Τι πρέπει να ξέρετε για την παχυσαρκία

Πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού θα μπορούσε να πάσχει από παχυσαρκία μέχρι το 2035. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Άτλαντα Παχυσαρκίας 2023 αυτό το ποσοστό αναλογεί σε πάνω από τέσσερα δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η παχυσαρκία είναι μια πολύπλοκη ασθένεια που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και επηρεάζει εξίσου ενήλικες και παιδιά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει την παχυσαρκία ως τη «μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση λίπους που θέτει σε κίνδυνο την υγεία». Το 2019 1,9 δις. ενήλικες παγκοσμίως ήταν υπέρβαροι ενώ το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού διαγνώστηκε με παχυσαρκία. 

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Υγείας του ΠΟΥ, το ποσοστό των ενηλίκων που είναι παχύσαρκοι έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το 1980 ενώ τα παιδιά δεν αποτελούν εξαίρεση, καθώς περίπου 38 εκατ. παιδιά κάτω των πέντε ετών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Η ανισορροπία μεταξύ της πρόσληψης και της καύσης θερμίδων μπορεί να έχει πολλές αιτίες: κοινωνικοί, ψυχολογικοί, βιολογικοί και γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο αλλά και ο τρόπος ζωής. Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, η παχυσαρκία δεν είναι αποτέλεσμα της έλλειψης θέλησης. «Γνωρίζουμε ότι η όρεξη και ο κορεσμός κληρονομούνται και ότι έως και το 70% του σωματικού βάρους είναι γενετικά προσδιορισμένο. Υπάρχει κάθε λόγος να αντιμετωπίζουμε την παχυσαρκία ως μια χρόνια, υποτροπιάζουσα ασθένεια», γράφει ο Τζον Γουάς, καθηγητής ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου Οξφόρδης, στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet». 

Οι παράγοντες που ευθύνονται για τη παχυσαρκία χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Πρώτον, η βιολογική και γενετική προδιάθεση ενός ατόμου και δεύτερον, εξωτερικοί παράγοντες όπως το περιβάλλον και οι κοινωνικές συνθήκες, για παράδειγμα το εισόδημα και η πρόσβαση σε καλή υγειονομική περίθαλψη μπορούν να επηρεάσουν το βάρος. Γενετικοί παράγοντες, έλλειψη άσκησης, κακές διατροφικές συνήθειες, ψυχολογικά και γενικότερα προβλήματα υγείας, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, φάρμακα, ρύποι και πολλά άλλα μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. 

Οι συνέπειες της παχυσαρκίας στον οργανισμό μας

Το υπερβολικό λίπος και το εξαιρετικά υψηλό σωματικό βάρος έχουν σοβαρές συνέπειες για τον οργανισμό μας. Οι ασθενείς αντιμετωπίζουν συνήθως σοβαρά προβλήματα με τις σωματικές τους δραστηριότητες καθώς μπορεί να υπάρχει πόνος σε διάφορες περιοχές του σώματος, ενώ το υπερβολικό βάρος μπορεί να οδηγήσει και σε αναπνευστικά προβλήματα, ειδικά τη νύχτα. Διαβήτης τύπου 2, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερόλης και του σακχάρου στο αίμα είναι μερικές από τις ασθένειες που συνδέονται με την παχυσαρκία, ενώ ταυτόχρονα λόγω του υψηλού ποσοστού λίπους που εναποτίθεται στις αρτηρίες υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων. Η παχυσαρκία συνδέεται επίσης με ορισμένους τύπους καρκίνου. Η ασθένεια μπορεί να επηρεάσει σοβαρά και την ψυχική υγεία καθώς τα παχύσαρκα άτομα έχουν υψηλότερο άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Παχύσαρκοί θεωρούνται άνθρωποι με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) πάνω από 30, ο οποίος υπολογίζεται από το ύψος και το βάρος του ατόμου. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ το υπερβολικό βάρος ξεκινά όταν ο ΔΜΣ ξεπερνά το 25. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να υπολογίσει κανείς το ΔΜΣ του στο Διαδίκτυο. Ωστόσο είναι μια αμφιλεγόμενη μέτρηση, καθώς δεν λαμβάνει υπόψιν το φύλο ούτε το ποσοστό λίπους και μυών ανά άτομο. Υπάρχουν άλλοι τρόποι για να μετρήσει κανείς με μεγαλύτερη ακρίβεια το ποσοστό σωματικού βάρους. Ο καθηγητής ενδοκρινολογίας Αλεξάντερ Μίρας αναφέρει πως ο καλύτερος τρόπος για να μετρήσει κανείς το σωματικό του λίπος είναι η μαγνητική τομογραφία, η οποία ωστόσο κοστίζει αρκετά και χρησιμοποιείται κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς. 

Το υπερβολικό κοιλιακό λίπος ενέχει υψηλότερους κινδύνους για την υγεία από τη συσσώρευση λίπους σε άλλες περιοχές του σώματος. Επομένως οι ιατρικές κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν να εξετάζεται και η περίμετρος της μέσης και όχι να λαμβάνεται υπόψιν μόνο ο ΔΜΣ για την αξιολόγηση της υγείας. 

Πως αντιμετωπίζεται η παχυσαρκία 

Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της παχυσαρκίας είναι μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής. Αυτό σημαίνει λιγότερα λιπαρά και ζάχαρη και περισσότερα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά και ξηροί καρποί. Είναι επίσης σημαντικό να αθλείται κανείς μέσα στην ημέρα. Ο ΠΟΥ συνιστά περίπου 20 λεπτά άσκησης κάθε μέρα. 

Όταν τα άτομα με παχυσαρκία αποφασίζουν να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους, να βελτιώσουν τη διατροφή τους και να χάσουν βάρος εμπλέκεται και η πολιτική δημόσιας υγείας. Λόγω του ότι η παχυσαρκία είναι μια χρόνια ασθένεια, οι γιατροί πρέπει να δημιουργήσουν ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα θεραπείας που περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών συνηθειών και τακτικής άσκησης. Επιπλέον οι συχνές εξετάσεις παρακολούθησης του ασθενή είναι σημαντικές. 

Δεν χρειάζεται να προβεί κανείς σε ακραία μέτρα για να χάσει βάρος και πρέπει πάντα να βρίσκεται σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό του. Οι ΗΠΑ έχουν εγκρίνει κάποια νέα φάρμακα που βοηθούν στην παχυσαρκία σε περίπτωση που η δίαιτα και η άσκηση δεν αποδειχθούν αποτελεσματικές αλλά μπορεί να έχουν σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες, ενώ άλλη μια παρεμβατική θεραπεία είναι η χειρουργική επέμβαση γαστρικής παράκαμψης. 

Δεδομένου ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία ιδιαίτερα εξαρτώνται από πολλούς μεμονωμένους παράγοντες, τα πλεονεκτήματα, οι κίνδυνοι και τα αποτελέσματα της κατάλληλης αγωγής θα πρέπει να συζητηθούν προηγουμένως με έναν γιατρό.

Εστεμπάν Πάρδο 

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου