100 χρόνια από την ίδρυση της Γιουγκοσλαβίας

Για τους παλιότερους που ζουν στη Γερμανία το όνομα Γιουγκοσλαβία και τα παράγωγά του θυμίζουν τους ανθρώπους που είχαν έρθει στη χώρα μετανάστες κυρίως τη δεκαετία του 1960. Πολλοί από αυτούς είχαν ανοίξει εστιατόρια και έτσι οι Γερμανοί έμαθαν την κουζίνα, αλλά σιγά-σιγά και τη χώρα μια και την επισκέπτονταν τα καλοκαίρια για διακοπές. Οι περισσότεροι όμως σήμερα τη γνωρίζουν εξαιτίας του πολέμου τη δεκαετία του 1990 που είχε ως αποτέλεσμα και την κατάρρευσή της.

Η ίδρυση του πρώτου κράτους της Γιουγκοσλαβίας έγινε την 1η Δεκεμβρίου 1918. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την κατάρρευση της Αυστροουγγαρίας δημιουργήθηκε μια νέα τάξη πραγμάτων. Ήδη από το 19ο αιώνα, κυρίως Κροάτες διανοούμενοι διέδιδαν πως οι Γιουγκοσλάβοι, δηλαδή οι νότιοι Σλάβοι, προέρχονταν από τους Ιλλυριούς και θα έπρεπε να ενωθούν σε ένα κράτος. Το 1917 συναντήθηκαν στην Κέρκυρα Σέρβοι, Κροάτες και Σλοβένοι και αποφάσισαν την ίδρυση ενός ενιαίου κράτους. Η Διακήρυξη της Κέρκυρας είχε όμως ένα σημαντικό μειονέκτημα, εξηγεί η ιστορικός από το Μόναχο Μαρί Ζανίν Καλίκ: «Στη Διακήρυξη της Κέρκυρας αναφέρεται ότι οι Ορθόδοξοι Σέρβοι και οι Καθολικοί Σλοβένοι και Κροάτες είναι ισότιμοι αλλά παρέμεινε ανοιχτό πώς αυτό θα κατοχυρωνόταν και στο Σύνταγμα».

Το γεγονός αυτό αποδείχθηκε θεμελιώδες λάθος διότι οι έριδες μεταξύ των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων υπήρχαν ήδη. Ωστόσο το νέο κράτος δεν διαλύθηκε εσωτερικά αλλά εξωτερικά. Καταστράφηκε το 1941 όταν Γερμανοί και Ιταλοί κατέκτησαν τη Γιουγκοσλαβία. Από τον αγώνα κατά των κατακτητών προήλθε το δεύτερο γιουγκοσλαβικό κράτος το 1943. Και το δεύτερο γιουγκοσλάβικό κράτος όμως είχε να αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα με αυτά του πρώτου και κυρίως μετά το θάνατο του ιδρυτή του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο το 1980.

Ευχής έργον η ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ

Εκτός από τις μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες ανάμεσα στο Βορρά, δηλαδή Σλοβένους και Κροάτες, και το Νότο, δηλαδή τη Σερβία, τη FYROM και το Κοσσυφοπέδιο, οι ελίτ της χώρας δεν ήταν διατεθειμένες να βάλουν σε δεύτερη μοίρα τα δικά τους συμφέροντα σε σχέση με αυτά της χώρας. Για τον Ιστορικό Χάνες Γκράντιτς από το πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου είναι μύθος οι ισχυρισμοί περί προαιώνιου μίσους: «Έρευνες αποδεικνύουν πως μέχρι τις αρχές του 1990 δεν υπήρχαν τόσο έντονες αντιθέσεις μεταξύ των διαφόρων εθνοτήτων, με εξαίρεση μόνο τους Σέρβους με τους Αλβανούς. Αυτό άρχισε να αλλάζει μετά τις μάχες του 1991».

Μετά τον πόλεμο όμως στη Σλοβενία, την Κροατία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο και τη Σερβία (1991-1999) το μίσος γιγαντώθηκε μεταξύ των διαφόρων εθνοτήτων. Για μια νέα Γιουγκοσλαβία δεν κάνει κανείς πλέον λόγο, και μάλιστα από την Σλοβενία μέχρι τη FYROM. «Η ιδέα της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας έχει πλέον πεθάνει»  λέει ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέγκενσμπουργκ Ουλφ Μπρουνμπάουερ. «Κρίμα γιατί θα ήταν καλύτερα, διότι σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο όλα συνηγορούν σε μια στενή συνεργασία στην μεταγιουγκοσλαβική εποχή. Τους ενώνουν πολλά αλλά κυρίως οι εθνικιστές αρνούνται».

Τέλος, για τον Ιστορικό Χάνες Γκράντιτς η ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ θα βοηθούσε ουσιαστικά στην επίλυση όχι όλων, αλλά τουλάχιστον πολλών από τις διαφορές.

Νέναντ Κράιτσερ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου