Χάρκοβο: Το πνεύμα της αντίστασης είναι ακόμη ζωντανό

Εκ πρώτης όψεως η ζωή μοιάζει να κυλάει κανονικά στο Χάρκοβο. Γρήγορα όμως το βλέμμα του επισκέπτη θα πέσει στα σημεία ελέγχου, τα οδοφράγματα και τα κατεστραμμένα σπίτια και τότε θα συνειδητοποιήσει πως η Ουκρανία βρίσκεται στον τρίτο χρόνο πολέμου με τη Ρωσία και πως το Χάρκοβο είναι μία από τις πόλεις του μετώπου. Μία περιοχή με εκατοντάδες κατεστραμμένα σπίτια, βιομηχανικές μονάδες και επιχειρήσεις.

Βομβαρδισμοί «βάσει σχεδίου»

Το 2024 η Ρωσία συνεχίζει σχεδόν καθημερινά τις επιθέσεις στο Χάρκοβο – με πυραύλους, βόμβες και μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Πολλά παράθυρα είναι σφραγισμένα με σανίδες και παντού υπάρχουν συντρίμμια. Σε ένα τετραώροφο κτήριο υπάρχει ένα τεράστιο κενό από πάνω μέχρι κάτω, μέσα από το οποίο φαίνονται οι πόρτες των διαμερισμάτων και οι σωληνώσεις που κρέμονται από τους τοίχους.

Οι περισσότερες καταστροφές έγιναν τον πρώτο χρόνο του πολέμου, όταν ο ρωσικός στρατός είχε φτάσει μέχρι τα περίχωρα του Χάρκοβο – απ’ όπου όμως σύντομα χρειάστηκε να υποχωρήσει. Τις δύσκολες στιγμές από τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2022 θυμίζει ένα κατεστραμμένο γερμανόφωνο σχολείο, από το οποίο έχουν μείνει σήμερα μόνο ερείπια. Στην άλλοτε είσοδο του σχολείου εξακολουθεί να φαίνεται μία επιγραφή γραμμένη στα γερμανικά και τα ουκρανικά: «Επιτυχία στη μάθηση, επιτυχία στη ζωή». Στο Χάρκοβο υπάρχουν πολλά κατεστραμμένα σχολεία.

Αν και τα περισσότερα καφέ, μπαρ και μαγαζιά έχουν ανοίξει και πάλι, οι επισκέπτες είναι λίγοι. Πολλά κτήρια στο κέντρο είναι προς πώληση ή ενοικίαση. Το βράδυ η πόλη αδειάζει γρήγορα, το μετρό λειτουργεί ως τις 21:30 και από τις 23:00 υπάρχει απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι ρωσικοί βομβαρδισμοί ξεκινούν συνήθως κοντά στα μεσάνυχτα, με τους κατοίκους του Χάρκοβο να θεωρούν πως η πόλη βομβαρδίζεται με τρόπο συστηματικό και «βάσει σχεδίου».

Από τις αρχές Ιουνίου πάντως οι βομβαρδισμοί έχουν μειωθεί αισθητά. Πολλοί εκτιμούν πως αυτό οφείλεται στην απόφαση των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών εταίρων να επιτρέψουν στο Κίεβο να χρησιμοποιήσει δυτικά όπλα και εναντίον στρατιωτικών στόχων κοντά στα σύνορα της ρωσικής επικράτειας – κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει να κάνει η Ουκρανία στο Μπέλγκοροντ σύμφωνα με τα δυτικά μέσα ενημέρωσης.

«Νεκροταφείο ρωσικών πυραύλων»

Η Ουκρανία στοχεύει κυρίως τα ρωσικά πυραυλικά συστήματα τύπου S-300. Τα απομεινάρια των πυραύλων που εκτοξεύονται από τέτοια συστήματα βρίσκονται στο λεγόμενο «νεκροταφείο ρωσικών πυραύλων» του Χάρκοβο, το οποίο είναι το μεγαλύτερο στην Ουκρανία και γνωστό σε όλον τον κόσμο, φιλοξενώντας κομμάτια διαφόρων ρωσικών πυραύλων που έχουν κατά καιρούς χτυπήσει την πόλη. Το «νεκροταφείο» φυλάσσεται και η είσοδος επιτρέπεται μονάχα με τη συνοδεία ενός αντιπροσώπου της περιφερειακής εισαγγελίας.

Τα κομμάτια των πυραύλων που βρίσκονται εκεί θα αξιοποιηθούν στο μέλλον ως αποδεικτικό υλικό στον νομικό αγώνα που σχεδιάζει η Ουκρανία σε βάρος της Ρωσίας για εγκλήματα πολέμου. Μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί περίπου 1.000 κομμάτια.

«Όλοι οι πύραυλοι που βρίσκονται εδώ, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων κρουζ, κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια», λέει στην DW ο Ντμίτρο Τσουμπένκο, εκπρόσωπος της εισαγγελίας του Χάρκοβο. Σύμφωνα με τον ίδιο τα τμήματα των πυραύλων φέρουν σημάνσεις και συντομογραφίες που μπορούν να αποδείξουν τη συμμετοχή της Ρωσίας στην παραγωγή και τη χρήση τους.

Γιατί παραμένουν στο Χάρκοβο οι κάτοικοι;

Με τη Ρωσία να έχει καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος της ενεργειακής υποδομής του Χάρκοβο και της ευρύτερης περιοχής, οι περισσότεροι κάτοικοι χρησιμοποιούν συχνά γεννήτριες που λειτουργούν με ντίζελ. Στους δρόμους της πόλης βλέπει κανείς λίγους ανθρώπους, ανάμεσά τους και κάμποσα παιδιά. Και όμως, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, στην πόλη εξακολουθούν να ζουν σήμερα περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι – ντόπιοι αλλά και εκτοπισμένοι από άλλες εμπόλεμες περιοχές.

Στο Χάρκοβο υπάρχει ωστόσο σημαντική έλλειψη εργατικού δυναμικού, καθώς πολλοί άνδρες είναι στο μέτωπο. «Το Χάρκοβο χρειάζεται οδηγούς για τα μέσα μαζικής μεταφοράς», γράφει πινακίδα πάνω από μία είσοδο του μετρό.

Οι κάτοικοι της πόλης λένε πως πλέον έχουν συνηθίσει τις εναέριες επιθέσεις, τους βομβαρδισμούς και τους κινδύνους που απειλούν τη ζωή τους κάθε μέρα. Λίγοι μόνο θεωρούν πως η πρόσφατη ρωσική επίθεση στην περιοχή θα είναι επιτυχής – παραδέχονται ωστόσο πως οι ουκρανικές δυνάμεις είναι μάλλον απροετοίμαστες για να την αποκρούσουν εντελώς.

Κάποιοι μένουν στο Χάρκοβο επειδή δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τους ηλικιωμένους γονείς τους, άλλοι διότι δεν θέλουν να αφήσουν το σπίτι και την περιουσία τους, ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που θέλουν να συνεχίσουν να συμβάλλουν στον αγώνα του ουκρανικού στρατού όπως μπορούν.

Ένας 25χρονος που μετακόμισε πριν λίγο καιρό από το Κίεβο στο Χάρκοβο για επαγγελματικούς λόγους δηλώνει πως προτιμά αυτήν την πόλη από την πρωτεύουσα: «Μου αρέσουν οι άνθρωποι του Χάρκοβο, έχουν κάτι το ιδιαίτερο». Την ίδια στιγμή όμως ξυπνάει κάθε πρωί με τη σκέψη πως μπορεί κάποιος συνεργάτης του να μην εμφανιστεί στη δουλειά. Τις τελευταίες ημέρες έγιναν και πάλι ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις στο Χάρκοβο, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν πολλοί άνθρωποι. Η γυναίκα που τον συνοδεύει λέει πως κατά τον πρώτο χρόνο του πολέμου εγκατέλειψε το Χάρκοβο, αλλά αργότερα αποφάσισε να επιστρέψει. Κατά την ίδια το μεγαλύτερο πρόβλημα των ανθρώπων είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις του πολέμου.

Το πνεύμα της αντίστασης είναι ζωντανό

Πολλοί αναφέρουν πως αν και στο Χάρκοβο υπάρχει έντονη ανησυχία και φόβος, υπάρχει και ένα πνεύμα αντίστασης – και αυτό είναι που δίνει δύναμη στους ανθρώπους της πόλης. Μιλώντας με μία πωλήτρια σε ένα ζαχαροπλαστείο εκείνη μας δείχνει ένα κατεστραμμένο κτήριο στον διπλανό δρόμο. «Κλείνουμε στις 15:30. Πριν από λίγες ημέρες το κτήριο αυτό χτυπήθηκε από πύραυλο στις 16:00», λέει η γυναίκα. Φαίνεται πως οι άνθρωποι εδώ έχουν νεύρα από ατσάλι.

Το αντιστασιακό πνεύμα των ντόπιων αντανακλάται και στα φροντισμένα πάρκα και τις καθαρές πλατείες της πόλης ή στις σανίδες των παραθύρων που κοσμούνται με όμορφες ζωγραφιές. Οι κάτοικοι του Χάρκοβο δείχνουν με κάθε τρόπο πως δεν είναι διατεθειμένοι να παραδώσουν την πόλη τους.

«Όταν γίνεται μία επίθεση, σκύβουμε για να προφυλαχθούμε, τινάζουμε τη σκόνη από πάνω μας και συνεχίζουμε», λέει η πωλήτρια. Στις συσκευασίες με τα σοκολατάκια του ζαχαροπλαστείου απεικονίζεται η πόλη με μία ουκρανική μπλε-κίτρινη σημαία. Και δίπλα η φράση «Χάρκοβο – Η πόλη των ηρώων».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς