Γερμανικό «Μοιρολόι»

Οι Γερμανοί συγγραφείς είναι εξαιρετικά συστηματικοί. Δεν επαφίενται μόνο στο ορμέμφυτο ταλέντο τους, αλλά μελετούν και ερευνούν πριν γράψουν την ιστορία που έχει αρχίσει να κλωθογυρίζει στο μυαλό τους. Έτσι και η πεζογράφος Κάρεν Κέλρ από το Αμβούργο. Πριν εκδώσει το πρώτο της μυθιστόρημα έκανε αλλεπάλληλα ταξίδια στην Ελλάδα, πήγε σε απομακρυσμένα χωριά και απόμερα νησάκια, μίλησε και πήρε συνεντεύξεις από γέροντες και γερόντισσες, από όσους διατηρούσαν αναμνήσεις από την εποχή που στο χωριό δεν υπήρχε ακόμα ηλεκτρικό. Και φέτος το μυθιστόρημα της Κέλερ εκδόθηκε με τον ελληνικό τίτλο «Μοιρολόι», ένα έργο επιστημονικής φαντασίας θα λέγαμε που εκτυλίσσεται όμως όχι στο μέλλον, αλλά στο παρελθόν.

Γαλάζια και λευκά κύματα

Η συγγραφέας υπήρξε για πολλά χρόνια ηθοποιός, στη συνέχεια άρχισε να γράφει θεατρικά έργα και σενάρια, το 2014 δημοσίευσε την πρώτη συλλογή διηγημάτων της και τώρα το πρώτο της μυθιστόρημα. Οι ηρωίδες της είναι δυνατές γυναίκες που συγκρούονται με κοινωνικούς καταναγκασμούς και παραδοσιακούς ρόλους.

Στο «Μοιρολόι» βασική ηρωίδα είναι ένα κορίτσι χωρίς γονείς και όνομα που μεγαλώνει σε ένα φανταστικό νησί. Ισχύουν εκεί αυστηροί κανόνες, η κοινωνία είναι χωρισμένη σε άνδρες και γυναίκες. Οι άνδρες ξέρουν να διαβάζουν, έχουν το πρόσταγμα και κατά τα άλλα πίνουν στη σκιά των δέντρων. Οι γυναίκες μένουν αναλφάβητες, δουλεύουν στα χωράφια, δεν έχουν δικαιώματα.

Το έκθετο κορίτσι είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος του νησιού, σ’ αυτήν ρίχνουν τις ευθύνες για τα πάντα, από την κακή σοδειά ως τον θάνατο ενός νεογέννητου. Η ηρωίδα αρχίζει να μεγαλώνει, μαθαίνει να διαβάζει, ερωτεύεται ένα αγόρι, κάνει όλα τα απαγορευμένα πράγματα που στις συγκεκριμένες συνθήκες σημαίνουν απόδραση από την ασφυκτική ατμόσφαιρα, επανάσταση κατά της πατριαρχίας. Η ιστορία δεν είναι καινούργια, την απελευθέρωση της γυναίκας έχουν υμνήσει και άλλοι συγγραφείς. Η κριτική όμως επισήμανε ήδη το ιδιαίτερο ύφος της αφήγησης, η Κάρεν Κέλερ χρησιμοποιεί χιλιοειπωμένες λέξεις σαν πέτρες που λαμποκοπούν ολοκαίνουργιες πάλι στον ήλιο. Κατάδυση στο αρχαϊκό και υπέρβασή του με απέριττα μέσα. Μήπως αυτό δεν υπογραμμίζουν και τα καθάρια γαλάζια και λευκά κύματα στο εξώφυλλο του βιβλίου;

Με το ύφος της Μάνης

Τα ταξίδια της Κέλερ στην Ελλάδα την έφεραν και στη Μάνη, όπου στα χωριά άκουσε για πρώτη φορά και μοιρολόγια, αυτούς τους μεταθανάτιους ύμνους για τη ζωή και τα έργα των νεκρών. Της φάνηκε συναρπαστικό και αυτή τη μορφή έδωσε στο μυθιστόρημά της, χωρισμένο σε στροφές. Είναι η ηρωίδα που διηγείται στο ύφος του μοιρολογιού τον βίο της, μια και κανείς άλλος δεν θα βρισκόταν για να εξυμνήσει τα όσα έζησε ένα αποπαίδι. Ρινίσματα μιας Ελλάδας κακοτράχαλης και ξεχασμένης μέσα στο σώμα ενός μοντέρνου γερμανικού μυθιστορήματος.

Σπύρος Μοσκόβου