhvatni trgovinski embargo. Pod tim se podrazumijevala zabrana izvoza u te zemlje i zabrana uvoza iz istih. Takve sankcije su početkom 90-ih uvedene protiv Jugoslavije. Irak je od 1991. bio 12 godina pod sankcijama, takođe Haiti od početka 90-ih. Međutim, Savjet bezbjednosti UN je zaključio da sankcije previše loše utiču na civilno stanovništvo. A to je oslabilo međunarodnu podršku ovakvim mjerama. I zbog toga se odustalo od ovakvog koncepta i razvio se novi - 'ciljane sankcije'. Pod tim se podrazumijevaju sankcije u određenim sektorima, na određene proizvode i određene elite, odnosno protiv određenih ličnosti.

Doduše i ciljane sankcije se takođe mogu postepeno proširivati. To smo vidjeli odlično na primjeru Irana. Sankcije su prvo bile usmjerene protiv određenih ličnosti, a potom su proširene na još neke ličnosti i firme. Onda je u jednom trenutku i Centralna banka dospjela na crnu listu. Sankcije su time tehnički i dalje bile "ciljane", ali realno su imale veoma rašireno dejstvo. Jer, one više nisu bile usmjerene samo na malu grupu nego su pogodile kompletno društvo.

Ako to sada pogledamo na primjeru Sirije: koliko su sankcije protiv Damaska zapravo 'ciljane'?

I u slučaju Sirije se može vidjeti da su i SAD i EU otišli predaleko. Oni su upotrijebili veoma mnogo različitih instrumenata sankcionisanja. Nakon prve runde pooštravanja sankcija uslijedila je druga, pa i treća. U roku od manje od godinu dana EU je upotrijebila sva raspoloživa sredstva sankcionisanja. Ali, formalno su sankcije i dalje bile 'ciljane'. Gledano čisto tehnički sa Sirijom još uvijek ima trgovine. Ali, ima mnogo proizvoda koji se više ne smiju uvoziti u EU, i mnogo finansijskih sankcija koje su pooštrene. A to otežava poslovanje sa sirijskim partnerima.

Početkom godine su sankcije u jednom izvještaju urađenom za UN oštro kritikovane. U izvještaju se govori da pod sankcijama posebno pati civilno stanovništvo. Da li biste mogli to potvrditi?

Patnja naroda u Siriji je očigledna. Ali, naučno se ne može potvrditi da su za to odgovorne baš sankcije. Jer, mnogo značajniju ulogu zapravo igra građanski rat koji tamo bjesni godinama. Tako da je teško razlučiti efekte sankcija od efekata rata. Uz to se mora postaviti pitanje: koliko poslovanja i koliko bankovnih transakcija uopšte može da se odvija u ratnim okolnostima? Vjerovatno vrlo malo njih.

Kada EU sada u ovoj kompleksnoj situaciji razmatra budućnost Sirije i kada sankcije stavlja još jedanput na dnevni red, koliko bi bilo smisleno da Unija ukine sankcije?

Kada bi se sada ukinule sankcije EU, skoro da ne bi bilo nikakve razlike. Jer, najveći broj preduzetnika želio bi da ima mogućnost da ostane aktivno u američkom sistemu. A to bi bilo moguće samo ako bi se držali američkog zakonodavstva. No, generalno je problematično ukinuti sankcije bez protivusluge. Jer, tu se radi o kredibilitetu onog koji je uveo sankcije, mnogo više nego o zemlji koja je pod sankcijama ili samog dejstva istih. Jer, želi se spriječiti signal u smislu: ako izdržimo dovoljno dugo, EU će ukinuti sankcije sama od sebe, bez da su nešto time postigli.

Klara Portela je politikologinja, koja trenutno predaje na Univerzitetu za menadžment u Singapuru, a kao naučnica se bavila sankcijama EU.