Η "Ημέρα της Νίκης" και τα δυτικά "λάφυρα" πολέμου

Στο "Πάρκο της Νίκης" (Pobedy) στη Μόσχα οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας προετοιμάζουν εδώ και μέρες την κοινή γνώμη για τη μεγάλη στρατιωτική παρέλαση με μια επίδειξη τροπαίων από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένα γερμανικό άρμα μάχης Leopard και άλλα όπλα από χώρες του ΝΑΤΟ. "Θα κερδίσουμε κι αυτόν τον πόλεμο", λέει ένας άνδρας που έχει έρθει με τον γιο του για να δει τα "λάφυρα" πολέμου από την Ουκρανία. "Η ιστορία επαναλαμβάνεται" είναι γραμμένο στην είσοδο της έκθεσης. Το σύνθημα αποτελεί κάτι σαν γέφυρα με τη νίκη της Σοβιετικής Ένωσης επί της ναζιστικής Γερμανίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την οποία εορτάζει σήμερα, 9 Μαΐου, η Ρωσία.

Χιλιάδες Μοσχοβίτες έρχονται στο τεράστιο πάρκο και βλέπουν με ενθουσιασμό ημικατεστραμμένα δυτικά άρματα μάχης, οχήματα μεταφοράς στρατιωτών και πολλά άλλα, μεταξύ των οποίων ένα όχημα μάχης πεζικού Marder και αμερικανικά άρματα μάχης Abrams. Λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω υπάρχει επίσης μια μόνιμη έκθεση όπλων από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε άλλα περίπτερα οι επισκέπτες, μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά, μπορούν να αποσυναρμολογήσουν και να συναρμολογήσουν Καλάσνικοφ, να δοκιμάσουν έναν τυπικό εξοπλισμό στρατιώτη και να φάνε σε μια κουζίνα εκστρατείας.

Παρέλαση, σύμβολο αυξανόμενης στρατιωτικοποίησης

Η Ρωσία φαίνεται να βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάμεσα σε φρενίτιδα νίκης και πολέμου αυτές τις ημέρες. Το παραδοσιακό αποκορύφωμα της σημερινής Ημέρας της Νίκης είναι η στρατιωτική παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας με χιλιάδες στρατιώτες, άρματα μάχης, πυραύλους και στρατιωτική τεχνολογία, καθώς και η ομιλία του αρχιστράτηγου της πυρηνικής δύναμης, του προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν. Σε άλλες περιοχές της χώρας οι παρελάσεις έχουν ακυρωθεί για λόγους ασφαλείας. Ο ηγέτης του Κρεμλίνου, που γιόρτασε την Τρίτη πανηγυρικά την πέμπτη ορκωμοσία του στο προεδρικό αξίωμα, είναι πιθανό να δικαιολογήσει και πάλι τον πόλεμό του κατά της Ουκρανίας ως αγώνα κατά της Δύσης και της υπεροχής των ΗΠΑ.

Επίσημα η οικονομικά πανάκριβη παρέλαση στη Μόσχα, που προσελκύει πάντα εκατοντάδες χιλιάδες θεατές, τιμά την 79η επέτειο της νίκης της Σοβιετικής Ένωσης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επί της ναζιστικής Γερμανίας. Πάνω απ' όλα, όμως, είναι μια επίδειξη ισχύος. Αποτελεί καθρέφτη και της αυξανόμενης στρατιωτικοποίησης της ρωσικής κοινωνίας κατά τον τρίτο χρόνο του ρωσικού επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας, από την ανεπτυγμένη πολεμική οικονομία μέχρι νέες στρατιωτικές ασκήσεις ακόμη και για μαθητές. Όλα αυτά  πιθανόν να κάνουν τον Πούτιν να αποπνέει σιγουριά για τη νίκη μετά τις τελευταίες επιτυχίες στο μέτωπο, που έχουν επιβεβαιωθεί και από δυτικούς στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες. Είναι κομμάτι του επαναλαμβανόμενου αφηγήματός του ότι η Ρωσία είναι αήττητη και μπορεί να αντέξει τις δυτικές κυρώσεις, που έχουν ως στόχο να σταματήσουν τον πόλεμό του κατά της Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή, πολλοί άνθρωποι στη χώρα διαμαρτύρονται ότι όλα έχουν γίνει πιο ακριβά.

Η ρωσική οικονομία κινείται από δύο παράγοντες: από τον περιορισμό των εισαγωγών με αποτέλεσμα να ενισχύεται η ζήτηση για εγχώρια προϊόντα στο πλαίσιο των δυτικών κυρώσεων, και τις κρατικές δαπάνες, ιδίως για την αμυντική παραγωγή. Περιφέρειες με ισχυρή αμυντική βιομηχανία, όπως η Τούλα, το Ριαζάν και το Νίζνι Νόβγκοροντ, πέτυχαν ανάπτυξη πέρυσι πάνω από τον μέσον όρο, υποστηρίζει η γνωστή οικονομολόγος της Μόσχας Νατάλια Ζουμπάρεβιτς. Η αμυντική βιομηχανία εργάζεται ακατάπαυστα σε τρεις βάρδιες για να καλύψει τη ζήτηση σε όπλα, πυρομαχικά και εξοπλισμό.

Η πολεμική βιομηχανία δεν φέρνει ανάπτυξη

Μόνο για τον αμυντικό προϋπολογισμό το Κρεμλίνο δαπανά το αντίστοιχο σε περίπου 110 δισεκατομμύρια ευρώ. Άλλα 34 δισεκατομμύρια ευρώ δαπανώνται για την εθνική ασφάλεια και τις υπηρεσίες ασφαλείας. Συνολικά, αυτό ανέρχεται στο 38,6% του συνόλου των δαπανών του ρωσικού προϋπολογισμού ή στο 8% του ΑΕΠ. Αυτή είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία επενδύει περισσότερα χρήματα στον στρατό και τους οργανισμούς ασφαλείας από ό,τι στις κοινωνικές δαπάνες. Ο στρατός επιτρέπει επίσης την κοινωνική ανέλιξη. Οι στρατιώτες στρατολογούνται με υψηλές αμοιβές. Το υπουργείο Άμυνας υπόσχεται στους Ρώσους που πηγαίνουν στον πόλεμο περισσότερα από 2.000 ευρώ. Αυτό είναι ένα σοβαρό δέλεαρ, ειδικά στις περιφέρειες όπου οι μισθοί είναι μερικές φορές το 1/10 αυτού του ποσού. Έτσι ανεβαίνει το πρεστίζ των στρατιωτών στην περιοχή που ζουν ενισχύοντας την κατανάλωση, επειδή μπορούν να διαθέσουν περισσότερα από τους άλλους.

Ωστόσο, η ανάπτυξη, όπως εμφανίζεται, επιφέρει διαρθρωτικά προβλήματα. Η ήδη υπάρχουσα έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού επιδεινώνεται λόγω στόχευσης στην οικονομία του πολέμου. Παραδόξως, ακόμη και στην παραδοσιακά καλά αμειβόμενη πετρελαϊκή βιομηχανία, υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού, επειδή εισρέουν περισσότερα χρήματα στον τομέα των όπλων και στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Ο ανταγωνισμός ανεβάζει τους μισθούς χωρίς να αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας. Αντίθετα, οι κυρώσεις έχουν ως επίπτωση η Ρωσία να υπολείπεται διεθνώς σε επίπεδο τεχνολογίας. Η οικονομία γίνεται έτσι εξαρτημένη από τον πόλεμο και την ικανότητα του κράτους να τον χρηματοδοτεί.  Ωστόσο, ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου ασκεί συνεχώς πιέσεις στην εξοπλιστική βιομηχανία κατά τη διάρκεια επισκέψεων σε εγκαταστάσεις παραγωγής.

Τονίζει την ανάγκη για περισσότερα όπλα υψηλής τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων των μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την πρώτη γραμμή. Σε σχέση με την αμερικανική βοήθεια προς την Ουκρανία, ο έμπιστος του Πούτιν προτρέπει σε επιτάχυνση του ρυθμού. "Είναι απαραίτητο να αυξηθεί ο ρυθμός των επιθέσεων", λέει ο Σόιγκου σε συνάντηση με στρατιωτικούς αξιωματούχους στη Μόσχα. Και ταυτόχρονα επαινεί το γεγονός ότι μόνο από την αρχή του έτους έχουν κατακτηθεί περίπου 550 τετραγωνικά χιλιόμετρα ουκρανικού εδάφους.

Στρατιωτικοποίηση παιδιών και νέων

Ακόμη και μετά την έγκριση πακέτου βοήθειας από τις ΗΠΑ ύψους 61 δις δολαρίων η κρίση δεν έχει τελειώσει για το Κίεβο, γιατί θα περάσει αρκετός καιρός μέχρι να φτάσουν τα όπλα στο μέτωπο. Πολλοί έμπειροι στρατιώτες έχουν χάσει τη ζωή τους. Επιπλέον, η Ουκρανία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αβντιίβκα, ένα σημαντικό οχυρό, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η χώρα δεν θα μπορέσει να ανακαταλάβει εδάφη πριν από το 2025 το νωρίτερο. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, ελπίζει σε μια νίκη στο μέτωπο το καλοκαίρι, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, και στοχεύει στις πόλεις Χάρκοβο και Οδησσό με τα εκατομμύρια των κατοίκων τους. Ο Πούτιν που θέλει τώρα να κυβερνήσει για άλλα έξι χρόνια μέχρι τις επόμενες εκλογές, ετοιμάζεται για έναν μακρύ πόλεμο. Δεν διαφαίνεται τέλος στην εισβολή στην Ουκρανία ή στην αντιπαράθεση της Μόσχας με τη Δύση. Αντιθέτως, η στρατιωτικοποίηση φτάνει πλέον μέχρι τα σχολεία.

Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι συμμετέχοντες στον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένων καταδικασμένων για δολοφονίες και σεξουαλικά εγκλήματα, εμφανίζονται σε σχολικές τάξεις και παραδίδουν "μαθήματα θάρρους". Φωτογραφίες κοριτσιών και αγοριών που δοκιμάζουν αλεξίσφαιρα γιλέκα στην τάξη κάνουν τον γύρο των κοινωνικών δικτύων. Μια μητέρα στη Μόσχα λέει ότι η κόρη της χρειάστηκε πρόσφατα να φορέσει μια μάσκα αερίων για εκπαίδευση, όχι με ιδιαίτερο ενθουσιασμό.

Κέντρα εισαγωγής στη στρατιωτική εκπαίδευση ανοίγουν σε όλη τη χώρα, όπου τα παιδιά εξασκούνται στη σκοποβολή και μαθαίνουν για τους διάφορους τύπους χειροβομβίδων. Υπάρχει επίσης εκπαίδευση στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και στις πρώτες βοήθειες. "Ο Πούτιν μας ανέθεσε το καθήκον να αναθρέψουμε μια νέα γενιά πατριωτών - πώς θα το κάνουμε αυτό;", λέει ο Ιγκόρ Βορόμπιοφ, διευθυντής του κέντρου "Voin" για στρατιωτική-αθλητική εκπαίδευση και πατριωτική αγωγή για νέους στο Βόλγκογκραντ. Ομάδα-στόχος μαθητές και φοιτητές, ηλικίας από 14 έως 35 ετών, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του κέντρου. "Ο κύριος σκοπός", λέει ο Βορόμπιοφ, "είναι η καλή προετοιμασία των νεαρών πατριωτών για τη στρατιωτική θητεία".

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου