Πριν από 100 χρόνια: Υπερπληθωρισμός στη Γερμανία

Στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης ο υπερπληθωρισμός προκάλεσε μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις στη γερμανική ιστορία. Η εκτόξευση του πληθωρισμού ξεκίνησε το 1923, όταν η Γερμανία στέναζε κάτω από τις υπέρογκες επανορθώσεις, τις οποίες όφειλε να καταβάλει στη Γαλλία ως ηττημένη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και βάσει της ειρηνευτικής Συνθήκης των Βερσαλλιών.

Τα αίτια του υπερπληθωρισμού ποικίλλουν. Το σημαντικότερο ωστόσο ήταν ότι η γερμανική κυβέρνηση με τις ενέργειές της δυναμίτισε την οικονομία της χώρας, εξηγεί σε συνέντευξη στην DW η Γιούτα Χόφριτς, οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Χορός θανάτου - Το 1923 και οι συνέπειές του».

Σύμφωνα με τη γερμανίδα συγγραφέα όταν η νεαρή τότε δημοκρατία άρχισε να καθυστερεί με την καταβολή των επανορθώσεων, οι νικήτριες δυνάμεις κατέλαβαν την περιοχή του Ρουρ για να αποκτήσουν πρόσβαση στον άνθρακα των ορυχείων. Αντιδρώντας ο τοπικός πληθυσμός προέβαλε παθητική αντίσταση. Ξεκίνησε απεργία διακόπτοντας την εξόρυξη άνθρακα. Και τότε η κυβέρνηση του Βερολίνου άρχισε να τυπώνει χρήμα για να συνεχίσει να πληρώνει στους «πατριώτες» απεργούς μέρος του μισθού τους.

Εκατοντάδες εκατομμύρια για ένα καρβέλι

Με αυτό το «πατριωτικό μέτρο» το Βερολίνο πυροδότησε την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, σύμφωνα με τη Γιούτα Χόφριτς: «Οι Γερμανοί περιόρισαν την εξόρυξη άνθρακα, τη σημαντικότερη πρώτη ύλη της χώρας εκείνη την εποχή, για να μην πέσει σε γαλλικά χέρια, λέγοντας προτιμούμε να μην παράγουμε τίποτα. ».

Όταν η κεντρική τράπεζα άρχισε να τυπώνει χρήμα, οι τιμές εκτοξεύθηκαν. «Όπου υπάρχει πληθωρισμός, η χαλαρή νομισματική πολιτική είναι συνήθως το επόμενο βήμα », εξηγεί η συγγραφέας. Όταν κυκλοφορεί πολύ χρήμα, αλλά λίγες πρώτες ύλες, η αξία του χρήματος πέφτει. Επιπλέον, η Γερμανία είχε ήδη προχωρήσει σε σημαντική υποτίμηση του μάρκου κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο.

Ο υπερπληθωρισμός είχε καταστροφικές επιπτώσεις στη ζωή των Γερμανών. Οι τιμές αυξήθηκαν ταχύτατα. Ένα καρβέλι ψωμί έφτασε να κοστίζει σε μικρό χρονικό διάστημα εκατοντάδες εκατομμύρια μάρκα. Το 1923 στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης τα χρήματα άξιζαν τόσο λίγο που τα ζύγιζαν αντί να τα μετρούν.

Λίγα κοινά στοιχεία με τη σημερινή οικονομική κρίση

Η οικονομική κρίση τιθασεύτηκε όταν ο νέος πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας σταμάτησε να τυπώνει χρήμα και παράλληλα δρομολόγησε μια νομισματική μεταρρύθμιση. Εκτός αυτού εισήγαγε το αποκαλούμενο «νόμισμα σίκαλης». Ήταν ένα εναλλακτικό νόμισμα με στόχο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των Γερμανών. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο η αξία του στηρίζονταν σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και την ποσότητα σίκαλης που παρήγαγαν, εξηγεί η Χόφριτς.

Σύμφωνα με τη γερμανίδα συγγραφέα η επιτυχία του εναλλακτικού νομίσματος βασίστηκε σε μια ψευδαίσθηση. Κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να πάει στην τράπεζα με το «νόμισμα σίκαλης» και να ανταλλάξει τα χαρτονομίσματα με γη. Και επειδή ουδείς το προσπάθησε το νόμισμα παρέμεινε σταθερό και έγινε αποδεκτό ως μέσο πληρωμής.

Η σημερινή οικονομική κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κοινά στοιχεία, απαντά η Γιούτα Χόφριτς σε σχετική ερώτηση: «Υψηλός πληθωρισμός και υπερπληθωρισμός συνδέονται συνήθως με πολέμους. Ευτυχώς για εμάς δεν είμαστε άμεσα εμπλεκόμενοι στον πόλεμο της Ουκρανίας. Καλούμαστε ωστόσο να αντιμετωπίσουμε παράπλευρες απώλειες επειδή η Ρωσία σταμάτησε να διοχετεύει φυσικό αέριο στη Γερμανία.

«Εδώ όμως τελειώνουν τα κοινά στοιχεία», υπογραμμίζει η συγγραφέας: «Σήμερα μιλάμε για υψηλό πληθωρισμό που κυμαίνεται γύρω στο 10%, ο υψηλότερος που έζησα μέχρι σήμερα. Δεν είναι λίγο, αλλά το 1923 είχαμε υπερπληθωρισμό, όταν δηλαδή οι τιμές αυξάνονται από μήνα σε μήνα πάνω από 50%».

Κριστίνε Λένεν

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος