Aλέξανδρος Σχινάς: Για την ελευθερία και τη γλώσσα

«Αναφορά Περιπτώσεων» (1966 και 1989), «Η Παρτίδα» (1990), «Για την υπεράσπισι της ελληνικής εγκεφαλοκρηπίδας - εναντίον του σκοταδιστικού ψευτοδημοτικισμού» (1977).

Δύο βιβλία της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας και μια σειρά εκπομπών, που ίσως να μην είναι γνωστά στους πολλούς, τα οποία όμως άφησαν ένα ιδιαίτερο αποτύπωμα στην λογοτεχνική ζωή του τόπου, μοναδικό και ιδιότυπο.

Τρία βιβλία που ξαναφέρνει στο φως υπό ένα φρέσκο πρίσμα το αφιέρωμα του περιοδικού «Χάρτης» στον Αλέξανδρο Σχινά, ο οποίος γεννήθηκε στη μεσοπολεμική Αθήνα  το 1924 και άφησε την τελευταία του πνοή στο Έσεν της Γερμανίας το 2012.

Τρία βιβλία και μια γλώσσα που σήμερα, 100 χρόνια μετά τη γέννησή του Αλέξανδρου Σχινά, επαναπροσδιορίζονται, ξανασυστήνονται στο ελληνικό κοινό, στις νεότερες γενιές λογοτεχνών αλλά και απλών αναγνωστών.

Ο πολέμιος της χούντας από τα βραχέα

Ο Αλέξανδρος Σχινάς είχε διπλή ιδιότητα. Από τη μια πλευρά μάχιμος δημοσιογράφος, ανταποκριτής, αναλυτής στη Δυτική Γερμανία, σε εκείνα τα πρώτα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια, τότε που οι Γερμανοί αναζητούσαν μια νέα ταυτότητα, αντιμέτωποι με το ερεβώδες ναζιστικό παρελθόν τους.

Μετά τη θητεία του στο τότε ελληνικό κρατικό ΕΙΡ, ο Σχινάς μεταπήδησε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 στην ιστορική ελληνική εκπομπή της Deutsche Welle, με έδρα τότε στην Κολωνία, με την οποία ταυτίστηκε, γράφοντας μια σημαντική σελίδα της ιστορίας των ελληνικών ΜΜΕ και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.

Έμεινε στην ιστορία αλλά και τα αυτιά των Ελληνίδων και Ελλήνων ακροατών για τα πύρινα σχόλιά του κατά της χούντας. Βαθιά δημοκράτης κι άλλο τόσο ρεαλιστής. Ήταν η «φωνή των βραχέων της Κολωνίας», που οι παλιοί θυμούνται ακόμη.

Άλλη μια ιστορική τυχαιότητα: 100 χρόνια μετά τη γέννησή του, φέτος, το 2024, η ελληνική σύνταξη της Deutsche Welle γιορτάζει επίσης τα 60 χρόνια της.

Αυτόφωτοι, μικροί λογοτεχνικοί κόσμοι

Από την άλλη πλευρά ο Αλέξανδρος Σχινάς ήταν ένας πρωτότυπος λογοτέχνης, πέρα από τις γνωστές φόρμες και σχολές. Ταυτίστηκε με τον «υπερλεξισμό» που ζει από τη δημιουργία νέων λέξεων και νοημάτων, νέων κόσμων εν τέλει. Έτσι κάπως είναι άλλωστε τα κείμενα του Σχινά. Μικροί, αυτόφωτοι, αυτάρκεις λογοτεχνικοί κόσμοι. Φτάνει κανείς να ξεφυλλίσει την «Αναφορά Περιπτώσεων», ένα βιβλίο που γράφτηκε λίγο πριν από την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών. 

Μια γλώσσα περίεργη, καινοτόμα, όχι εύπεπτη αλλά ταυτόχρονα θελκτική ακόμη και για όχι και τόσο πεπαιδευμένους αναγνώστες. Σε μια εποχή όπου το δίλημμα ήταν «δημοτική ή καθαρεύουσα» ο Σχινάς υποστήριζε ότι η δημοτική ή μάλλον ο δημοτικισμός δεν αρκούσε για τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και τον εκμοντερνισμό της επίσημης γλώσσας.

Ο Αλέξανδρος Σχινάς κυριολεκτικά δεν είχε άλλο στον νου του «πέρα από την ελευθερία και τη γλώσσα» όπως σημειώνει ο Σπύρος Μοσκόβου, στενός συνεργάτης του Αλέξανδρου Σχινά στην Deutsche Welle, o oποίος επιμελήθηκε το αφιέρωμα στον Χάρτη. 

Ένα αφιέρωμα στο οποίο μπορεί κανείς να διαβάσει κείμενα του ίδιου του συγγραφέα, δημοσιογράφου και διανοητή Σχινά αλλά και σύγχρονες προσεγγίσεις της «περίπτωσης» Σχινά, που υπογράφουν κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, παλιότεροι και νεότεροι συγγραφείς.

*Μπορείτε να διαβάσετε εδώ το αφιέρωμα του «Χάρτη» στον Αλέξανδρο Σχινά.