Είναι ρεαλιστική η εφαρμογή του «Δουβλίνου»;

Ο ευρωπαϊκός Κανονισμός του Δουβλίνου είναι σαφής: όποιος θέλει να ζητήσει άσυλο πρέπει να υποβάλει το σχετικό αίτημα στη χώρα από την οποία εισήλθε στην ΕΕ. Εάν εντοπιστεί σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αυτή έχει το δικαίωμα να τον οδηγήσει πίσω στην χώρα από την οποία εισήλθε στο ευρωπαϊκό έδαφος.

Ωστόσο, η κορύφωση της προσφυγικής κρίσης τον Οκτώβριο του 2015 ώθησε τη γερμανίδα καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ να δηλώσει στο Ευρωκοινοβούλιο ότι το σύστημα του Δουβλίνου είναι «παρωχημένο». Ουσιαστικά η Γερμανία έπαψε να επαναπροωθεί πρόσφυγες. Στο μεταξύ η γερμανική κυβέρνηση επιχειρεί να εφαρμόσει ξανά στον βαθμό που μπορεί με τον προβλεπόμενο τρόπο τον Κανονισμό του Δουβλίνου. Στην περίπτωση της Ελλάδας κάτι τέτοιο εμφανίζει προβλήματα. Ήδη χρόνια πριν από το μεγάλο ρεύμα προσφύγων του 2015 επικρατούσαν εκεί, κατά την άποψη πολλών ευρωπαίκών δικαστηρίων, αφόρητες συνθήκες για τους αιτούντες άσυλο. Καθοριστική ήταν μια απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το 2011. Από τότε έχουν διακοπεί οι επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα.

Pro Asyl: η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει «καταστροφική»

Στο μεταξύ όμως, η κατάσταση στην Ελλάδα έχει αλλάξει με τη συμβολή της ΕΕ, εκτίμησε ο γερμανός υπουργός Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ στην εφημερίδα Welt am Sonntag, θέτοντας ζήτημα επανέναρξης των επαναπροωθήσεων προς την Ελλάδα στη βάση του Δουβλίνου. Για να εισπράξει την έντονη αντίδρασης της ελληνικής πλευράς, με τον αναπληρωτή υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής Ιωάννη Μουζάλα να χαρακτηρίζει «εκτός πραγματικότητας» τις δηλώσεις ντε Μεζιέρ. Για να ακολουθήσουν διευκρινίσεις του γερμανικού υπουργείου Εσωτερικών ότι οι επαναπροωθήσεις θα ξεκινήσουν μόνον εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες στην Ελλάδα και με προηγούμενη κοινή ευρωπαϊκή συμφωνία στο προσφυγικό.

Κατά τον Γκύντερ Μπούρκχαρντ, επικεφαλής της γερμανικής οργάνωσης για τα δικαιώματα των προσφύγων Pro Asyl, η κατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα είναι «καταστροφική», θεωρεί δε ότι οι επίμαχες δηλώσεις ντε Μεζιέρ έγιναν για λόγους πολιτικής τακτικής και ως ανάχωμα στην ενίσχυση των δεξιών λαϊκιστικών τάσεων. Η ευρωβουλευτής των Πρασίνων Σκα Κέλερ κάνει λόγο για ανεπαρκή ευρωπαϊκή βοήθεια προς την Ελλάδα στο πεδίο του προσφυγικού.

«Το σύστημα πρέπει να μεταρρυθμιστεί ριζικά»

Ωστόσο, δεν λείπουν και οι επικριτικές για την Ελλάδα φωνές, οι οποίες κάνουν προ πολλού λόγο για αδιαφορία των ελληνικών αρχών να βελτιώσει την κατάσταση. Έχει μάλιστα διατυπωθεί η άποψη ότι υπάρχουν κρούσματα σκόπιμης κακομεταχείρισης προσφύγων ως μέτρο εκφοβισμού προκειμένου να μην συνεχιστούν οι επαναπροωθήσεις προσφύγων προς τη χώρα. Επίσης πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν ξεχάσει ότι η Ελλάδα επέτρεπε πέρυσι σε πρόσφυγες να διασχίζουν μαζικά τα σύνορα προς Βορρά χωρίς να έχουν καταγραφεί. Μέχρι που τελικά έκλεισε ο λεγόμενος βαλκανικός διάδρομος διέλευσης των προσφύγων. Ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, αναλυτής του think tank European Policy Center των Βρυξελλών επιχειρεί να κάνει μια διάκριση. Όπως επισημαίνει, όντως η Ελλάδα μέχρι να σφραγιστεί ο βαλκανικός διάδρομος «δεν εφήρμοζε όσα έπρεπε με την ελπίδα ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν θα έμεναν στην Ελλάδα». Ωστόσο, η κατάσταση έχει αλλάξει πλέον και η χώρα έχει στο μεταξύ επιβαρυνθεί υπερβολικά εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των προσφύγων.

Πάντως, επιθυμία της Κομισιόν είναι, σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπου της, να επαναφέρει σε ισχύ τον Κανονισμό του Δουβλίνου για την Ελλάδα έως το τέλος του χρόνου. Κάτι που ο Γιάννης Εμμανουηλίδης θεωρεί πιθανό να συμβεί μεν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το σύστημα θα λειτουργήσει, επισημαίνει ο ίδιος, εκτιμώντας ότι είναι πιθανό οι επαναπροωθήσεις προσφύγων προς την Ελλάδα να συναντήσουν δικαστικά εμπόδια. «Στην πραγματικότητα πρέπει το σύστημα να μεταρρυθμιστεί ριζικά», υπογραμμίζει ο αναλυτής του European Policy Center, προσθέτοντας ότι δεν λειτουργεί, αλλά δεδομένου ότι έχουν σκληρύνει τα μέτωπα εντός της ΕΕ και όλες οι σχετικές πρωτοβουλίες έχουν αποτύχει, «προσπαθεί κανείς να κάνει το καλύτερο με το υπάρχον σύστημα».

Κρίστοφ Χασελμπαχ / Άρης Καλτιριμτζής