Άννα Φρανκ: Άδοξο τέλος μιας «εντυπωσιακής» αποκάλυψης

«Η προδοσία της Άννας Φρανκ» ονομάζεται το βιβλίο της καναδής συγγραφέως Ρόζμαρι Σάλιβαν. Κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο και περιέχει τα αποτελέσματα των πενταετών ερευνών πολυμελούς ομάδας γύρω από το, εδώ και πολλές δεκαετίες, ανοιχτό ερώτημα: Ποιος κατέδωσε την Άννα Φρανκ; Η έφηβη είχε κρυφτεί με την οικογένειά της σε σπίτι του Άμστερνταμ ελπίζοντας ότι θα γλιτώσει από τους ναζί. Η μοίρα της ήταν δυστυχώς τραγική. Οι ναζί εντόπισαν και εξόντωσαν την οικογένειά της, με εξαίρεση τον πατέρα της, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν. Παρακαταθήκη το διάσημο ημερολόγιο, το οποίο η Άννα Φρανκ έγραφε στη κρυψώνα της από το 1942 μέχρι το 1944.

Από την κυκλοφορία του βιβλίου μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει μερικές μόνο εβδομάδες και τίποτα δεν έχει απομείνει πια από την μεγάλη «αποκάλυψη» και τους εντυπωσιακούς τίτλους. Γνωστοί ιστορικοί ασκούν σκληρή κριτική στις έρευνες επιρρίπτοντας ευθύνες στην ερευνητική ομάδα. Ο καθηγητής Γιοχάνες Χαουβίνκ τεν Κάτε, ειδικός σε ζητήματα ολοκαυτώματος, είναι παραπάνω από σαφής: «Μεγαλόστομες κατηγορίες θέλουν μεγάλες αποδείξεις. Και αυτές δεν υπάρχουν».

Η θεωρία για τον συμβολαιογράφο απορρίφθηκε ήδη από το ΄60

Από την πλευρά του ο ολλανδικός εκδοτικός οίκος Ambo Anthos ανέστειλε την νέα έκδοση του βιβλίου της Ρόσμαρι Σάλιβαν ζητώντας απαντήσεις από την ερευνητική ομάδα. Σε ανακοίνωση παραδέχεται ότι "ήταν εφικτή μια πιο κριτική ματιά". Οι επικρινόμενοι από την πλευρά τους απορρίπτουν τις κατηγορίες και δηλώνουν ότι ουδέποτε ισχυρίστηκαν πως υπάρχει βεβαιότητα.

Η ομάδα των περίπου 200 ειδικών στα χνάρια του καταδότη της Άννας Φρανκ συστήθηκε μετά από πρωτοβουλία ενός ολλανδού σκηνοθέτη και ενός δημοσιογράφου. Επικεφαλής της ένας πρώην άνθρωπος του FBI, ο οποίος κάποτε καταδίωκε λαθρεμπόρους ναρκωτικών στην Κολομβία: «Η θεωρία μας έχει πιθανότητα 85% να αποδειχθεί αληθινή», έλεγε ο Βίνς Πανκόκε.

Κατά την άποψη των ερευνητών εντοπίστηκε ένα σημαντικό αποδεικτικό στοιχείο. Αντίγραφο ανώνυμης επιστολής με παραλήπτη τον Ότο Φρανκ, στην οποία αναφέρεται το όνομα ενός εβραίου συμβολαιογράφου. Περίπου 30 θεωρίες με πιθανούς καταδότες εξετάστηκαν ενδελεχώς και μπήκαν στο αρχείο. Στην περίπτωση του συμβολαιογράφου η ομάδα δεν φάνηκε να είναι ιδιαίτερα προσεκτική. Θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι η υποψία σε βάρος του συμβολαιογράφου είχε ελεγχθεί και απορριφθεί από την ολλανδική αστυνομία στη δεκαετία του ΄60.

Άκρως επικερδής «αποκάλυψη»

Ο συμβολαιογράφος ήταν μέλος του Εβραϊκού Συμβουλίου που σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα είχε στα χέρια του καταλόγους με εκατοντάδες διευθύνσεις Εβραίων, οι οποίοι είχαν βγει στην παρανομία και κρύβονταν από τους κατακτητές. Δεν υπάρχει ωστόσο μέχρι σήμερα απόδειξη ότι το Εβραϊκό Συμβούλιο, το οποίο συνέστησαν με απόφασή τους οι ναζί, είχε στη διάθεσή του τέτοιες λίστες.

Και ο συμβολαιογράφος; Την περίοδο της υποτιθέμενης προδοσίας, τον Αύγουστο του 1944, κρύβονταν και ο ίδιος με την οικογένειά του για να γλιτώσει από την μεταφορά στα στρατόπεδα εξόντωσης. Κάθε επαφή με τους ναζί, έστω και μέσω επιστολής, θα έστρεφε την προσοχή τους επάνω του, γεγονός που συνεπάγεται βέβαιη θανατική καταδίκη.

Τα θεμελιώδη λάθη των ερευνητών θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν άφηναν ιστορικούς να εξετάσουν τα συμπεράσματά τους πριν τα δημοσιεύσουν. Δυστυχώς όμως μόνο μερικά επιλεγμένα μέσα ενημέρωσης είδαν το πόρισμα υποσχόμενα άκρα μυστικότητα. Ο ολλανδός ιστορικός Ντάβιντ Μπάρνοου, ο οποίος για πολλά χρονιά ερευνούσε τη θεωρία της προδοσίας της Άννας Φρανκ, δηλώνει: «Προφανώς οι ερευνητές δεν ήταν βέβαιοι για τα αποτελέσματα των ερευνών». Εκτός αυτού είναι σαφές ότι μια τόσο εντυπωσιακή αποκάλυψη συνδέεται με μεγάλα κέρδη, μιας και το βιβλίο θα πωλούνταν σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ είχε σχεδιαστεί ήδη η μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη.

Ανέτε Μπίρσελ, dpa

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος