20 χρόνια ειρήνης στη Βόρεια Ιρλανδία

«Έτοιμοι για την ειρήνη, έτοιμοι για τον πόλεμο». Αυτό το σύνθημα μπορεί κανείς ακόμη να διαβάσει σε τοίχο μιας προτεσταντικής συνοικίας του Μπέλφαστ στη Βόρεια Ιρλανδία. Συνοδεύεται από ένα γκράφιτι με δύο μασκοφορεμένους στρατιώτες που κρατούν όπλα στοχεύοντας ο ένας τον άλλον. Είκοσι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την υπογραφή της ιστορικής Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής, της ειρηνευτικής συμφωνίας που έθεσε επίσημα τέλος σε έναν αιματηρό εμφύλιο με θρησκευτικό και πολιτικό υπόβαθρο που επί δεκαετίες ταλάνιζε τη Βόρεια Ιρλανδία.

Πάνω από 3.600 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 50.000 τραυματίστηκαν ενώ εκατοντάδες χιλιάδες υπέστησαν ψυχικά τραύματα από την ταραχώδη εκείνη περίοδο. Ωστόσο, το επίμαχο γκράφιτι δεν είναι απομεινάρι της εποχής κατά την οποία μαίνονταν οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των Προτεσταντών, υπέρμαχων της ένωσης με τη Μεγάλη Βρετανία, και των Καθολικών, που τάσσονταν υπέρ μιας Ενωμένης Ιρλανδίας (μιας ένωσης δηλαδή με την Δημοκρατία της Ιρλανδίας, όπου η πλειοψηφία ήταν Καθολικοί). Το γκράφιτι αυτό σχεδιάστηκε μόλις το 2004. Μια ένδειξη ότι τα τραύματα του παρελθόντος δεν έχουν πλήρως επουλωθεί, ακόμη και μετά την συμφωνία ειρήνης.

Oι σκιές του παρελθόντος δεν έχουν εξαφανιστεί

Οι μνήμες του παρελθόντος «ξύπνησαν» και πάλι πρόσφατα εξαιτίας του Brexit. Πολλοί φοβούνται ότι η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο και πάλι τις εύθραυστες ισορροπίες στην Β. Ιρλανδία. Ο Μάικλ Ντόχερτι, διαμεσολαβητής από την επαρχία Λόντονντέρυ της Β. Ιρλανδίας, συμμερίζεται αυτήν την άποψη. Ο εβδομηντάχρονος Ντόχτερτι εργάζεται τα τελευταία χρόνια ως σύμβουλος διαμεσολάβησης μεταξύ της καθολικής και προτεστανικής κοινότητας στη Β. Ιρλανδία. «Ζούμε ειρηνικά, συνυπάρχουμε. Αλλά η εκατέρωθεν απειλή βρίσκεται πάντα εκεί», αναφέρει ο ίδιος χαρακτηριστικά.

Το πόσο έντονοι είναι ακόμη οι διαχωρισμοί στην κοινωνία της Β. Ιρλανδίας είκοσι χρόνια μετά την Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής μπορεί κανείς να αντιληφθεί ρίχνοντας μια ματιά στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Μόνο το 7% των μαθητών πηγαίνουν σε μικτά σχολεία. Πολλές συνοικίες εξακολουθούν να κατοικούνται αποκλειστικά από Καθολικούς ή Προτεστάντες, ενώ σε πολλά σημεία παραμένουν διαχωριστικά πλέγματα ή τείχη. Επίσης δεν είναι σπάνια η εμφάνιση παραστρατιωτικών οργανώσεων, ως άλλο κράτος εν κράτει. Μάλιστα οι παραστρατιωτικές οργανώσεις στη Β. Ιρλανδία βρίσκονται επίσης πίσω και από τη διακίνηση ναρκωτικών, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες ασκούν στα μέλη τους βία και τιμωρητικές πρακτικές. Παραστρατιωτικές ομάδες απαντώνται και στις δύο πλευρές. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η μη αποδοχή, ακόμη, της ειρηνευτικής συμφωνίας του 1998.

Η επανοφορά συνοριακών και τελωνειακών ελέγχων μετά το Brexit ενδέχεται να ενισχύσει έτσι και πάλι το κλίμα διαχωρισμού στη Β. Ιρλανδία, ακόμη και να επαναφέρει στο προσκήνιο παλιές έριδες. Το ζήτημα των συνόρων στη μετά Brexit εποχή κάνει και πάλι επίκαιρο το ερώτημα «ένωση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, που είναι μέλος της ΕΕ ή διατήρηση του αυτοδιοίκητου και συνεπώς έξοδος από την ΕΕ μαζί με τη Μ. Βρετανία;»

Επικίνδυνα πολιτικά παιχνίδια με φόντο το Brexit

Και η Ιρλανδή Μέιριντ Μαγκουάιρ, βραβευμένη με το Νομπέλ Ειρήνης, προσπαθεί εδώ και σαράντα χρόνια μέσω της οργάνωσης «Peace People» να δώσει τέλος στη βία. Η ίδια έχασε τρία ανίψια της το 1976, όταν μέλος του IRA, του Δημοκρατικού Ιρλανδικού Στρατού που επεδίωκε την ένωση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, τα παρέσυρε με όχημα κατά τη διάρκεια καταδίωξής τους από την αστυνομία της Β. Ιρλανδίας. Η μητέρα τους και αδερφή της Μαγκουάιρ στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Αν και η ίδια βίωσε τον πόνο από πρώτο χέρι, αποφάσισε να παλέψει για την ειρήνη. «Υπάρχει έλλειψη καλής θέλησης. Όλοι κοιτούν τα δικά τους συμφέροντα» αναφέρει η Μ. Μαγκουάιρ σήμερα. Για την ίδια, πέρα από το Brexit, ο κίνδυνος επαναφοράς της παλιάς έριδας στο προσκήνιο υφέρπει ακόμη.

Όπως σημειώνει τα δύο μεγάλα κόμματα που εκπροσωπούν τα δύο χριστιανικά δόγματα στο τοπικό κοινοβούλιο μέχρι σήμερα ,δεν μπορούν να συμμαχήσουν και να συγκυβερνήσουν απρόσκοπτα. Η τοπική κυβέρνηση συνεργασίας του καθολικού Σιν Φέιν με το προτεσταντικό Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (DUP) κατέρρευσε επίσημα το 2017, εξαιτίας μιας διαφωνίας σε ένα ήσσονος σημασίας ενεργειακό θέμα. Ωστόσο η διαμάχη αυτή κατέδειξε ότι όσα διαχωρίζουν τις δύο παρατάξεις παραμένουν πολλά, ενώ δεν έλειψε και η έντονη πόλωση στην ιρλανδική κοινωνία. 

Έκτοτε η πολιτική αβεβαιότητα συνεχίζει να επικρατεί στη Β. Ιρλανδία. Το Σιν Φέιν εξακολουθεί να αποτελεί εν μέρει το πολιτικό σκέλος του IRA, ενώ το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα στηρίζει την κυβέρνηση Μέι στο κοινοβούλιο του Λονδίνου. Αναλυτές εκτιμούν ότι και τα δύο κόμματα της Β. Ιρλανδίας παίζουν το χαρτί της επαναδιαπραγμάτευσης της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής σήμερα για να ικανοποιήσουν τους δικούς τους σκοπούς. Στον απόηχο του Brexit το Σιν Φέιν θέλει ένα δημοψήφισμα για την ένωση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας ενώ για τους Eνωτικούς του DUP το ιδανικό σενάριο θα ήταν η απομάκρυνση από το μοντέλο της αποκεντρωμένης αυτοδιοίκησης και η επιστροφή στην άμεση εξουσίαση του Λονδίνου.

Dpa / Δήμητρα Κυρανούδη