H Xάνα Άρεντ και το youtube

Δεν πρόκειται για κάποιο βίντεο τριών λεπτών με ταχύτητα, χρώμα, κίνηση σαν κι αυτά που κάνουν θραύση στο youtube. Στην πραγματικότητα δεν έχει καμία απολύτως σχέση με όλα αυτά. Μια συνέντευξη της γερμανοεβραίας φιλοσόφου και μελετήτριας του ολοκληρωτισμού Χάνα Άρεντ (1905-1975) το 1964 στην εκπομπή του Δεύτερου Προγράμματος της γερμανικής τηλεόρασης ZDF «Zur Person» με τον δημοσιογράφο Γκύντερ Γκάους (1929-2004) προκαλεί ενθουσιασμό σήμερα στο γερμανικό διαδίκτυο. Ήδη οι διάφορες εκδοχές της που κυκλοφορούν στο youtube έχουν κάνει σχεδόν ένα εκατομμύριο κλικ. Είναι το πιο «απίθανο χιτ του youtube», έγραψε πρόσφατα η Rheinische Post.

Αν δει κανείς τη συνέντευξη με σημερινά, τεχνικά και μόνο κριτήρια θα έλεγε ότι οπτικά τουλάχιστον είναι βαρετή. Ασπρόμαυρη τηλεόραση, συζήτηση χωρίς παύσεις, ελάχιστο μοντάζ. Στην πραγματικότητα ο θεατής βλέπει μόνο τη Χάνα Άρεντ να καπνίζει αρειμανίως, πού και πού να βήχει, ενώ ο οικοδεσπότης-παρουσιαστής έχει την πλάτη του γυρισμένη στο κοινό. Η συνέντευξη διαρκεί πάνω από μια ώρα και ξεκινά χωρίς εισαγωγή, κατευθείαν με δύσκολες ερωτήσεις ακαδημαϊκού περιεχομένου.

Πώς εξηγείται το διαδικτυακό «φαινόμενο Άρεντ»;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούν να εξηγήσουν την επιτυχία αυτού του βίντεο στο youtube. Σίγουρα δεν είναι αυτό που λέμε «σούπερ χιτ» με τα δεδομένα του youtube, αλλά σε κάθε περίπτωση ένα «φαινόμενο» που αξίζει κανείς να το εξετάσει πιο προσεκτικά. Αν αναλύσει κανείς το προφίλ των χρηστών που το έχουν παρακολουθήσει θα βρει ανάμεσά τους «φαν» της φιλοσοφίας. Ακόμη και πολιτικούς όπως ο Πράσινος πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης Βίνφριντ Κρέτσμαν. Αλλά όχι μόνο. Η Χάνα Άρεντ έγινε της μόδας στο ευρύ κοινό το 2012, όταν βγήκε στους κινηματογράφους μια ταινία για τη ζωή τους. Επίσης η ίδια η εκπομπή Zur Person του Γκύντερ Γκάους θεωρείται θρυλική, με σημαντικές προσωπικότητες της γερμανικής πνευματικής και πολιτικής ζωής να έχουν φιλοξενηθεί στο ιστορικό πλατό της: από τον Μάρτιν Χάιντεγκερ μέχρι τον Κόνραντ Αντενάουερ, τον Βίλυ Μπράντ και τον Χέλμουτ Σμιτ.

Όπως ανέφερε στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa ο Μάνουελ Μένκε, ειδικός στην ιστορία των ΜΜΕ, σήμερα το διαδίκτυο και ειδικά τα νέα μέσα όπως το youtube διευκολύνουν τη διάδοση αρχειακού υλικού και ιστορικών συνεντεύξεων, όπως αυτής με την Χάνα Άρεντ. Με την ίδια λογική δεν είναι μόνο η συγκεκριμένη συνέντευξη που κάνει σήμερα απρόσμενα κλικ αλλά και πολλές άλλες αντίστοιχες, όπως μια συνέντευξη με τον Χέλμουτ Σμιτ το 1986 στο «NDR Τalk Show», η οποία έχει στο youtube πάνω από 200.000 κλικ και πολλά σχόλια.

Νοσταλγία, διαχρονικότητα, αλήθεια

Πίσω στη συνέντευξη της Χάνα Άρεντ. «Μια τηλεοπτική συνέντευξη σήμερα δεν γίνεται με τον ίδιο τρόπο και υπάρχουν πολλοί λόγοι γι αυτό. Και τότε πάντως κάποιοι έβρισκαν τη συνέντευξη Άρεντ ενδιαφέρουσα και κάποιοι άλλοι άκρως βαρετή» σημειώνει ο Μένκε. Ακριβώς όμως το ότι σήμερα δεν γίνονται τέτοιες συνεντεύξεις, δημιουργεί σε πολλούς ένα αίσθημα νοσταλγίας για την παλιά τηλεόραση.

Όμως σχετικά με τη συγκεκριμένη συνέντευξη υπάρχει και κάτι παραπάνω που την καθιστά μοναδική. «Αποτελεί ένα απίστευτο μείγμα πνευματικής δύναμης και συγκλονιστικής ειλικρίνειας», εξηγεί ο Γκετς Μπάχμαν, καθηγητής Νέων Μέσων στο Πανεπιστήμιο του Λύνεμπουργκ. Η Άρεντ μιλά για την άνοδο του ναζισμού, το Ολοκαύτωμα, το καταφύγιο που βρήκε στις ΗΠΑ αλλά και για τις γυναίκες, τον φεμινισμό, την ελευθερία του ατόμου να επιλέγει, να αποφασίζει, να συναποφασίζει. Σύμφωνα με τον Μπάχμαν η Άρεντ στη συνέντευξη αυτή είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ.

Πρόκειται με άλλα λόγια για ένα ιστορικό ντοκουμέντο που έρχεται να φωτίσει ακόμη περισσότερο την ζωή και το έργο της Χάνα Άρεντ, της φιλοσόφου που άφησε πίσω της μνημειώδη έργα της πολιτικής σκέψης όπως: «Οι απαρχές του Ολοκληρωτισμού», «Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Η κοινοτυπία του κακού», «Περί Βίας», «Για την Επανάσταση» κ.ά.

Γιόνας-Έρικ Σμιντ, dpa / Δ. Κυρανούδη