Γερμανία: 75 χρόνια «οργανωμένος» γυμνισμός

Πολλοί επισκέπτες της Γερμανίας τρίβουν τα μάτια τους βλέποντας κάθε τόσο τη «γυμνή αλήθεια» σε παραλίες και χώρους πρασίνου. Σε αντίθεση με πολλούς τουρίστες, οι περισσότεροι Γερμανοί δεν έχουν ενδοιασμούς να βγάλουν τα ρούχα τους και να απολαύσουν γυμνοί τις διακοπές τους. Τα καλοκαίρια συγκεκριμένες ζώνες σε παραλίες, νησιά και δημόσια πάρκα είναι «κλεισμένες» αποκλειστικά για τους γυμνιστές. Σε άλλους χώρους πάλι οι γυμνιστές απολαμβάνουν την ηλιοθεραπεία τους δίπλα-δίπλα με εκείνους που προτιμούν να φορέσουν μαγιό, χωρίς οι μεν να ενοχλούν τους δε.

Η χαλαρή αντιμετώπιση  οφείλεται σε αυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν «κίνημα» ή «κουλτούρα του ελεύθερου σώματος» (FKK). Το κίνημα είναι οργανωμένο, καθώς πριν από 75 χρόνια ιδρύθηκε η πανεθνική ομοσπονδία των γυμνιστών (DFK). Οι πρώτοι σύλλογοι γυμνιστών είχαν εμφανιστεί πολλές δεκαετίες νωρίτερα.

Μία αντίδραση στην εκβιομηχάνιση

Οι ρίζες του κινήματος τοποθετούνται στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν η εποχή της εκβιομηχάνισης, η οποία μπορεί να βελτίωσε σημαντικά το βιοτικό επίπεδο στη Γερμανία, αλλά παράλληλα είχε ολέθριες συνέπειες για την υγεία- ακόμη και για την ψυχική υγεία- πολλών ανθρώπων που διέμεναν σε πυκνοδομημένα, βρώμικα και σκοτεινά βιομηχανικά προάστια.

Γρήγορα αναδύθηκε ένα «αντι-κίνημα» που ευαγγελιζόταν την επιστροφή στη φύση σε συνθήκες μέγιστης ελευθερίας. Με την πεποίθηση πως κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να απολαμβάνει τη φύση, όπως τον έπλασε ο Θεός. Οι θιασώτες του γυμνισμού θεωρούσαν μάλιστα ότι η επαφή του γυμνού δέρματος με τον ήλιο, τον καθαρό αέρα και το νερό έχει θεραπευτικές ιδιότητες και όχι μόνο προάγει μια γενικότερη αίσθηση ευεξίας, αλλά συμβάλλει και στην αντιμετώπιση ασθενειών, όπως η φυματίωση και η ραχίτιδα, καθώς και ψυχικών νόσων, όπως η κατάθλιψη. 

Επιπλέον, το κίνημα αποτελούσε μία αντίδραση στα συντηρητικά ήθη του 19ου αιώνα. Την εποχή εκείνη το να εμφανίζεται κανείς γυμνός στην παραλία συνιστούσε ποινικό αδίκημα. Το 1893 ωστόσο 50 «τολμηροί» ίδρυσαν στην πόλη του Έσεν τον πρώτο σύλλογο γυμνιστών σε όλον τον κόσμο. Το 1920 άνοιξε η πρώτη παραλία γυμνιστών στο νησί Ζυλτ της Βόρειας Θάλασσας, απέναντι από τη Δανία, το οποίο αποτελεί μέχρι σήμερα έναν από τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Γερμανίας. Λίγο αργότερα ο εκπαιδευτικός και πρωτοπόρος του γυμνισμού Άντολφ Κοχ ίδρυσε στο Βερολίνο ένα «Ινστιτούτο για την Κουλτούρα του Ελεύθερου Σώματος» με αντίστοιχες σχολές σε ολόκληρη τη χώρα.

Η σκοτεινή εποχή των ναζί

Το ναζιστικό καθεστώς αντιμετώπισε όμως με δυσπιστία το κίνημα του γυμνισμού. Οι ιθύνοντες της εποχής ισχυρίζονταν ότι θα τερματίσουν την «έκπτωση των ηθών» που είχε προκαλέσει η Δημοκρατία της Βαϊμάρης και η ηδονιστική δεκαετία του '20. Πολλοί συνέδεαν τον γυμνισμό με την ομοφυλοφιλία. Από το 1933 και μετά, μία σειρά νόμων απαγόρευε στους λουόμενους να κάνουν μπάνιο γυμνοί και μάλιστα σε «μεικτές παραλίες» (ανδρών-γυναικών).

Στα μεταπολεμικά χρόνια ιδρύθηκαν δύο ξεχωριστά γερμανικά κράτη, η Ομοσπονδιακή Γερμανία στη Δύση και η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ) στην Ανατολή, στα οποία επικράτησαν δύο διαφορετικές «φιλοσοφίες» για τον γυμνισμό. Για τους Ανατολικογερμανούς ο γυμνισμός προσέφερε μία σπάνια μορφή ατομικής ελευθερίας σε ένα- κατά τα άλλα- ολοκληρωτικό καθεστώς. Αρχικά, η ηγεσία της ΛΔΓ επιχείρησε να τον απαγορεύσει με την αιτιολογία ότι υποσκάπτει τα σοσιαλιστικά ιδεώδη, αλλά τελικά υποχώρησε, μετά από πολυάριθμες διαμαρτυρίες.

«Ψωμάκια»; Κανένα πρόβλημα

Αλήθεια, τί μπορεί να κάνει κανείς σε μία παραλία ή έναν σύλλογο γυμνιστών, εκτός από το να είναι γυμνός; Η απάντηση είναι απλή: ο,τιδήποτε θα έκανε αν ήταν ντυμένος. Οι προβλεπόμενες δραστηριότητες περιλαμβάνουν κολύμβηση, ηλιοθεραπεία, ομαδικά σπορ και φυσικά φαγητό, ποτό και διασκέδαση. Στη Γερμανία υπάρχουν ακόμη και πεζοπορικές διαδρομές για γυμνιστές, στις οποίες όμως ισχύουν κάποιοι περιορισμοί. Για παράδειγμα, απαγορεύονται οι φωτογραφίες, αλλά και το σεξ.

Εκτός των σημαντικών ωφελειών για την υγεία, λένε ότι ο γυμνισμός προσφέρει και ένα ακόμη μεγάλο ψυχολογικό πλεονέκτημα: μας διδάσκει να αποδεχόμαστε το σώμα μας, όπως ακριβώς είναι, με όλες του τις ατέλειες, με την «κοιλίτσα» και τα «ψωμάκια» μας. Οι πάντες είναι ίσοι όταν είναι γυμνοί, άσχετα αν στην καθημερινή τους ζωή ντύνονται με την τελευταία λέξη της μόδας ή με ρούχα από δεύτερο χέρι. 

Γυμνισμός εναντίον …Instagram

Φαίνεται όμως ότι ορισμένες από αυτές τις αντιλήψεις αναθεωρούνται στην εποχή του Instagram και του TikTok. Τα τελευταία χρόνια οι σύλλογοι γυμνιστών καταγράφουν συνεχή μείωση του αριθμού των μελών τους. Ο πρόεδρος της πανεθνικής ομοσπονδίας (DRK) Άλφρεντ Ζίγκλοχ θεωρεί ότι αυτό οφείλεται στην ψευδαίσθηση του τέλειου σώματος, που καλλιεργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Δημιουργείται μία πίεση που προκαλεί ενδοιασμούς, πολλοί διστάζουν πλέον να βγάλουν τα ρούχα τους μπροστά σε άλλους» λέει ο Ζίγκλοχ στην εφημερίδα Bild.

Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι για την αποχώρηση πολλών μελών. Ο Ζίγκλοχ κάνει λόγο για ένα «χάσμα γενεών». Όπως επισημαίνει, σε πολλά κάμπινγκ γυμνιστών οι περισσότεροι είναι άνω των 60 ετών, απολαμβάνουν τον παραδοσιακό τρόπο διασκέδασης και απορρίπτουν κάθε αλλαγή που θα μπορούσε να προσελκύσει τους νεότερους. Για παράδειγμα επιμένουν να τηρούνται σχολαστικά οι ώρες κοινής ησυχίας. 

Ακόμη και οι εορταστικές εκδηλώσεις για τα 75 έτη της πανεθνικής ομοσπονδίας ματαιώθηκαν τελικά, λόγω «έλλειψης ενδιαφέροντος». Ωστόσο, ο Άλφρεντ Ζίγκλοχ λέει ότι δεν το βάζει κάτω. «Θα αγωνιστούμε για κάθε γυμνιστή που θέλει να μας στηρίξει», λέει. Στο κάτω-κάτω, «ο γυμνισμός είναι μία παμπάλαιη παράδοση και δεν πρόκειται να υποχωρήσει εύκολα».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου