Fake news και ψεύτικες διαδικτυακές πύλες ενημέρωσης

Ένας έφηβος πέφτει από το ποδήλατό του και πεθαίνει επειδή δεν είδε έγκαιρα τις λακούβες στην άσφαλτο μέσα στο σκοτάδι. Ουκρανοί αγοράζουν διαμερίσματα στη Ρωσία με χρήματα που έλαβαν μέσω ευρωπαϊκής βοήθειας ή μια περίεργη έκρηξη αερίου σε σχολείο της Βρέμης εξαιτίας της εξοικονόμησης ενέργειας. Πρόκειται για κάποιες μόνο από τις ψευδείς ειδήσεις που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο τις τελευταίες ημέρες.

Τι είναι όμως το ιδιαίτερο με όλες αυτές τις αναφορές; Ότι όλες έκαναν την εμφάνισή τους σε παραποιημένες πύλες ενημέρωσης δίκτυων και διαδικτυακών εντύπων,  όπως μίας "απομίμησης" του περιοδικού Spiegel καθώς και υποτετιθέμενων ηλεκτρονικών εκδόσεων των εφημερίδων Welt και Bild. Μάλιστα, συχνά ήταν σχεδόν αδύνατο να διακρίνει κανείς τις διαφορές τους από τις αυθεντικές.

Δυσπιστία στους αναγνώστες

«Η αντιγραφή ιστότοπων και η διάδοση ψευδών ειδήσεων και προπαγάνδας μέσω φαινομενικά αξιόπιστων μέσων ενημέρωσης, καθώς και η κατάχρηση του χαρακτηριστικού σήματός τους δεν έχει ξανασυμβεί μέχρι σήμερα με αυτόν τον τρόπο στη Γερμανία», εξηγεί ο ειδικός Φέλιξ Κάρτε, επικεφαλής της ΜΚΟ Reset, η οποία ασχολείται με εταιρείες τεχνολογίας. 

Ο δημοσιογράφος Λαρς Βίναντ, ο οποίος αποκάλυψε την τελευταία φιλορωσική εκστρατεία παραπληροφόρησης σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο ειδησεογραφικό δίκτυο t-online, εντόπισε πάνω από 30 ψεύτικες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο. «Το είδαμε στις 26 Αυγούστου και αμέσως γράψαμε στον διαχειριστή της σελίδας στην Ολλανδία. Στις 29 Αυγούστου, η ιστοσελίδα εξαφανίστηκε», δήλωσε ο Βίναντ στην DW. «Ωστόσο, λίγο αργότερα εμφανίστηκε και πάλι, αυτή τη φορά όμως με έδρα την Κολομβία». Στο μεταξύ, ο ιστότοπος κατέβηκε και από εκεί: «Οι συνάδελφοι κατάφεραν να λύσουν το ζήτημα με τη βοήθεια του παρόχου υπηρεσιών Cloudflare και της εταιρείας στην οποία είχε καταχωρηθεί ο ιστότοπος», συμπληρώνει.

Δυστυχώς όμως, τέτοιες επιτυχίες είναι μάλλον σπάνιες, καθώς πολλά δημοσιογραφικά δίκτυα δεν μπορούν να έρθουν σε επαφή με τους διαχειριστές των ψεύτικων ιστοσελίδων, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν στοιχεία επικοινωνίας, επισημαίνει ο Βίναντ. Επιπλέον, σε περίπτωση που οι διαχειριστές βρίσκονται εκτός Ευρώπης, οποιαδήποτε νομική κίνηση είναι συνήθως μάταιη.

Θύμα fake news και ο γερμανικός εκδοτικός οίκος Αxel Springer

Αυτή τουλάχιστον είναι και η εμπειρία που είχε ο γνωστός γερμανικός εκδοτικός οίκος Axel Springer: «Δυστυχώς, οι συντάκτες δεν μπορούν σχεδόν ποτέ να ταυτοποιηθούν», αναφέρει σε επίσημη ανακοίνωση. «Αρχικά ελέγχουμε αν μπορεί να κινηθεί κάτι νομικά εναντίον του και ανάλογα με την πιθανότητα επιτυχίας, το δρομολογούμε μέσω των δικών μας γραφείων ή αναθέτουμε την υπόθεση σε εξωτερικά δικηγορικά γραφεία».

Ο εκδοτικός οίκος του περιοδικού Spiegel επιδίωξε εξ αρχής να έρθει σε επαφή με τους χρήστες του. Σε ειδικό άρθρο, τους ενημέρωσε σχετικά με τα fake news των ψεύτικων διαδικτυακών πυλών ενημέρωσης που αντέγραψαν πιστά το ντιζάιν της ιστοσελίδας του Spiegel για να διασπείρουν φιλορωσική προπαγάνδα.

Τώρα ο εκδοτικός οίκος έχει εναποθέσει τις ελπίδες του στο νόμο περί ψηφιακών υπηρεσιών, ο οποίος ενδεχομένως να «απλοποιήσει μελλοντικά την επιβολή του, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο που δημοσιεύουν οι μεγάλες ειδησεογραφικές πλατφόρμες». Βέβαια, όπως έχει αποδειχθεί πολλές φορές και στο παρελθόν «οι παραβάτες συνήθως βρίσκουν παραθυράκια, μέσω των οποίων μπορούν να συνεχίσουν την δουλειά τους», επισημαίνει εκπρόσωπος του εκδοτικού οίκου.

Άστριντ Πρατζ ντι Ολιβέιρα

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου