Η δεξιά στροφή της Τσεχίας και το Βίζεγκραντ

Μετά την Πολωνία και την Ουγγαρία πλέον και η Τσεχία, όπως όλα δείχνουν, παίρνει μια σαφή τροχιά προς τον δεξιό λαϊκισμό. Αυτό τουλάχιστον αναμένεται μετά την επικράτηση στις τσεχικές εκλογές του Σαββάτου του Αντρέι Μπάμπις. Τόσο η Ουγγαρία όσο και η Πολωνία, η Σλοβακία και η Τσεχία είναι οι τέσσερις χώρες της λεγόμενης «Ομάδας του Βίζεγκραντ», που εδώ και καιρό τάσσονται κατά ενός συστήματος ποσοστώσεων στην κατανομή προσφύγων ανά την Ευρώπη. Από την πλευρά της η Κομισιόν έχει κινήσει τη σχετική νομική διαδικασία για παράβαση των θεμελιωδών Ευρωπαϊκών Συνθηκών κατά της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχίας. Χρησιμοποιώντας λαϊκιστική πολιτική ρητορική οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών έχουν καταφέρει να έχουν την υποστήριξη της πλειοψηφίας των πολιτών τους σε εσωτερικό επίπεδο.

Ωστόσο ειδικοί προειδοποιούν ότι η κοινή αντιευρωπαϊκή τους πλεύση ενδέχεται να βαθύνει το χάσμα μεταξύ ανατολικών και δυτικών χωρών εντός της ΕΕ. Πλέον μετά και τις εκλογές στην Τσεχία, το «μπλοκ» του Βίζεγκραντ γίνεται ακόμη πιο συμπαγές. Κρίσιμος κρίνεται πλέον και ο ρόλος της Αυστρίας, η οποία, μέχρι στιγμής έπαιζε το ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ των χωρών αυτών και της δυτικής Ευρώπης. Εντούτοις και εκεί, η επικράτηση του Σεμπάστιαν Κουρτς στις πρόσφατες αυστριακές εκλογές δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αισιόδοξες προβλέψεις. Σε κάθε περίπτωση αξίζει κανείς να ρίξει μια ματιά στο πώς διαγράφεται αυτή τη στιγμή το πολιτικό τοπίο στις παραπάνω χώρες:

Τσεχία

Το κόμμα ΑΝΟ (Δράση Δυσαρεστημένων Πολιτών) του δισεκατομμυριούχου Αντρέι Μπάμπις κέρδισε στις εκλογές του περασμένου Σαββάτου. Η πορεία που θα πάρει η χώρα εξαρτάται βέβαια από το ποιος θα είναι ο κυβερνητικός εταίρος. Ο Μπάμπις εμφανίστηκε στην προεκλογική του εκστρατεία ως ευρωσκεπτικιστής ασκώντας έντονη κριτική στην προσφυγική πολιτική της καγκελαρίου Μέρκελ κι έτσι πήρε μαζί του πολλούς Τσέχους ψηφοφόρους. Μολονότι η Τσεχική Δημοκρατία είχε δεσμευτεί να δεχθεί 1.500 πρόσφυγες το 2015, η νυν κυβέρνηση όπως και η αντιπολίτευση εξακολουθούν να απορρίπτουν την επιβολή ενιαίων ποσοστώσεων ως προς την κατανομή των αιτούντων άσυλο. Ο Μπάμπις υποσχέθηκε προεκλογικά ότι θα συνεχίσει να κρατά κλειστά τα ευρωπαϊκά σύνορα, ώστε να μην εισέλθει κανένας πρόσφυγας στην Τσεχική Δημοκρατία. Σημειωτέον ότι μέχρι το 2015 μόλις ένα 4% του τσεχικού πληθυσμού ήταν αλλοδαποί. Σύμφωνα με αναλυτές ακόμη κι αν ο Μπάμπις δεν τάσσεται ανοιχτά υπέρ ενός πολιτικού αναπροσανατολισμού «προς Ανατολάς», είναι πιθανό να προσεγγίσει περισσότερο τις δεξιές κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας.

Ουγγαρία

Εδώ και καιρό ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτωρ Όρμπαν προπαγανδίζει την ιδέα της εθνικής καθαρότητας. «Η εθνική ομοιογένεια πρέπει να διατηρηθεί» έχει δηλώσει ο Όρμπαν στην κρατική τηλεόραση και ραδιοφωνία. Σε πολλές αποφάσεις του στο εθνικό κοινοβούλιο έχει την υποστήριξη του ακροδεξιού αντιπολιτευόμενου κόμματος Jobbik. Tάσσεται κατά της ευρωπαϊκής στάσης στο πεδίο του προσφυγικού και θεωρεί την ανακατανομή προσφύγων ως απειλή που μπορεί να επιφέρει την αλλοτρίωση του έθνους, ενώ υπενθυμίζει συχνά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ουγγαρία την περίοδο της οθωμανικής κατοχής. Η κυβέρνηση Όρμπαν βρίσκεται σε διαρκή διαμάχη με τις Βρυξέλλες για πολλά θέματα, ενώ η χώρα έχει επίσης καταδικαστεί μαζί με την Σλοβακία από το ΔΕΕ για τη στάση της στο προσφυγικό. Το ΔΕΕ έκρινε σύμφωνη με το δίκαιο την ανακατανομή προσφύγων.

Σλοβακία

Μετά τη νίκη του Μπάμπις στην Τσεχία, η Σλοβακία παραμένει η μόνη χώρα της ομάδας Βίζεγκραντ με σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση. Ωστόσο και εκεί ακούγονται συχνά εθνικιστικές κορώνες. Έτσι ο πρωθυπουργός της χώρας Ρόμπερτ Φίκο συνδέει κάθε τόσο την έξαρση της τρομοκρατίας με τους μουσουλμάνους πρόσφυγες και μετανάστες, εστιάζοντας σε αυτούς που έφτασαν στην Ευρώπη από το 2015 και μετά. Βέβαια σε αντίθεση με την Ουγγαρία, η Σλοβακία δεν βρίσκεται στη βαλκανική οδό, ενώ στη χώρα το ποσοστό των μεταναστών είναι αμελητέο –ανέρχεται μόλις στο 1% του πληθυσμού.

Πολωνία

Παρά τη νομική διαδικασία που ξεκίνησε η Κομισιόν κατά της Ουγγαρίας, της Τσεχίας και της Πολωνίας, η πολωνική κυβέρνηση εξακολουθεί να τηρεί σκληρή στάση στο ζήτημα των προσφύγων. Η κυβέρνηση της Βαρσοβίας φαίνεται να προτιμά τις κυρώσεις από το να δέχεται πρόσφυγες. Το πολωνικό κυβερνών κόμμα PiS υπό τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι θέλει να διασφαλίσει την πολωνική, χριστιανική ταυτότητα. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σε επίπεδο ΕΕ για το σύστημα ανακατανομής των προσφύγων η Πολωνία υποστήριξε ότι στόχος των νεοαφιχθέντων ήταν ούτως ή άλλως να κινηθούν δυτικά και να μην παραμείνουν στην χώρα. Όταν είχε ανακοινωθεί ότι η Πολωνία επρόκειτο να δεχθεί 2000 πρόσφυγες από περιοχές όπου μαίνονται πολεμικές συγκρούσεις, ακραίες ομάδες διαδήλωσαν στους δρόμους με ξενοφοβικά συνθήματα. Και στην Πολωνία μέχρι σήμερα το ποσοστό των «ξένων» είναι μηδαμινό: μόλις το 0,3% του πληθυσμού της χώρας είναι αλλοδαποί. Οι ελάχιστοι πρόσφυγες που ζουν στη χώρα φιλοξενούνται σε κέντρα υποδοχής, πρώην εργατικές κατοικίες, και προέρχονται κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Αυστρία

Έντονο προβληματισμό προκαλεί τελευταία πάντως και η περίπτωση της Αυστρίας, η οποία δεν αποτελεί επίσημα μέλος της ομάδας Βίζεγκραντ, συμμετέχει ωστόσο στις συναντήσεις της. Η πολυσυζητημένη «πολιτική κουλτούρα φιλοξενίας» στην Αυστρία αποτελεί ήδη όπως όλα δείχνουν παρελθόν. Η τάση αυτή αναμένεται να ενταθεί μετά την εκλογική νίκη του Σεμπάστιαν Κουρτς και του κεντροδεξιού ÖVP στην Αυστρία. Η νέα αυστριακή κυβέρνηση αναμένεται να αυστηροποιήσει τους νόμους που αφορούν την παροχή ασύλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η νέα τσεχική κυβέρνηση του Αντρέι Μπάμπις βλέπει ήδη στο πρόσωπο του Σ. Κουρτς έναν ισχυρό «σύμμαχο» της ομάδας Βίζεγκραντ.

Σαμπρίνα Μίλερ Πλοτνίνοκ / Δήμητρα Κυρανούδη