Η Βαλκανική Οδός και πάλι γεμάτη πρόσφυγες
9 Σεπτεμβρίου 2024
Είναι μια ζεστή, ηλιόλουστη μέρα στον κάτω Δρίνο. Σε αυτό το σημείο του ποταμού, κοντά στο χωριό Κόζλουκ, η στάθμη του νερού είναι συχνά πολύ χαμηλή, μόλις μέχρι το γόνατο. Μπορεί κανείς να περπατήσει σχεδόν από τη μία όχθη στην άλλη.
Τρεις νεαροί άντρες βγαίνουν από το ποτάμι, με τα ρούχα τους βρεγμένα. «Απλώς κολυμπήσαμε απέναντι», λέει ένας από αυτούς, ο 20χρονος Αμάν Χαρουέλ. «Είδαμε πως κανείς δεν στέκεται στην απέναντι πλευρά και το πήραμε απόφαση. Σε ορισμένα σημεία το ποτάμι έχει ξεραθεί. Βραχήκαμε βέβαια, αλλά με τέτοιον ήλιο θα στεγνώσουμε γρήγορα».
Οι τρεις άντρες έρχονται από το Μαρόκο, είναι πρόσφυγες που προσπαθούν να φτάσουν στη Δυτική Ευρώπη. Από την Τουρκία ήρθαν στην Ελλάδα, από εκεί πέρασαν στη Βόρεια Μακεδονία και μετά στη Σερβία. Μέχρι πριν από λίγες ημέρες βρίσκονταν σε μία δομή υποδοχής στο Βελιγράδι.
Εδώ, στον Δρίνο ανάμεσα στη Σερβία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, περίμεναν μία ευκαιρία να περάσουν στην αντίπερα όχθη. Ο ένας από αυτούς έγδαρε τα πόδια του ενώ διέσχιζαν τον ποταμό και τώρα ένας εργαζόμενος της εθελοντικής ομάδας του βοσνιακού Ερυθρού Σταυρού, που έτυχε να βρίσκεται στην περιοχή, του δένει το δεξί γόνατο.
Η ομάδα αυτή περιπολεί τακτικά στον Δρίνο, προκειμένου να βοηθήσει τους πρόσφυγες – είτε προσφέροντάς τους τρόφιμα είτε περιθάλποντάς κάποιον που είναι τραυματισμένος. Κάποιες φορές βοηθούν και τη συνοριοφυλακή, όπως αναφέρει ο επικεφαλής της ομάδας Μλάντεν Μαϊστόροβιτς. Όπως συμπληρώνει και ο συνάδελφός του Ντάρκο Γιοβάνοβιτς, οι ομάδες του Ερυθρού Σταυρού βοήθησαν συνολικά περίπου 800 πρόσφυγες κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους, μοιράζοντας σχεδόν 3.000 γεύματα.
Αρκετοί πρόσφυγες πνίγονται
Η συνοριογραμμή του Δρίνου, έκτασης περίπου 100 χιλιομέτρων, αποτελεί μέρος της Βαλκανικής Οδού. Από εκεί περνούν καθημερινά δεκάδες μετανάστες παράνομα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, χωρίς να τους εμποδίζει κανείς, μιας και είναι λίγοι οι συνοριοφύλακες που επιβλέπουν την περιοχή – για τη φύλαξη των συνόρων αυτών θα χρειάζονταν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες ακόμη φύλακες.
Η Βαλκανική Οδός δεν είχε κλείσει ποτέ εντελώς, εδώ και κάποιον καιρό όμως υπάρχει και πάλι πολύ έντονη κινητικότητα – το ίδιο και στον Δρίνο. Και φυσικά σημειώνονται και πολλά τραγικά γεγονότα. Προσφάτως, στις 22 Αυγούστου, πνίγηκαν στον Δρίνο τουλάχιστον δέκα πρόσφυγες, οι οποίοι επέβαιναν σε ένα σκάφος που ναυάγησε, ενώ 18 από τους επιβάτες του σκάφους διασώθηκαν.
«Όλα μοιάζουν οργανωμένα στην εντέλεια»
Την αύξηση των μεταναστευτικών ροών στον Δρίνο επιβεβαιώνει και ο Νιχάντ Σούλιτς. Ο 34χρονος εργάζεται παράλληλα με την κανονική του δουλειά και ως ακτιβιστής σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ο Σούλιτς έγινε γνωστός όταν βοήθησε στην ανέγερση ενός νεκροταφείου για τους πρόσφυγες που εντοπίζονται νεκροί στην περιοχή.
