«Έφυγε» ο ιστορικός Ερνστ Νόλτε

Ο Ερνστ Νόλτε ήταν κατά γενική ομολογία ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς της μεταπολεμικής Γερμανίας, καθώς έθεσε τις βάσεις της συγκριτικής μελέτης των μεγάλων ολοκληρωτικών καθεστώτων και ειδικότερα του ναζισμού και του σταλινισμού κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, αφήνοντας πίσω του μια εντυπωσιακή βιβλιογραφική παρουσία. Ο Ερνστ Νόλτε καθόλη τη διάρκεια της επιστημονικής του σταδιοδρομίας εστίασε στη μελέτη της ανόδου του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού και υποστήριξε την υπόθεση ότι η εμφάνιση του ναζιστικού φαινομένου ήταν η γερμανική απάντηση στην άνοδο του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη.

Η θεωρία αυτή όπως ήταν φυσικό δέχθηκε μεγάλη κριτική στη Γερμανία, πολλοί μάλιστα τον κατηγόρησαν ότι «σχετικοποιεί» τα ναζιστικά εγκλήματα. Χαρακτηρίστηκε κορυφαίος εκπρόσωπος της «αναθεωρητικής» ιστοριογραφίας. Ο Νόλτε επανέφερε το θέμα στον δημόσιο διάλογο το 1987, όταν πυροδότησε μια μεγάλη συζήτηση με κορυφαίους εκπροσώπους της ευρωπαϊκής διανόησης μετά από τη δημοσίευση σχετικής επιφυλλίδας του στην Frankfurter Allgemeine Zeitung. «Το παρελθόν που δεν θέλει να παρέλθει» ήταν ο τίτλος στο επίμαχο άρθρο, στο οποίο ο Ερνστ υποστήριξε εκ νέου ότι το Ολοκαύτωμα ήταν η αντίδραση της Γερμανίας μπροστά στο φόβο μπολσεβικοποίησης της ευρωπαϊκής ηπείρου στο πρότυπο της Σοβιετικής Ένωσης.

«Η διαμάχη των Ιστορικών»

Οι θέσεις αυτές προκάλεσαν την έντονη αντίδραση μεγάλων διανοητών, ιδίως του Γιούργκεν Χάμπερμας, ο οποίος ως απάντηση στον Νόλτε υποστήριξε ότι αντίστοιχες ιστορικές θεωρήσεις του εθνικοσοσιαλισμού ενέχουν τον κίνδυνο μιας άστοχης, έως και επικίνδυνης, εξίσωσης τυραννικών καθεστώτων, ηγετών και πρακτικών που εμφανίστηκαν σε άλλες εποχές και κάτω από διαφορετικές ιστορικοπολιτικές συνθήκες. H μεγάλη αυτή ιστορική διαμάχη περί τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έδωσε τροφή για μια ευρύτερη συζήτηση στη Γερμανία σχετικά με το ιδιάζον γερμανικό παρελθόν, αλλά και τον τρόπο που αυτό πρέπει να ιδωθεί από τις μελλοντικές γενιές. Στο πλευρό του Νόλτε στάθηκαν επίσης μεγάλοι ιστορικοί της γενιάς του, όπως ο Κλάους Χίλντεμπραντ, ενώ σφοδρή κριτική στις θέσεις του άσκησαν ο Χανς Μόμσεν και ο Χάινριχ Άουγκουστ Βίνκλερ.

Ο Νόλτε γεννήθηκε στην πόλη Βίτεν στην κοιλάδα του Ρουρ το 1923. Καταγόταν από οικογένεια εκπαιδευτικών, σπούδασε Κλασική Ελληνική Φιλολογία, Ιστορία και Φιλοσοφία και διετέλεσε καθηγητής στα πανεπιστήμια της Κολωνίας, του Μάρμπουργκ, καθώς και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Πέθανε σήμερα σε ηλικία 93 ετών. Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί έργα του, με το εγχειρίδιό του «Ο Ευρωπαϊκός Εμφύλιος Πόλεμος 1917-1945, Eθνικοσοσιαλισμός και Μπολσεβικισμός» να αποτελεί σημείο αναφοράς για την ιστορική μελέτη του ευρωπαϊκού 20ου αιώνα.

Spiegel, dpa, afp, rtr / Δήμητρα Κυρανούδη