Η Ρωσία και ο A' Παγκόσμιος Πόλεμος

Είναι ντροπή, αλλά πρέπει να το παραδεχτώ. Μεγάλωσα στη Μόσχα δίπλα στο σταθμό του μετρό Σοκόλ και μέχρι πρόσφατα δεν ήξερα πως αυτός ο τόπος για πολλούς Ρώσους, οι οποίοι έχασαν συγγενείς τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ιερός. Το πάρκο που κάναμε βόλτα και παίζαμε ήταν κάποτε ένα νεκροταφείο για ηρωικά πεσόντες στον πόλεμο. Εδώ κείτονταν χιλιάδες στρατιώτες, αξιωματικοί, νοσοκόμες και στρατιωτικοί γιατροί. Μέχρι το 1917 δεκαοκτώ χιλιάδες άνθρωποι ήταν θαμμένοι σε αυτό το νεκροταφείο. Λίγο αργότερα, το 1918, οι Μποσελβίκοι κατέστρεψαν το νεκροταφείο. Τίποτα δεν έπρεπε να θυμίζει στους νέους Σοβιετικούς πολίτες τον «πολεμικό ιμπεριαλισμό».

Η Σοβιετική Ένωση είχε επιλέξει συνειδητά να μην θυμάται τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Λένιν τον είχε χαρακτηρίσει «ιμπεριαλιστικό», «τσαρικό» και «εχθρικό απέναντι στο λαό». Ο πόλεμος παρενοχλούσε την ηρωική εικόνα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αργότερα οι θηριωδίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έφεραν σε δεύτερη μοίρα τις μνήμες από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αλλαγή ήρθε με την Περεστρόικα

Μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν και πάλι θέμα στη Σοβιετική Ένωση. Όταν ανέλαβε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ την εξουσία και εισήγαγε την «Περεστρόικα», ένα κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό άνοιγμα, αποτέλεσε και πάλι θέμα ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ο άνεμος της αλλαγής άρχισε να επηρεάζει και τη συλλογική μνήμη. Άρχισε να γίνεται λόγος για τα στρατόπεδα της Γκούλαγκ υπό τον Στάλιν, για τη μεγάλη πείνα του 1930 και να γίνεται αναφορά στους ήρωες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η καταστροφή του νεκροταφείου είναι μόνο ένα παράδειγμα. Στα βιβλία ο πόλεμος αυτός αναφέρεται πολύ λίγο και «ως ένας τεράστιος επιταχυντής της Επανάστασης», αναφέρει η Ιρίνα Τσουράβσκαγια από το Κρατικό Ιστορικό Μουσείο της Μόσχας μιλώντας στην Deutsche Welle. Αλλά ακόμα και στην έρευνα, συμπληρώνει, υπάρχουν πολλά κενά. Μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν να εκδίδονται βιβλία γύρω από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Αυτός είναι ένας τρόπος να κερδίσουμε και πάλι την ιστορική μας μνήμη» δηλώνει η ρωσίδα ιστορικός.

Τελετές μνήμης και επίσημη αργία στη σύγχρονη Ρωσία

Ένα από αυτά τα βιβλία είναι του γνωστού ιστορικού Ανατόλι Ουτκίν («Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος» 2013). Ο ρώσος επιστήμονας είναι πεπεισμένος ότι η Ρωσία δεν «πέρασε» τις εξετάσεις το 1914. Μια κοινή νίκη με την Αντάντ θα την είχε φέρει πιο κοντά στην Ευρώπη. Η πρόωρη αποχώρηση της Ρωσίας από τον πόλεμο και η μονομερής ανακωχή το 1917 με τη Γερμανία αποδυνάμωσε τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις στη Ρωσία. «Η Ρωσία το 1914 έχασε τη σύνδεση με την Ευρώπη» τονίζει ο ρώσος ιστορικός και συμπληρώνει: «Ποιος ξέρει αν θα την ξαναβρεί ποτέ».

Σήμερα, 100 χρόνια αργότερα, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί την αφορμή για μια σειρά από επετείους μνήμης, τόσο επίσημα όσο και ανεπίσημα. Εκτός αυτού ένα πολύ ακριβό κινηματογραφικό έργο, το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε και από το ρωσικό κράτος, υπενθυμίζει εκείνη την ταραγμένη εποχή. Έχει τον τίτλο «Τάγμα θανάτου» και κάνει λόγο για ένα υπαρκτό τάγμα γυναικών που στόχο είχε να πάει στο μέτωπο και να εμψυχώσει τους κουρασμένους από τον πόλεμο άντρες.

Επίσης, το Μουσείο για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην πόλη Πούσκιν θα εγκαινιαστεί την 1^η Αυγούστου. Από πέρυσι η 1^η Αυγούστου αποτελεί επίσημη ημέρα μνήμης στη Ρωσία για τα θύματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Daria Bryantseva / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής