Δύσκολοι καιροί για γελοιογράφους

Το ευρώ ασθενεί. Γιατροί και νοσοκόμοι το κουβαλούν με φορείο σε μια ατέλειωτη σκάλα. Το κοινό νόμισμα είναι συνδεδεμένο σε ορό. Με αυτήν την γελοιογραφία ο γερμανός σκιτσογράφος Γκέρχαρντ Μέστερς σχολιάζει τις προσπάθειες διάσωσης του ευρώ. Μια πολιτική γελοιογραφία κατά κυριολεξία, αποφάσισε η κριτική επιτροπή του βραβείου Αναδρομές 2012, ενός από τα πιο σημαντικά βραβεία για γελοιογράφους στη Γερμανία. Τα συγκεκριμένο σκίτσο πήρε το πρώτο βραβείο.

Μικρότερη σημασία

Για τον Γκέρχαρντ Μέστερ το βραβείο σημαίνει κυρίως στήριγμα στην καθημερινή του δουλειά. «Η θέση μου στη σύνταξη είναι καλύτερη» λέει. Σημαντικό, γιατί οι καιροί είναι επισφαλείς. Οι εφημερίδες δημοσιεύουν σχόλια και γελοιγραφίες πάντα σε περίοπτη θέση όμως η κυκλοφορία των φύλλων μειώνεται. Στο διαδίκτυο δεν υπάρχει για σκιτσογράφους ψωμί, λέει ο ο πολυβραβευμένος σκιτσογράφος Ράινερ Χάχφελντ.. Στα διαδικτυακά άρθρα δεν μπαίνουν σχεδόν καθόλου πολιτικές καρικατούρες. Επί πλέον υπάρχει το πρόβλημα ότι νέοι γελοιογράφοι είναι όλο και λιγότεροι. Οι υπάρχοντες γερνούν και οι νεώτεροι αναζητούν άλλες πηγές εσόδων, όπως στη διαφήμιση. Το συμπέρασμα του Ράινερ Χάχφελντ είναι ότι ο γελοιογράφος που δουλεύει στον καθημερινό τύπο είναι είδος υπό εξαφάνιση. Η εξέλιξη έχει να κάνει και με γενικότερες συνθήκες. Στη Γερμανία η καρικατούρα δεν έχει την ίδια βαρύτητα όπως σε άλλες χώρες, τονίζει ο Χάχφελντ. Όμως στον αγγλοσαξονικό ή ακόμη και γαλλικό τύπο έχει παραδοσιακά μεγαλύτερη αξία από ότι στη Γερμανία.

Σε άνθηση αλλού

Αυτό ισχύει και για άλλες χώρες εκτός Ευρώπης. Ο Ράινερ Χάχφελντ ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής για βραβείο γελοιογραφίας του Δικτύου Δημοσιογράφων από τον Τρίτο Κόσμο με θέμα " 50 χρόνια Αφρικανική Ενότητα". Σε συζητήσεις με συναδέλφους του έκανε εντύπωση ότι αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη σοβαρότητα και ότι στα έντυπα μέσα το πολιτικό σκίτσι ασκεί μεγαλύτερη επιρροή από ότι αλλού. Η επιρροή των σκίτσων μεγαλώνει σε χώρες με βρετανική παράδοση. Στην Αίγυπτο ιδιαίτερα παρατηρείται αύξηση του αριθμού των γελοιογράφων. «Υπάρχουν πολλοί νέοι άνδρες αλλά και γυναίκες. Το διαδίκτυο, ως μέσο, παίζει κεντρικο ρόλο. Μέσω αυτού οι γελοιογράφοι έχουν μεγάλη απήχησηε τα σκίτσα τους» λέει ο Μοχάμεντ Αμπλά, συλλέκτης έργων τέχνης. Η ρίζα αυτής της εξέλιξης συνδέεται με την αιγυπτιακή επανάσταση. Το πολιτικό κλίμα έχει αλλάξει και οι σκιτσογράφοι μπορούν να εκφράζουν κριτική πιο ανοιχτά από ότι παλαιότερα. "Η ελεύθερη έκφραση γνώμης είναι η πιο βασική προϋπόθεση για τους γελοιογράφους», λέει ο ο γερμανός εμπειρογνώμων Ούλριχ Οπ ντε Χιπτ. Όπου η ελευθερία γνώμης είναι περιορισμένη, δεν υπάρχει χώρος έκφρασης για έναν σκιτσογράφο". Συνήθως τα "βάζουν" με τους ισχυρούς των χωρών τους και διακινδυνεύουν να διωχθούν με μηνύσεις για δυσφήμηση ή χειρότερα. Στην Κίνα για παράδειγμα οι ποινές είναι αυστηρές, στη Συρία ο γελοιογράφος Αλί Φερζάτ βασανίστηκε πρόπερσι γιατί – λέει – προσέβαλε τον πρόεδρο Ασάντ. Αλλά αυτό δείχνει ότι ακόμη και ως επικριτικοί σχολιαστής πολιτικών και κοινωνικών διαδικασιών οι γελοιογράφοι είναι αναντικατάστατοι.

Marie Todeskino//Ειρήνη Αναστασοπούλου
Υπεύθ. Σύνταξης Σπύρος Μοσκόβου