Βενεζουέλα: «Στημένη» η επανεκλογή Μαδούρο;

Ήταν ένα προσβλητικό αποτέλεσμα για την αντιπολίτευση: Νικητής των προεδρικών εκλογών στη Βενεζουέλα ανακηρύσσεται ο νυν πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο, όπως ανακοίνωσε τη Δευτέρα η ελεγχόμενη από την κυβέρνηση εφορευτική επιτροπή των εκλογών (CNE). Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ο Μαδούρο συγκέντρωσε το 51,2% των ψήφων έναντι 44,2% του επικεφαλής της αντιπολίτευσης Εντμούντο Γκονζάλες. Κι όμως, λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, η αντιπολίτευση φαινόταν να έχει εξασφαλίσει ένα προβάδισμα 20 ποσοστιαίων μονάδων, σύμφωνα με όλες τις αξιόπιστες δημοσκοπήσεις.

Από το 2013 ο Νικολάς Μαδούρο είναι ο «ισχυρός άνδρας» της χώρας. Ήδη η προηγούμενη επανεκλογή του υπό αδιαφανείς συνθήκες, το 2018, είχε προκαλέσει έντονη αμφισβήτηση.Οι περισσότερες δυτικές χώρες όχι μόνο δεν αναγνώρισαν τη νίκη του, αλλά επέβαλαν και κυρώσεις στη Βενεζουέλα.  

«Η εφορευτική επιτροπή, η Δικαιοσύνη και γενικότερα οι θεσμοί στη Βενεζουέλα έχουν μετατραπεί σε μοχλούς καταπίεσης για το καθεστώς Μαδούρο» λέει στην Deutsche Welle η Άνα Σολίς ντε Στάνγκε, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο των γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων στο Αμβούργο. Στο ίδιο μήκος κύματος η Ζαμπίνε Κούρτενμπαχ, συνεργάτις του Ινστιτούτου GIGA για τη Λατινική Αμερική, δηλώνει στην Deutsche Welle ότι «το αποτέλεσμα δεν εκπλήσσει. Είναι απογοητευτικό, αναξιόπιστο και δείχνει έλλειψη σεβασμού στον λαό της Βενεζουέλας. Επιπλέον, αυτή η τακτική του καθεστώτος αποκλείει κάθε προοπτική δημοκρατικής μετάβασης και αυτό είναι το πιο περίπλοκο ζήτημα ως προς την αποτίμηση του εκλογικού αποτελέσματος. Απομένει να δούμε πώς θα αντιδράσει ο λαός της Βενεζουέλας».

Πρώτες διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος

Τα βλέμματα στρέφονται τώρα στην αντιπολίτευση. Θα καλέσει τον κόσμο να βγει οργανωμένα στους δρόμους, διαδηλώνοντας την αγανάκτησή του για το εκλογικό αποτέλεσμα; Οι πρώτες πληροφορίες κάνουν λόγο για τουλάχιστον δύο νεκρούς και δεκάδες συλλήψεις στη διάρκεια κινητοποιήσεων που γίνονται στην πρωτεύουσα Καράκας, αλλά και σε άλλες πολιτείες της χώρας. Πριν τις κάλπες ο Μαδούρο είχε απειλήσει ανοιχτά με «λουτρό αίματος» σε περίπτωση που ξεσπάσουν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.

Ο στρατός στηρίζει Μαδούρο

Η Μαρία Κορίνα Ματσάντο -πρώην επικεφαλής της αντιπολίτευσης, την οποία το καθεστώς είχε αποκλείσει από την εκλογική διαδικασία- καλεί ευθέως τον στρατό να επέμβει. Αυτό θεωρείται μάλλον απίθανο, καθώς ο Μαδούρο έχει εξασφαλίσει τη στήριξη των στρατιωτικών, παραχωρώντας τους σημαντικές θέσεις και οικονομικά προνόμια. Πολλοί εκτιμούν ότι η στενή διασύνδεση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τις ένοπλες δυνάμεις αποτελεί τροχοπέδη για τη δρομολόγηση δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων.   

«Ο στρατός παραμένει σημαντικός παράγοντας στη Βενεζουέλα» επισημαίνει η Ζαμπίνε Κούρτενμπαχ, υπενθυμίζοντας ότι και ο προηγούμενος ηγέτης της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό είχε επιχειρήσει να εξασφαλίσει τη στήριξη των στρατιωτικών. «Ιδιαίτερα η στρατιωτική ηγεσία συνδέεται στενά με το καθεστώς, αλλά είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τι συμβαίνει στα κατώτερα κλιμάκια» λέει η πολιτική επιστήμων. «Το στράτευμα δεν αποτελεί ένα ενιαίο μπλοκ, υπάρχουν διαφορετικοί πρωταγωνιστές, που αλληλοελέγχονται».

Συγχαρητήρια και απειλές

Σημαντικός μπορεί να αποδειχθεί ο ρόλος ξένων ηγετών, όπως των προέδρων της Βραζιλίας, Λούλα ντα Σίλβα, της Κολομβίας, Γκουστάβο Πέτρο, και της Χιλής, Γκαμπριέλ Μπόριτς. Και οι τρεις θεωρούνται ισχυρές φωνές ενός μετριοπαθούς και δημοκρατικού σοσιαλισμού με απήχηση στην ευρύτερη περιοχή. «Αν κερδίσεις, θα παραμείνεις. Αν χάσεις, θα φύγεις» προειδοποιούσε τον Μαδούρο ο Λούλα ντα Σίλβα πριν από τις εκλογές. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας ίσως θα ήταν εκείνος που μπορεί να παρέμβει, παρακινώντας τον Μαδούρο να αποχωρήσει.

«Συγχαρητήρια» για την επανεκλογή απέστειλαν στον Νικολάς Μαδούρο τα αυταρχικά καθεστώτα της Κούβας και της Νικαράγουας. Η Ρωσία καλεί την αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα «να δεχθεί την ήττα της», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. Από την άλλη πλευρά, ο υπερ-συντηρητικός πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέ Μιλέι, αποκαλεί «δικτάτορα» τον Μαδούρο και καλεί τον στρατό να κινηθεί για την ανατροπή του.

«Μία τέτοια αντίδραση είναι μάλλον αντιπαραγωγική» λέει η Ζαμπίνε Κούρτενμπαχ. «Κινείται στο επίπεδο του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έλεγε για τη Βενεζουέλα ότι 'όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά'. Και αυτό μάλλον διευκολύνει τον Μαδούρο, καθώς ενεργοποιεί εκ νέου αρνητικά στερεότυπα του παρελθόντος».

Στις προεδρικές εκλογές επικρατούσαν συνθήκες λογοκρισίας και καταπίεσης. Σύμφωνα με τη ΜΚΟ Espacio Público («Δημόσιος Χώρος»), από το 2016 το καθεστώς έχει διακόψει τη λειτουργία τουλάχιστον 200 ραδιοφωνικών σταθμών και πολλών τηλεοπτικών δικτύων. Περισσότερες από 100 εφημερίδες αναγκάστηκαν να αναστείλουν την έκδοσή τους. «Τα τελευταία δέκα χρόνια η κρατική προπαγάνδα του καθεστώτος Μαδούρο γίνεται όλο και πιο ισχυρή» υπογραμμίζει η Άνια Όστερχαους, επικεφαλής της ΜΚΟ «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» (RSF). Στην παγκόσμια κατάταξη της οργάνωσης για την ελευθερία του Τύπου η Βενεζουέλα καταλαμβάνει μόλις την 156η θέση, επί συνόλου 180 χωρών.  

Πλούσια χώρα, φτωχοί κάτοικοι

Αποτελεί τραγική αντίφαση ότι ο περισσότερος κόσμος βιώνει συνθήκες φτώχειας, αν και η Βενεζουέλα είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους. Το 2024 η χώρα διέθετε τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου σε όλον τον κόσμο (304 δισεκατομμύρια βαρέλια), ενώ η Σαουδική Αραβία περιοριζόταν στη δεύτερη θέση (260 δισεκατομμύρια βαρέλια).

Ωστόσο, ο υπερπληθωρισμός και οι δυσκολίες στις αλυσίδες ανεφοδιασμού έχουν σχεδόν εκμηδενίσει την αγοραστική δύναμη των πολιτών. Πολλές φορές στα σούπερ-μάρκετ λείπουν στοιχειώδη αγαθά, όπως γάλα, αλεύρι, ζάχαρη και μαγειρικό λάδι. Τα αίτια της κρίσης είναι πολυπαραγοντικά, από τους λανθασμένους πολιτικούς χειρισμούς μέχρι τα δομικά προβλήματα της οικονομίας, αλλά και τις διεθνείς κυρώσεις.

Κατά συνέπεια, πολλοί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα. Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, μέχρι τον Νοέμβριο του 2023 περισσότεροι από 7,7 εκατομμύρια πολίτες της Βενεζουέλας είχαν αναζητήσει καταφύγιο σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής ή της Καραϊβικής. Περίπου τρία εκατομμύρια έχουν διαφύγει στη γειτονική Κολομβία, πολλοί στην επίσης γειτονική Βραζιλία, πάνω από ένα εκατομμύριο στο Περού. Σύμφωνα με μετριοπαθείς εκτιμήσεις, τουλάχιστον άλλα τρία εκατομμύρια άνθρωποι ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα το συντομότερο δυνατόν.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου