Η Ευρώπη και το «όνειρο» της Διεύρυνσης

Ακριβώς είκοσι χρόνια συμπληρώθηκαν την 1η Μαίου από την προς Ανατολάς Διεύρυνση της ΕΕ με την εισδοχή οκτώ ανατολικοευρωπαϊκών χωρών, της Κύπρου και της Μάλτας. «Big Bang» αποκαλείται ακόμη και σήμερα στην κοινοτική «διάλεκτο» αυτή η Επανένωση της Ευρώπης, που εν μία νυκτί αύξησε τον αριθμό των κρατών-μελών από 15 σε 25.

Όπως επισημαίνει στην DW η Τεφτά Κελμεντί, ερευνήτρια στο European Council on Foreign Relations (ECFR), «ήταν ένα ισχυρό μήνυμα προς τη Ρωσία, αλλά ήταν και κάτι παραπάνω. Ήταν η απόδειξη ότι η ΕΕ μπορεί να λαμβάνει σοβαρές αποφάσεις και να εκπληρώνει προαπαιτούμενα». Τόσο για την ίδια την ΕΕ, όσο και για τις δέκα χώρες διεύρυνσης, ο απολογισμός ήταν θετικός». Στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς τα νέα μέλη είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν την οικονομία τους. Η Δημοκρατία, το κράτος δικαίου και η ελευθερία των ΜΜΕ ενισχύθηκαν. Εξαίρεση αποτέλεσαν η Πολωνία και η Ουγγαρία, αλλά και στην Πολωνία η κατάσταση βελτιώνεται μετά την πρόσφατη αλλαγή κυβέρνησης.

«Μετά τις ιστορικές αλλαγές των παρελθόντων ετών και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης δεν υπήρχε εναλλακτική λύση στη Διεύρυνση του 2004, αλλά και στην καθυστερημένη ένταξη της Βουλγαρίας (2007), της Ρουμανίας (2007) και της Κροατίας (2013)» εκτιμά ο Χανς Κρίμπε, ερευνητής στο Ινστιτούτο Γεωπολιτικής των Βρυξελλών (BIG). Ο ίδιος σημειώνει ωστόσο, ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αντλήσουν τα κατάλληλα διδάγματα για το μέλλον από τη μεγάλη Διεύρυνση του 2004. Το πιο σημαντικό δίδαγμα: Η ίδια η ΕΕ πρέπει να μεταρρυθμιστεί ώστε να καταστεί ικανή για να διαχειριστεί μία περαιτέρω Διεύρυνση, να απλοποιήσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

«Μάλλον απίθανο ένα νέο Big Bang»

Οι επόμενοι υποψήφιοι έχουν χτυπήσει προ πολλού την πόρτα.Έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων φιλοδοξούν να προσχωρήσουν το ταχύτερο δυνατόν, ενώ καθεστώς υποψήφιας χώρας έχουν λάβει η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία. «Δεν νομίζω ότι αυτή τη φορά θα δούμε ένα νέο Big Bang» λέει η Τεφτά Κελμεντί. Όπως υποστηρίζει, η ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων θα υλοποιηθεί σταδιακά, ξεκινώντας από την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο.

Σερβία και Κόσοβο πρέπει να διευθετήσουν τις διαφορές τους πριν γίνουν μέλη της ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΕ δεν μπορεί να περιμένει για πολύ ακόμη την οριστική διευθέτηση, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι οι υπόλοιπες υποψήφιες χώρες καθίστανται όμηροι διμερών διαφορών ανάμεσα στο Βελιγράδι και την Πρίστινα.

Η προσχώρηση της Ουκρανίας θα αποτελούσε βέβαια ένα νέο Big Bang. Πρόκειται για μία τεράστια, φτωχή αγροτική χώρα, τραυματισμένη από τον πόλεμο. Ο αναλυτής Χανς Κρίμπε θεωρεί πάντως ότι η ένταξή της είναι εξίσου απαραίτητη σήμερα, όσο ήταν και εκείνη των οκτώ ανατολικοευρωπαϊκών χωρών το 2004.

Σημαντική η οικονομική επιβάρυνση

Μόνο που κανείς δεν θίγει τα πραγματικά προβλήματα που φέρνει μαζί της μία νέα Διεύρυνση, «για να μην τρομάξουμε τους Ευρωπαίους πολίτες», όπως λέει ο Χανς Κρίμπε, «κάποτε όμως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα». Για παράδειγμα, την ανάγκη αναδιάρθρωσης του κοινοτικού προϋπολογισμού. Αυτό θα σήμαινε ότι χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, που σήμερα επωφελούνται τα μέγιστα από ευρωπαϊκά κονδύλια, θα πρέπει πλέον να συνεισφέρουν στον προϋπολογισμό περισσότερα χρήματα από όσα εισπράττουν.

Πότε ακριβώς θα γίνει η νέα Διεύρυνση; Κάθε πρόβλεψη είναι δύσκολη, αλλά «πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι» λέει ο Γιέρζι Μπούζεκ, πρώην πρωθυπουργός της Πολωνίας και νυν ευρωβουλευτής. Ο ίδιος θυμάται πολύ καλά το 2004, όταν η Πολωνία προσχώρησε στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ξαφνικά «η ένταξη ήταν γεγονός, ενώ φαινόταν πολύ μακρινή όταν ακόμη είμαστε νέοι. Γι αυτό πρέπει όλοι μας να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε…» λέει ο Μπούζεκ.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου