Αποζημιώσεις για αναγκαστική εργασία επί ιαπωνικής κατοχής

Ιαπωνία και Νότια Κορέα κατάφεραν να βρουν λύση σε μία ιστορική εκκρεμότητα που επιβάρυνε τις διμερείς σχέσεις, αλλά και τις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες στη Νοτιοανατολική Ασία. Πρόκειται για την καταβολή αποζημιώσεων σε θύματα αναγκαστικής εργασίας στην περίοδο 1910-1945, όταν η κορεατική χερσόνησος βρισκόταν υπό ιαπωνική κατοχή. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της Σεούλ περισσότεροι από 780.000 Κορεάτες είχαν υποχρεωθεί να εργαστούν σε ιαπωνικές επιχειρήσεις. Στον αριθμό αυτό δεν συνυπολογίζονται οι χιλιάδες γυναίκες, που αναγκάστηκαν σε σεξουαλική δουλεία από τα ιαπωνικά στρατεύματα κατοχής.

Η διεκδίκηση αποζημιώσεων αποτελούσε νομικό λαβύρινθο, ιδιαίτερα μετά την ιστορική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Νότιας Κορέας το 2018, με την οποία κατασχέθηκαν περιουσιακά στοιχεία του ιαπωνικού ομίλου Mitsubishi και της Nippon Steel, γιατί οι δύο εταιρείες έκαναν χρήση αναγκαστικής εργασίας στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την εκλογή του Γιουν Σουκ Γέολ στην προεδρία της Νότιας Κορέας, τον Μάιο του 2022, οι δύο πλευρές αποφάσισαν να επισπεύσουν τις διαδικασίες για τη διευθέτηση του ζητήματος.

Τη λύση δίνει τώρα ένα «Ίδρυμα για την αρωγή θυμάτων αναγκαστικής εργασίας», όπως ανακοίνωσε τη Δευτέρα στη Σεούλ ο Νοτιοκορεάτης υπουργός Εξωτερικών Παρκ Τζιν. «Το ίδρυμα για τα θύματα αναγκαστικής εργασίας, το οποίο στηρίζεται από το υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης και Ασφαλείας και θεσπίζεται με ειδικό νόμο, καλείται να καταβάλλει αποζημιώσεις -με τόκο- στους ενάγοντες μετά την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου το 2018», αναφέρει ο επικεφαλής της κορεατικής διπλωματίας.

Το «λήξαν» ζήτημα των αποζημιώσεων

Η υπόθεση δεν είναι απλή. Το 1965 Ιαπωνία και Νότια Κορέα αποφάσισαν να συνάψουν διπλωματικές σχέσεις, με την ιαπωνική κυβέρνηση να χρηματοδοτεί ένα «πακέτο οικονομικής βοήθειας» ύψους 800 εκατομμυρίων δολαρίων, υπό τη μορφή επιδοτήσεων και δανείων με ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής, ως ελάχιστο αντιστάθμισμα για τις συνέπειες της κατοχής. Έκτοτε, υποστηρίζει ότι το ζήτημα των αποζημιώσεων θεωρείται «λήξαν». Η νομική επινόηση του «Ιδρύματος» δεν αμφισβητεί επί της ουσίας την ιαπωνική επιχειρηματολογία, προβλέπει όμως ότι οι αποζημιώσεις θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από «εθελοντικές συνεισφορές» ιαπωνικών επιχειρήσεων, αλλά και των κορεατικών επιχειρήσεων που είχαν επωφεληθεί από τη συμφωνία του 1965.

Στο Τόκιο ο υπουργός Εξωτερικών Γιοσιμάσα Χαγιάσι φαίνεται ικανοποιημένος από αυτή την εξέλιξη. Όπως επισημαίνει «η ιαπωνική κυβέρνηση εκφράζει την εκτίμησή της για τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση της Νότιας Κορέας, σε μία προσπάθεια να αποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών- σχέσεις που είχαν δοκιμαστεί λόγω της ετυμηγορίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου το 2018. Ιαπωνία και Νότια Κορέα είναι γείτονες και πρέπει να συνεργαστούν στα πλαίσια της διεθνούς κοινότητας. Από την ορκωμοσία της κυβέρνησης Γιουν, οι δύο πλευρές διατηρούν στενή επαφή, όπως και οι ηγέτες των δύο χωρών».

«Ταπεινωτική» λύση για τα θύματα;

Ωστόσο, οι άμεσα ενδιαφερόμενοι δεν συμφωνούν. Στη Σεούλ ο δικηγόρος των τριών εναγόντων που είχαν προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο το 2018 δηλώνει ότι οι πελάτες του «είναι αντίθετοι με το σχέδιο της νοτιοκορεατικής κυβέρνησης». Ακόμη πιο έντονη είναι η αντίδραση του Κιμ Γιουν Χουάν, επικεφαλής πρωτοβουλίας πολιτών για τη διεκδίκηση των αποζημιώσεων: «Η σημερινή ταπεινωτική απόφαση είναι αποτέλεσμα της διστακτικής στάσης  απέναντι στην ιαπωνική κυβέρνηση, η οποία δεν καταβάλλει αποζημιώσεις και δεν απολογείται καν για το ζήτημα της αναγκαστικής εργασίας», υποστηρίζει.

Από την πλευρά του ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν χαιρετίζει τη συμφωνία και μάλιστα δηλώνει ότι η Ουάσιγκτον έχει «εντυπωσιαστεί» από τις προσπάθειες που καταβάλλουν Ιαπωνία και Νότια Κορέα για μία θεαματική βελτίωση στις διμερείς σχέσεις τους. Σε μία εποχή αυξανόμενης έντασης στον Ειρηνικό, με την Κίνα να εντείνει τη στρατιωτικοποίηση της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας, όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν κάθε συμφέρον να συνεργαστούν. Αυτό υπαινίσσεται και ο Νοτιοκορεάτης υπουργός Εξωτερικών, Παρκ Τζιν, λέγοντας ότι «εν μέσω μίας δύσκολης διεθνούς συγκυρίας, η συνεργασία Κορέας και Ιαπωνία είναι κρίσιμη σε όλους τους τομείς της διπλωματίας, της οικονομίας και της ασφάλειας. Είναι προς το εθνικό μας συμφέρον να συνεκτιμήσουμε τις μακροχρόνιες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο, να αντιπαρέλθουμε τις συγκρούσεις του παρελθόντος και να κοιτάξουμε μπροστά. Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία...»

Γιάννης Παπαδημητρίου (AP, dpa, AFP)