80 χρόνια από τον εκτοπισμό των Εβραίων του Βερολίνου
18 Οκτωβρίου 2021
Ένα λευκό τριαντάφυλλο εναποθέτει ο Γερμανός πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ στην αποβάθρα με τον αριθμό 17 στον σιδηροδρομικό σταθμό Βερολίνου- Γκρούνεβαλντ. Από εδώ, σαν σήμερα πριν από 80 χρόνια, οι ναζί ξεκίνησαν να μεταφέρουν Εβραίους στο άγνωστο, τον πόνο και τον θάνατο. Εδώ και δέκα χρόνια στις 18 Οκτωβρίου το Βερολίνο τιμά την μνήμη χιλιάδων Εβραίων που αναχώρησαν από εδώ στα στρατόπεδα εξόντωσης.Στην ομιλία του ο πρόεδρος Σταϊνμάιερ τόνισε: «Για να μην ξεχαστούν οι άνθρωποι αυτοί, η μοίρα, το δράμα, ο πόνος και ο θάνατός τους, οι πράξεις των θυτών αλλά και εκείνων που βοήθησαν Εβραίους να επιζήσουν, υπάρχουν τόποι και ημερομηνίες μνήμης».
Στην πρώτη γραμμή των προσκεκλημένων κάθονται ο Φραντς και η Πέτρα Μιχάλσκι. Έρχονται κάθε χρόνο. Είναι αυτόπτες μάρτυρες, θύματα του Ολοκαυτώματος, επιζώντες. Όπως δηλώνει η Πέτρα Μιχάλσκι στην DW «την ημέρα αυτή τιμούμε την μνήμη φίλων και συγγενών, ανθρώπων που γνωρίζαμε, οι οποίοι είτε γλίτωσαν, είτε μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η κ. Μιχάλσκι δίνει φωνή και στον σύζυγό της, ο οποίος λόγω εγκεφαλικού αντιμετωπίζει δυσκολίες με την ομιλία.
Η συστηματική μεταφορά των Εβραίων της Γερμανίας προς ανατολάς ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1941. Στα επίσημα έγγραφα ο γραφειοκρατικός μηχανισμός των ναζί κάνει λόγο για «εκκένωση» και «μεταφορά». Στην πραγματικότητα οι Εβραίοι μεταφέρθηκαν κατά χιλιάδες με τη βοήθεια των γερμανικών σιδηροδρόμων στον θάνατο: τα γκέτο, την καταναγκαστική εργασία και τα στρατόπεδα εξόντωσης.
Περισσότεροι από 50.000 αναχώρησαν από το Βερολίνο
Η πρώτη μεταφορά από το Βερολίνο έγινε στις 18 Οκτωβρίου του 1941 από τον σταθμό Γκρούνεβαλντ και την αποβάθρα 17. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά ταξίδεψαν από την γερμανική πρωτεύουσα στο Λοτζ της Πολωνίας, που βρίσκονταν τότε υπό γερμανική κατοχή. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου περισσότεροι από 50.000 Εβραίοι αναχώρησαν από τους τρεις σιδηροδρομικούς σταθμούς του Βερολίνου. Ελάχιστοι επέζησαν.
Ένας από αυτούς ήταν ο Φραντς Μιχάλσκι. Όσο ακόμα μπορεί θα μιλά για όσα συνέβησαν, σε σχολεία, συνέδρια και ΜΜΕ. Το ζεύγος Μιχάλσκι υποδέχθηκε την DW στο σπίτι της στο προάστιο Φριντενάου του Βερολίνου. Η Πέτρα μιλά και για τους δύο.
Ο Φρανς Μιχάλσκι γεννήθηκε το 1934 στην τότε γερμανική πόλη Μπρέσλαου (σήμερα Βρόσλαβ, Πολωνία). Ο πατέρας του ήταν γιος Εβραίας και Γερμανού. Η οικογένεια ήταν εύπορη. Το 1944 όμως η Gestapo ήρθε στο σπίτι τους για να τους συλλάβει και να τους μεταφέρει προς άγνωστη κατεύθυνση. Κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή οι Μιχάλσκι δραπέτευσαν. Ακολούθησε μια οδύσσεια στην Τσεχία, την Αυστρία, τη Σαξονία και πίσω στο Βερολίνο. Η οικογένεια επέζησε χάρη στην τύχη, αλλά και μερικούς ανθρώπους που τη βοήθησαν θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή.
«Οι σιωπηλοί σωτήρες μου»
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης ο Φραντς Μιχάλσκι βγάζει από την βιβλιοθήκη ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Όταν η Γκεστάπο χτύπησε το κουδούνι». Ανοίγει τη σελίδα 89 με τίτλο «Οι σιωπηλοί σωτήρες μου», στην οποία απαριθμεί τα ονόματα έξι ανθρώπων, χωρίς τους οποίους το πιθανότερο είναι ότι η οικογένειά του δεν θα είχε επιζήσει.
Μεταξύ τους η Έρνα Σαρφ, νταντά της οικογένειας Μιχάλσκι, η οποία έκρυψε στο σπίτι της τον μικρό Φραντς και τον αδελφό του. Η Γκέρντα Μετς, συνάδελφος του πατέρα Μιχάλσκι, οργανώνει κρυφά διάφορες μετακινήσεις της οικογένειας. Μετά είναι και ο αστυνομικός, ο οποίος προειδοποιεί την οικογένεια πως σύντομα η Γκεστάπο θα πραγματοποιήσει έφοδο στο σπίτι τους. Σε εκείνον χρωστούν τη διαφυγή τους την τελευταία στιγμή.
«Ποτέ πια ο αντισημιτισμός δεν πρέπει να βρει θέση στην κοινωνία μας»
«Θέλουμε να αντιταχθούμε στον αντισημιτισμό», λέει το ζεύγος Μιχάλσκι και μιλά για τον εγγονό του, ο οποίος δέχθηκε ρατσιστική επίθεση πριν από τέσσερα χρόνια. Ο 14χρονος στραγγαλίστηκε και ξυλοκοπήθηκε, σε μια εικονική εκτέλεση. Κι όλα αυτά μόνο και μόνο επειδή είχε ασπαστεί τον Ιουδαϊσμό. Η υπόθεση είχε κάνει διεθνώς πρωτοσέλιδα.
Για τέτοιες περιπτώσεις προειδοποιεί ο Γερμανός πρόεδρος Σταϊνμάιερ στην αποβάθρα 17: «Ποτέ πια ο αντισημιτισμός δεν πρέπει να βρει θέση στην κοινωνία μας. Ποτέ πια δεν θα πρέπει αντισημιτικές απόψεις και δράσεις να μείνουν δημόσια χωρίς αντίλογο».
Φόλκερ Βίτιγκ
Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος