Γερμανία: Πώς ψηφίζουν οι κοινότητες ομογενών;

Στις πρόσφατες τουρκικές προεδρικές εκλογές, τα αποτελέσματα μεταξύ των ψηφοφόρων τουρκικής καταγωγής στη Γερμανία προκάλεσαν πολλές συζητήσεις. Ενώ ο πρόεδρος Ερντογάν κέρδισε τις επαναληπτικές εκλογές έναντι του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου με σχετικά μικρή διαφορά, περίπου 52% προς 48%, στη Γερμανία ο αυταρχικός επικεφαλής της κυβέρνησης συγκέντρωσε τα δυο τρίτα των εκλογέων, παρομοίως με τις εκλογές του 2018. Και αυτό παρά το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι του στη Γερμανία απολαμβάνουν μια ελευθερία που θα μπορούσαν μονάχα να ονειρευτούν στην Τουρκία.

Πού οφείλεται η διαφορά μεταξύ της εκλογικής συμπεριφοράς στη Γερμανία και αυτής στην Τουρκία; Εν μέρει η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι οι πρώτοι Τούρκοι που ήρθαν στη Γερμανία από τη δεκαετία του 1960 και μετά προέρχονταν από την αγροτική, συντηρητική Ανατολία. Ο Γιουνούς Ουλουσόι από το Κέντρο Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ντούισμπουργκ-Έσσεν δήλωσε προσφάτως στην DW ότι οι συντηρητικές θρησκευτικές αξίες αυτού του λαού «έχουν απήχηση και πάλι ιδίως στη διασπορά», κάτι για το οποίο ευθύνεται και η Γερμανία: «Μετά από 60 χρόνια, η πολιτική εξακολουθεί να δυσκολεύεται να αναγνωρίσει σαφώς αυτούς τους ανθρώπους». Ο Ερντογάν, από την άλλη πλευρά, τους υποστήριζε.

Πιο φιλελεύθεροι οι Αμερικανοί ομογενείς

Η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική για τους Αμερικανούς που ζουν στη Γερμανία. Το αγγλόφωνο περιοδικό "Exberliner" (σσ. το "ex" προέρχεται από το “expat”, τον αγγλικό όρο για τους ομογενείς) δυσκολεύτηκε πολύ να βρει υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ που ζουν στη Γερμανία στις προεδρικές εκλογές του 2016 και του 2020. Παρ’ ότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για την εκλογική τους συμπεριφορά, η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών ομογενών φαίνεται ότι ψήφισε τους Δημοκρατικούς.

Η Πέγκι Τζόουνς, υπεύθυνη Τύπου της οργάνωσης Democrats Abroad (DA) για τους υποστηρικτές των Δημοκρατικών στο εξωτερικό, αποδίδει το εν λόγω φαινόμενο εν μέρει στο επίπεδο εκπαίδευσης: «Πολλοί Αμερικανοί ομογενείς έχουν πτυχίο πανεπιστημίου ή σπουδάζουν», όπως δήλωσε στην DW. Επιπλέον, «οι περισσότεροι Αμερικανοί στο εξωτερικό τείνουν να υιοθετούν πιο αριστερές θέσεις λόγω των συνθηκών στις χώρες υποδοχής (τουλάχιστον στην Ευρώπη): καθολική ασφάλιση υγείας, αυστηρή νομοθεσία για την οπλοκατοχή, προστασία των δικαιωμάτων της LGBTQ+ κοινότητας». Η εκλογή του Τραμπ οδήγησε στο «να συνειδητοποιήσουν ακόμη περισσότεροι οι άνθρωποι τι διακυβεύεται». Η DW ζήτησε επίσης σχόλιο από την αντίστοιχη οργάνωση των Ρεπουμπλικάνων, Republicans Overseas, όμως δεν έλαβε κάποια απάντηση.

Μικρότερη εκλογική συμμετοχή

Τη διαφοροποιημένη εκλογική συμπεριφορά των ομογενών εξέτασε επίσης η διεθνής μελέτη "External Voting", θέτοντας ωστόσο στο επίκεντρο τους ομογενείς από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως οι Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και Τσεχία που κατοικούν στις δυτικές χώρες της Ε.Ε., όπως στη Γερμανία.

Σύμφωνα με τη μελέτη, οι αντίστοιχες ομάδες ομογενών «ψηφίζουν γενικώς πιο προσανατολισμένα προς την αγορά κόμματα, ούσες λιγότερο επιρρεπείς σε ανελεύθερες, αντιμεταναστευτικές και αυταρχικές-εθνικιστικές δυνάμεις από ό,τι το εκλογικό σώμα στη χώρα τους», συνοψίζει στην DW ο Κάσπερ Σουλέτσκι από το Πανεπιστήμιο του Όσλο (Νορβηγικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων), ένας από τους συντάκτες της μελέτης.

Προειδοποιεί όμως να μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα: η συμμετοχή των ψηφοφόρων στο εξωτερικό είναι συχνά πολύ χαμηλότερη από ό,τι στη χώρα καταγωγής, μερικές φορές ακόμη και κατά 30%. «Αυτό σημαίνει ότι η εκλογική συμπεριφορά των κοινοτήτων της διασποράς δεν είναι απαραιτήτως αντιπροσωπευτική».

Καθοριστική η ηλικία και η οικονομική κατάσταση

Τι ακριβώς καθορίζει αυτή τη διαφορετική εκλογική συμπεριφορά; Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ο καθοριστικός παράγοντας [...] είναι κοινωνικο-δημογραφικός και όχι ιδεολογικός». Οι ψηφοφόροι της διασποράς από αυτά τα κράτη, για παράδειγμα, είναι κατά μέσο όρο νεότεροι και συχνά πιο επιτυχημένοι οικονομικά.

Ο Σουλέτσκι αναφέρει διάφορους λόγους για την αποκλίνουσα εκλογική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, οι μετανάστες στο εξωτερικό, «αφού έχουν ζήσει για χρόνια σε ένα λειτουργικό κράτος πρόνοιας», μπορεί να ψηφίσουν κόμματα στη χώρα τους που το υποστηρίζουν - ή να έχουν βιώσει το αντίθετο και να επηρεαστεί έτσι η επιλογή τους. Από την άλλη, θα μπορούσαν «να ριζοσπαστικοποιηθούν επειδή αισθάνονται αποκλεισμένοι στη χώρα υποδοχής» - κάτι που πιθανώς εξηγεί τη δημοτικότητα του Ερντογάν μεταξύ ορισμένων Τούρκων της Γερμανίας.

Ισχυρή απόκλιση στους Πολωνούς ομογενείς

Μεταξύ των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, η περίπτωση της Πολωνίας παρουσιάζει πολύ μεγάλη απόκλιση, ένα φαινόμενο ιδιαιτέρως έντονο από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2015 το εθνικο-συντηρητικό κόμμα PiS.

Στην Πολωνία, το PiS έλαβε λίγο κάτω από το 44% στις βουλευτικές εκλογές του 2019, αλλά μόλις 24% μεταξύ των Πολωνών ομογενών στη Γερμανία. Ακριβώς το αντίθετο ήταν το αποτέλεσμα της φιλελεύθερης συμμαχίας Συνασπισμός Πολιτών: στην Πολωνία συγκέντρωσε περίπου 27%, ενώ στη Γερμανία 43%. Και εδώ, ο Σουλέτσκι εντοπίζει τα αίτια στη σύνθεση της πολωνικής κοινότητας ομογενών: οι άνθρωποι αυτοί είναι «συχνά υψηλής εξειδίκευσης. Στη Γερμανία έχουν καλύτερες ευκαιρίες εργασίας, αλλά και έναν πιο ελκυστικό τρόπο ζωής».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς