Δέκα χρόνια μετά την Αραβική Άνοιξη

Αφορμή ήταν η αυταρχική συμπεριφορά ενός αστυνομικού. Αγανακτισμένος και απελπισμένος ο Μωχάμεντ Μπουαζίζι, πλανόδιος πωλητής φρούτων, αυτοπυρπολήθηκε. Στη συνέχεια ξέσπασαν ταραχές, που οδήγησαν στην παραίτηση του αυταρχικού προέδρου της Τυνησίας Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί. Μαζί με την οικογένειά του ο Μπεν Αλί αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Τυνησία και βρήκε καταφύγιο στη Σαουδική Αραβία, οπου πέθανε το 2019. Μετά την Τυνησία ακολούθησαν ταραχές και ανατροπές σε πολλές ακόμη άλλες αραβικές χώρες: Συρία, Υεμένη, Αίγυπτος, Λιβύη.

Αλλά ποιo ήταν το αποτέλεσμα; Συνήθως δεν ήταν η πλήρης ελευθερία και η άνθηση της δημοκρατίας, αλλά μία ακόμη μεγαλύτερη καταπίεση και μία διαρκώς εντεινόμενη βία που κάποτε έφτανε στα πρόθυρα της εμφύλιας σύρραξης. Οι ελπίδες της εξέγερσης δεν εκπληρώθηκαν, ούτε στην Τυνησία. Στη πόλη Σιντί Μπουζίντ έχει στηθεί μνημείο προς τιμήν του Μωχάμεντ Μπουαζίζι, το οποίο όμως προσπερνούν αδιάφορα οι περαστικοί. Προφανώς έχουν άλλες έγνοιες στο μυαλό τους.

Όταν καταρρέει ο κοινωνικός ιστός

Προσπαθώντας να εξηγήσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα η Τυνησία ο ιστορικός και μπλόγκερ Αμίν Μπουαζίζι- που δεν έχει συγγένεια με τον Μωχάμεντ Μπουαζίζι- επισημαίνει ότι ο κοινωνικός ιστός της χώρας έχει καταρρεύσει. Στην πραγματικότητα, λέει, οι οπαδοί του παλαιού καθεστώτος και της "επανάστασης" είναι δύο σύνολα που δεν διαχωρίζονται αυστηρά μεταξύ τους, αλλά μπορεί και να τέμνονται. Υπάρχουν γκρίζες ζώνες και αδιευκρίνιστες αποχρώσεις. Αυτό είναι εμφανές και στο Σιντί Μπουζίντ. Πολλοί από τους ντόπιους αισθάνονται πικρία, όχι μόνο γιατί πέρασαν δέκα χρόνια με συσσωρευμένα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, αλλά κυρίως γιατί αισθάνονται ότι πήγαν χαμένες οι θυσίες του παρελθόντος. Ο κόσμος έχει την αίσθηση ότι εδώ και μισό αιώνα η πρόοδος κάνει μία παράκαμψη γύρω από την πόλη τους, γύρω από τη χώρα ολόκληρη. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία το 1956 και στη συνέχεια για την ελευθερία δεν φαίνεται να έχει αποφέρει καρπούς.

Κι έτσι συνεχίζονται, κάθε τόσο, οι καθιστικές διαμαρτυρίες, στις οποίες συρρέουν αντίπαλοι της "μετεπαναστατικής" κυβέρνησης από όλους τους πολιτικούς χώρους, μεταξύ αυτών και κάποιοι νοσταλγοί του παλαιού καθεστώτος. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια της ενδοχώρας, όπου η ανεργία ξεπερνά κατά πολύ τον επίσημο μέσο όρο του 16%, και συνωστίζονται σε εξίσου φτωχικά προάστεια στην πρωτεύουσα Τύνιδα ή ακόμη σε παραλιακές πόλεις, όπως η Σφαξ και η Σούσα. Πολλοί αναζητούν μία ευκαιρία να διασχίσουν τη Μεσόγειο με προορισμό τη Σικελία. Σύμφωνα με τοπικές ΜΚΟ τους τελευταίους 11 μήνες περισσότεροι από 12.000 τόλμησαν το μεγάλο ταξίδι. Την ίδια στιγμή καταγράφονται εκατοντάδες αγνοούμενοι. Φαίνεται ότι κάποιοι πλήρωσαν με τη ζωή τους την προσπάθεια να αναζητήσουν καλύτερη τύχη. Μετά την αυτοπυρπόληση του Μωχάμεντ Μπουαζίζι η οικογένειά του βρέθηκε και πάλι αντιμέτωπη με την κρατική αυθαιρεσία και διέφυγε στον Καναδά.

Μία διστακτική κυβέρνηση

Λίγες μέρες πριν συμπληρωθούν δέκα χρόνια από την εξέγερση, στις 17 Δεκεμβρίου, ο νέος πρωθυπουργός της Τυνησίας Χισέμ Μεσίσι συναντήθηκε με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών σε μία προσπάθεια να αναζητήσει κοινό έδαφος. Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης εκφράζουν ωστόσο αμφιβολίες για το αν η κυβέρνηση έχει πραγματικά τη θέληση, αλλά και την ικανότητα να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις των επομένων ετών. Μέχρι σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα συμπαγές κίνημα διαμαρτυρίας. Πολλές κινητοποιήσεις οδηγούν σε αντιπαράθεση με τις αρχές. Κατά καιρούς παραλύει η λειτουργία νευραλγικών τομέων της οικονομίας, για παράδειγμα στα δϊυλιστήρια του περιοχή Ελ Καμούρ, στη νότια Τυνησία, ή ακόμη και στα εργοστάσια φωσφωρικών λιπασμάτων κοντά στα σύνορα με την Αλγερία.

Οι κινητοποιήσεις επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την οικονομία της χώρας που έχει ήδη δεχθεί μεγάλο πλήγμα λόγω της πανδημίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κεντρικής Τράπεζας, αλλά και του Διεθνούς Νομισματικόυ Ταμείου, η ύφεση στην Τυνησία θα φτάσει φέτος το -7%. Πρόκειται για το χειρότερο ποσοστό από την ανεξαρτησία της χώρας το 1956. Η κυβέρνηση δεν έχει άλλη επιλογή, παρά να ζητήσει οικονομική βοήθεια και νέα δάνεια από τους ευρωπαίους εταίρους. 

Ανησυχία για τους δημοκρατικούς θεσμούς

Η πολιτική ελίτ της χώρας τονίζει ότι στηρίζει τη Δημοκρατία. Ωστόσο όλα δείχνουν ότι το κύρος της κρατικής εξουσίας διαβρώνεται, ιδιαίτερα σε περιοχές που έχουν πληγεί οικονομικά από κινητοποιήσεις και πράξεις πολιτικής ανυπακοής. Καθώς εντείνονται οι αντιπαραθέσεις, πολλοί ανησυχούν ακόμη και για την σταθερότητα και την εθνική ασφάλεια της χώρας. Οι συνέπειες θα ήταν ολέθριες για τη δημοκρατία, την ελευθερία της γνώμης, τη δραστηριότητα των πολιτικών κομμάτων και της κοινωνίας των πολιτών, για όλα αυτά που θεωρούνται πλέον επιτεύγματα του επαναστατικού κινήματος το 2011. 

Μονσέφ Σλιμί

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου