25 χρόνια από τη Συμφωνία του Όσλο

Χαλαρή και θετική περιγράφει την ατμόσφαιρα ανάμεσα στο Ισραήλ και την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης PLO ο Γιαν Έγκελαντ. Σήμερα θυμάται πολύ καλά την πρώτη του μεγάλη δοκιμασία ως υφυπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, μόλις 36 χρονών. Έπρεπε να δρομολογήσει τον διάλογο ανάμεσα σε εκπροσώπους της ισραηλινής κυβέρνησης και της PLO πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας στο Όσλο, ως βοηθός, υποστηρικτής, διαμεσολαβητής.

«Προσέγγιση βήμα-βήμα»

Από τη μια πλευρά του τραπεζιού κάθονταν ο πρώην ισραηλινός πρωθυπουργός Γιτζάκ Ράμπιν και ο διπλωμάτης Ούρι Σαβνίρ, και από την άλλη ο Γιασέρ Αραφάτ, επί χρόνια τρομοκράτης στα μάτια του Ισραήλ, και το στέλεχος της PLO Αχμέτ Κουρία. Ο Έγκελαντ και τα άλλη μέλη της νορβηγικής διαπραγματευτικής ομάδας συμπεριφέρονταν προς τις δύο πλευρές με τον ίδιο σεβασμό. «Χρησιμοποιήσαμε τα ίδια αυτοκίνητα για να τους πάρουμε από το αεροδρόμιο, κάθονταν στα ίδια τραπέζια και τους δίναμε την ίδια προσοχή» θυμάται. «Γνωρίστηκαν και σιγά-σιγά άρχισαν να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Βήμα-βήμα παρατηρούσαμε προσέγγιση των δύο εχθρευόμενων πλευρών». Εννέα μήνες αργότερα και μετά από ατέλειωτες διαπραγματεύσεις, οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε μια κοινή διακήρυξη που θα άνοιγε το δρόμο για ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος και αμοιβαία αναγνώριση των δύο πλευρών. Η συμφωνία του Όσλο είχε γεννηθεί.

Κι όταν σαν σήμερα πριν από 25 χρόνια ο Ράμπιν άπλωνε το χέρι στον Αραφάτ στο γρασίδι του Λευκού Οίκου υπό το βλέμμα του Μπιλ Κλίντον και της παγκόσμιας κοινής γνώμης, η πολυπόθητη ειρήνη ανάμεσα στους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους έμοιαζε πολύ κοντινή. Σήμερα, το γεγονός  θυμίζει σκηνή από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Οι δύο πλευρές είναι μακριά όσο ποτέ άλλοτε, από αυτό που επεδίωκαν με τις υπογραφές τους τότε οι δύο πρωταγωνιστές. «Για τους Νορβηγούς, ακόμη κι αν η ειρήνη δεν ήρθε ποτέ, η ειρηνευτική διαδικασία του Όσλο ήταν ένα επίτευγμα, μια επιτυχία», λέει η Χίλντερ Βάαγκε, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Όσλο που της ανατέθηκε από το νορβηγικό υπουργείο Εξωτερικών το καθήκον να ερευνήσει τον ρόλο της Νορβηγίας στις διαπραγματεύσεις.

Ασύμμετρη σχέση

Τι ήταν εκείνο που οδήγησε τη χώρα να αναμειχθεί; Ήταν ουδέτερη; Κεντρική φυσιογνωμία ήταν ο κοινωνιολόγος Τέργε Ροντ Λάρσεν. Κινήθηκε διαρκώς ανάμεσα στους Ισραηλινούς και στους Παλαιστίνιους εν όψει της συνάντησης τους, όπως και η σύζυγός του, που ως διπλωμάτης και ειδική σε θέματα Μεσανατολικού συνεργάστηκε στενά με τον Έγκελαντ. Και φυσικά ο Γιόχαν Γιέργκεν Χολτς, υπουργός Εξωτερικών το 1993. Η ανάμειξη των Νορβηγών στην ειρηνευτική διαδικασία δεν έγινε τυχαία, ο Έγκελαντ λέει ότι οι σχέσεις με το Ισραήλ ήταν μακρές και σε όλα τα επίπεδα καλές. «Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου βάλαμε ως στόχο να στηρίξουμε μέτρα εμπιστοσύνης ανάμεσα τις δύο πλευρές». Όμως παρά τις προσπάθειες των Σκανδιναβών, ήταν η PLO εκείνη που στράφηκε πρώτη προς τους Ισραηλινούς ήδη το 1979. Επί μια δεκαετία όμως το Ισραήλ αρνιόνταν να μιλήσει με την PLO. Μόλις το 1992 όταν ανέλαβε την κυβέρνηση το Εργατικό Κόμμα άλλαξε η στάση της χώρας, που αντελήφθη ότι δεν είχε κανένα νόημα να έχει έναν γείτονα που να μισεί. Οι στρατηγικές επιλογές του Αραφάτ στον δεύτερο πόλεμο του Ιράκ με το Κουβέιτ εξασθένησαν μεταξύ άλλων τη θέση του, αντίθετα ενισχύθηκε αυτή των Ισραηλινών.

Στις έρευνές της η νορβηγίδα ιστορικός προχωρά ακόμη περισσότερο. Εξετάζει το περιθώριο χειρισμών σε μια τόσο ασύμμετρη σχέση και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ήταν πολύ περιορισμένο. «Ο ισχυρότερος έδινε τον τόνο. Η Νορβηγία το γνώριζε» αναφέρει η Χίλντε Βάαγκε. «Γνώριζε ότι οι διαπραγματεύσεις θα έκλειναν υπέρ της πλευράς του Ισραήλ, ειδάλλως δεν θα υπήρχε συμφωνία. Η ασυμμετρία δυνάμεων καταγράφηκε και στη συμφωνία». Ακόμη κι αν Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι δεν ζουν εν ειρήνη οι Νορβηγοί απέσπασαν μεγάλη δόξα για τον ρόλο τους.

Ντιάνα Χοντάλι / Ειρήνη Αναστασοπούλου