«Στο μεταναστευτικό η Βοσνία-Ερζεγοβίνη βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο της προσοχής», λέει ο Σούλιτς στην DW. «Εν αντιθέσει όμως με την περίοδο της πανδημίας και πριν, οι διακινητές φαίνεται πως συμμετέχουν κανονικά σε όλη τη διαδικασία». Παλαιότερα, αφ’ ότου διέσχιζαν τα σύνορα, οι πρόσφυγες πήγαιναν πεζή στα κέντρα υποδοχής ή συνέχιζαν κατευθείαν προς την Κροατία. Τώρα όμως, που όλες οι δομές υποδοχής είναι γεμάτες, δεν τους βλέπεις πια στους δρόμους. «Όλα φαίνεται να είναι οργανωμένα στην εντέλεια», λέει ο Νιχάντ.
«Σκαρφαλώνουν από τις γέφυρες»
Ο Μίροσλαβ Ράντισιτς, ο οποίος έχει μία πανσιόν κοντά στα σερβοβοσνιακά σύνορα, επισημαίνει πως οι επιχειρήσεις με τους πρόσφυγες ανθούν και πως όλοι ξέρουν τι συμβαίνει.
Ακριβώς δίπλα από την πανσιόν του περίμεναν οδηγοί ταξί, οι οποίοι διαπραγματεύονταν με τους πρόσφυγες που έρχονταν το κόστος μίας διαδρομής. «Δεν έρχεσαι να κοιμηθείς εδώ», διαμαρτύρεται ο Ράντισιτς. «Έρχονται διαρκώς ταξί […] και οι άνθρωποι τσακώνονται για τους μετανάστες. Κάποιες φορές μπορεί να έρθουν για παράδειγμα δέκα μετανάστες και να τους περιμένουν ήδη εδώ είκοσι ταξί».
Ο Ράντισιτς στέκεται κάτω από τη γέφυρα που βρίσκεται πάνω από τον Δρίνο και οδηγεί στη Σερβία και εξηγεί πώς περνούν οι μετανάστες τα σύνορα: «Σκαρφαλώνουν από τις σιδεριές στο κάτω μέρος της γέφυρας και μετά πιάνονται από ένα σκοινί που βρίσκεται στη δική μας όχθη του ποταμού, το οποίο κανείς δεν απομακρύνει, ούτε καν οι συνοριοφύλακες». Γιατί; Επειδή δεν υπάρχει καθόλου προσωπικό για την επιτήρηση των συνόρων, όπως εξηγεί ο ξενοδόχος.
Καλύτερη επιτήρηση των συνόρων
Σε σχετικό ερώτημα της DW η συνοριοφυλακή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης απαντά πως έχει ενισχύσει τον έλεγχο των συνόρων, καθώς και ότι επιχειρούν περισσότεροι αστυνομικοί και φύλακες. Στόχος είναι η αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης. «Από την αρχή του έτους η συνοριοφυλακή έχει καταγράψει 5.477 ανθρώπους που πέρασαν παράνομα τα σύνορα ή επιχείρησαν να περάσουν παράνομα τα σύνορα», αναφέρει στην τοποθέτησή της η συνοριοφυλακή. «Σε αυτούς συγκαταλέγονται συνήθως και διακινητές, που μεταφέρουν τους μετανάστες είτε με ιδιωτικά οχήματα είτε με σκάφη στον Δρίνο».
Οι τρεις νεαροί Μαροκινοί φαίνεται πως ήρθαν μόνοι τους στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Σε κάθε περίπτωση δεν αναφέρουν τίποτα για διακινητές. Το σχέδιό τους είναι να κατευθυνθούν προς το Σαράγιεβο, μετά προς το βορειοδυτικό τμήμα της χώρας και να περάσουν στην Κροατία. Ο στόχος τους: να φτάσουν στη Γερμανία. «Δεν μπορούμε να ζήσουμε κανονικά στο Μαρόκο», εξηγούν. Μπαίνουν σε ένα ταξί και συνεχίζουν το ταξίδι τους.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς