Όρμπαν, ο επικεφαλής της ανυπάκουης αν. Ευρώπης

Τι κοινό έχουν η Άγκελα Μέρκελ και ο Βίκτορ Όρμπαν; Ένα πράγμα μόνο. Και οι δύο ανανεώνουν τη θητεία τους. Τίποτα άλλο δεν τους ενώνει. Αλλά ο Όρμπαν έχει ένα πλεονέκτημα έναντι της Μέρκελ. Μπορεί να κυβερνήσει μόνος του χωρίς να χρειάζεται διαρκώς να λαμβάνει υπόψη τους κυβερνητικούς εταίρους. Η Μέρκελ θα τον ζηλεύει κατά βάθος. Αν και θα έπρεπε να τον φοβάται.

Η Ουγγαρία του Όρμπαν αποτελεί πρότυπο απόρριψης της φιλελεύθερης συναίνεσης που επιτεύχθηκε στην Ευρώπη μετά το 1945. Αποτελεί ένα δημοκρατικά νομιμοποιημένο μονοκομματικό κράτος, κάτι μεταξύ μιας ελαττωματικής δημοκρατίας και μιας αυταρχικής διακυβέρνησης τύπου Πούτιν και Ερντογάν.

Πολιτικός σταρ της  ανατολικής Ευρώπης

Ο «ορμπανισμός» φαίνεται στο μεταξύ να έχει επιρροή και πέραν των συνόρων της Ουγγαρίας, μιας χώρας μόλις δέκα εκατομμυρίων κατοίκων. Το κυβερνών κόμμα της Πολωνίας (PiS) αντιγράφει το αδελφό ιδεολογικά και πολιτικά κόμμα του Όρμπαν όσο καλύτερα μπορεί. Και η Τσεχία όσο και η Σλοβακία βλέπουν επίσης με συμπάθεια μια αναδιάρθρωση των κρατικών δομών με δημαγωγικά πρότυπα. Αυτές οι τέσσερις χώρες συναποτελούν την Ομάδα Βίζεγκραντ, μια ομάδα αντίστασης έναντι των Βρυξελλών, τις οποίες κατηγορούν ότι τους πατρονάρει. Ήδη από το 2016 ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι του πολωνικού PiS έλεγε με θέρμη ότι «Μαθαίνουμε από τον Όρμπαν». Καμία άλλη εκλογική αναμέτρηση σε μικρή ευρωπαϊκή χώρα στην πρόσφατη ιστορία δεν φαίνεται να είχε τόση μεγάλη σημασία για τις σχέσεις ανατολικής και δυτικής Ευρώπης. Το 2018 θα είναι μια «χρονιά μεγάλων μαχών» είχε προβλέψει ο ίδιος ο Όρμπαν. Ο 54χρονος πολιτικός είναι έτοιμος για νέες επιθέσεις κατά των Βρυξελλών.

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι ο Όρμπαν αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για την ευρωπαϊκή οικογένεια από τότε που εγκαινιάστηκε η νέα εποχή διεύρυνσης προς την ανατολική Ευρώπη. Για τα ευρωπαϊκά δεδομένα θεωρείται ο πρωτεργάτης του μονοκομματικού κράτους. Υπό διεθνές πρίσμα, συντάσσεται στην ίδια τάξη με τους εκφραστές του μοντέλου της «δημοκρατικής δικτατορίας» πλάι στον Πούτιν, τον Ερντογάν, τον Τραμπ. Όλοι αυτοί είναι πολέμιοι των ιδεών που επί δεκαετίες όχι μόνο δεν αμφισβητήθηκαν αλλά χαρακτήριζαν την έννοια της ευρωπαϊκής συνοχής: δημοκρατία, ελευθερία του λόγου και του τύπου, κράτος δικαίου.

Η δύναμη του Όρμπαν και η αδυναμία της  Ευρώπης

Ο λόγος που εξηγεί μεταξύ άλλων γιατί ο Όρμπαν σημειώνει τέτοια επιτυχία στη χώρα του είναι γιατί τα ευρωπαϊκά συντηρητικά κόμματα που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του παρέχουν διακριτικά στήριξη, την ώρα που αυτός αποδομεί το ουγγρικό κράτος. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και πιο συγκεκριμένα η μεγαλύτερη εθνική αντιπροσωπεία, το γερμανικό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα, χρειάζονται στην Ευρωβουλή τις ψήφους του Φίντες (Fidesz), μη θέλοντας να ρισκάρουν να περάσει η πλειοψηφία στα χέρια των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών. Εν ολίγοις, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα προστατεύει τον Όρμπαν για ίδιο συμφέρον, κάτι που κάνει την όποια κριτική που ασκεί μη αξιόπιστη.

Εντούτοις, αν η ΕΕ θέλει να υπερβεί την κρίση θα πρέπει να μάθει να κατανοεί τον άλλον. Να κατανοήσει ότι το πρόσφατο παρελθόν, το παρελθόν δηλαδή που ακόμη υπάρχει στη μνήμη των ανθρώπων, ήταν εντελώς διαφορετικό στην ανατολική Ευρώπη από ό,τι στη δυτική. Υπάρχει πιο έντονη ροπή προς αυταρχικά μοντέλα διακυβέρνησης στην Πολωνία, την Ουγγαρία ή τη Σερβία, γιατί είναι γνώριμα από τη σοβιετική εποχή. Το ότι ξαναείναι σήμερα δημοφιλή έγκειται και στο ότι μέχρι το 1989 τα κράτη αυτά είχαν απολέσει για ιδεολογικούς λόγους την έννοια της εθνικής ταυτότητας. Οι άνθρωποι στην ανατολική Ευρώπη μοιάζουν να θέλουν να αισθανθούν πρώτα την έννοια της πατρίδας, πριν αφομοιωθούν από την ΕΕ. Και μια απλή εξήγηση για την επιθετική στάση τους απέναντι στους πρόσφυγες –και τους μουσουλμάνους- μπορεί να είναι ίσως το ότι δεν είχαν εμπειρία με τους ξένους.

Από την άλλη πλευρά μια συνθήκη ένταξης είναι είναι συνθήκη ένταξης. Η Ουγγαρία εντάχθηκε στην ΕΕ, όπως και η Πολωνία. Υπάρχουν συνεπώς υποχρεώσεις. Οι κανόνες του παιχνιδιού ήταν γνωστές. Τώρα έχει έρθει η ύστατη ώρα για διαμεσολάβηση πριν τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τις χώρες Δυτικών Βαλκανίων, οι οποίες σε γενικές γραμμές βλέπουν επίσης με συμπάθεια τον Όρμπαν και τον Κατσίνσκι

Φόλκερ Βάγκενερ