Μ. Ανατολή: Ποιοι υπονομεύουν μια λύση δύο κρατών;

 

Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων έχει κοστίσει φέτος περισσότερα θύματα από όσο ποτέ άλλοτε στις δεκαετίες της ιστορίας της. Το Ισραήλθρήνησε την χειρότερη απώλεια Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα, και στον πόλεμο που ακολούθησε στη Γάζα, περισσότεροι από 12.300 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί. Όσοι ποτέ άλλοτε σε προηγούμενο πόλεμο. Η δραματική κατάσταση κάνει πιο επιτακτικές τις εκκλήσεις για μια ειρηνική λύση στη διένεξη και φέρνει για άλλη μια φορά στο προσκήνιο το αίτημα για λύση στη βάση δύο κρατών. Ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο παλαιστινιακό κράτος κοντά στο κράτος του Ισραήλ. Προχθές ο υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας υπογράμμισε και πάλι ότι είναι η μόνη λύση για την ειρηνική επίλυση της διένεξης, αλλά και ο καγκελάριος Σολτς είπε ότι μετά από νίκη του Ισραήλ επί της Χαμάς οι πιθανότητες ειρηνικής συνύπαρξης δύο κρατών θα ήταν πιο ρεαλιστικές παρά ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Αλλά και ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν σε άρθρο γνώμης στην Washington Post υποστήριξε ότι η λύση των δύο κρατών είναι ο μοναδικός δρόμος για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια του ισραηλινού και του παλαιστινιακού λαού. «Ακόμη κι αν φαίνεται προς το παρόν ότι είναι πιο μακρινό από ποτέ, έχει γίνει ταυτόχρονα πιο επιτακτικό από ποτέ». 

Γιατί στη Μ. Ανατολή δεν εδραιώνεται η ειρήνη;

Προσπάθειες έχουν γίνει πολλές, ιδίως από την πλευρά των ΗΠΑ. Αμερικανοί πρόεδροι, όπως οΤζορτζ Μπους, ο Μπιλ Κλίντον και ο Μπαράκ Ομπάμα, ακόμη και ο Ντόναλντ Τραμπ, επένδυσαν πολλά, αλλά τελικά απέτυχαν να βρουν έναν διαρκή συμβιβασμό. Υπήρξαν επανειλημμένοι διασπαστικοί ελιγμοί και από τις δύο πλευρές. Για παράδειγμα,  ο Κλίντον είπε ότι πραγματικά έκανε τα αδύνατα δυνατά στην προσπάθεια να βοηθήσει τους Παλαιστίνιους να αποκτήσουν το δικό τους κράτος. "Υπήρχε μια συμφωνία την οποία απέρριψαν", είπε το 2016. "Θα παραχωρούσε στους Παλαιστίνιους ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας, το 96% με 97% της Δυτικής Όχθης με εδαφικές αποζημιώσεις για το Ισραήλ". Η τελευταία γνωστή πρόταση προς τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς έγινε το 2008 από τον τότε Ισραηλινό πρωθυπουργό Εχούντ Όλμερτ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ προσέφερε επίσης στον Αμπάς σχεδόν ολόκληρη τη Δυτική Όχθη καθώς και τις αραβικές συνοικίες της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και την Παλιά Πόλη υπό διεθνή έλεγχο. Ο Αμπάς δήλωνε αργότερα ότι ο Όλμερτ τον παρότρυνε να υπογράψει χωρίς να του δώσει στα χέρια τον χάρτη που του έδειξε για να τον εξετάσει προσεκτικότερα. Λίγο αργότερα, ο Όλμερτ αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω καταγγελιών για διαφθορά. Τελικά, οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν επειδή και οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν στα επίμαχα σημεία των διαφορών τους, τη μελλοντική πορεία των συνόρων, τους παλαιστίνιους πρόσφυγες, το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, τους εποικισμούς και την κατανομή των πόρων, ιδίως του νερού.

Η πιο ελπιδοφόρα στιγμή για τις ειρηνευτικές προσπάθειες ήταν η υπογραφή των ειρηνευτικών συμφωνιών του Όσλο το 1993. Η διακήρυξη αρχών οδήγησε στην ίδρυση της Παλαιστινιακής Αρχής. Έχει ακόμη την διοικητική ευθύνη των περιοχών που βρίσκονται υπό τον έλεγχό της. Η ρύθμιση αυτή ήταν αρχικά μόνο για μια περίοδο πέντε ετών. Αλλά μακροπρόθεσμες ελπίδες για ένα κράτος για τους Παλαιστίνιους παρέμειναν ανεκπλήρωτες μέχρι σήμερα. Από το 2014 δεν έχουν γίνει σοβαρές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων. Η υποστήριξη για τη λύση των δύο κρατών ατόνησε στη συνέχεια και στις δύο πλευρές.

Το μόνιμο αγκάθι των εποικισμών

Από την κατάκτηση τηςΔυτικής Όχθηςστον πόλεμο των έξι ημερών του 1967 το Ισραήλ επέκτεινε συστηματικά τους αμφιλεγόμενους οικισμούς του εκεί, αν και σύμφωνα με το ψήφισμα 242 τα ΗΕ καλούσαν την ισραηλινή κυβέρνηση να αποσυρθεί στα σύνορα πριν από τον πόλεμο με αντάλλαγμα την αναγνώριση του Κράτους του Ισραήλ και τον σεβασμό της ασφάλειας του. Το 1993 περίπου 110.000 ισραηλινοί έποικοι ζούσαν στην Δυτική Όχθη, σήμερα ο αριθμός έχει αυξηθεί σε περίπου μισό εκατομμύριο. Κι αν συμπεριληφθεί και η Ανατολική Ιερουσαλήμ ο αριθμός φτάνει σε 700.000. Οι έποικοι ζουν σαν σε μικρές νησίδες εν μέσω τριών εκατομμυρίων Παλαιστινίων. Ο ΟΗΕ έχει αναγάγει τους εποικισμούς ως το μεγαλύτερο πρόβλημα για μια ειρηνευτική διευθέτηση, επειδή εμποδίζουν την εδαφική συνοχή της Δυτικής Όχθης. Οι βίαιες επιθέσεις των εποίκων κατά των Παλαιστινίων έχουν αυξηθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του πολέμου που κρατά ήδη έξι εβδομάδες στη Γάζα. Οι Παλαιστίνιοι διαμαρτύρονται επίσης επανειλημμένα για μαζικούς περιορισμούς στην καθημερινή τους ζωή εξαιτίας της 56χρονης ισραηλινής κατοχής.

Από την αρχή της ειρηνευτικής διαδικασίας η ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς την τορπίλιζε με αιματηρές επιθέσεις κατά Ισραηλινών. Δεν την ενδιαφέρει η ειρηνική συνύπαρξη, αλλά επιδιώκει και τροφοδοτεί τη σύγκρουση. Απώτερος στόχος της είναι η εγκαθίδρυση ενός ισλαμικού κράτους στο έδαφος ολόκληρης της ιστορικής Παλαιστίνης και η καταστροφή του Κράτους του Ισραήλ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου εξελέγη για πρώτη φορά το 1996  εν μέσω κύματος αιματηρών επιθέσεων της Χαμάς. Ο προκάτοχός του στο αξίωμα, ο Γιτζάκ Ράμπιν, δολοφονήθηκε από έναν φανατικό Εβραίο που ήθελε να αποτρέψει νέες εδαφικές παραχωρήσεις προς τους Παλαιστίνιους. Ο Νετανιάχου κατηγορείται επανειλημμένα από επικριτές ότι ανέχθηκε ή και ενθάρρυνε την άνοδο της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας για να αντιταχθεί στην πιο μετριοπαθή Φατάχ του προέδρου Μαχμούντ Αμπάςκαι να διχάσει τον παλαιστινιακό λαό, ώστε να αποτραπεί η δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Πολλοί δεξιοί Ισραηλινοί θεωρούν ότι ένα παλαιστινιακό κράτος αποτελεί έναν μη αντιμετωπίσιμο κίνδυνο για την ασφάλεια του Ισραήλ.

Μπορεί η Παλαιστινιακή Αρχή να κυβερνήσει;

Η εφημερίδα Jerusalem Post έγραψε το 2019, επικαλούμενη πηγή μέσα από το κόμμα Λικούντ του Ισραηλινού πρωθυπουργού, ότι ο Νετανιάχου με αυτό το επιχείρημα είχε αιτιολογήσει την έγκριση της μεταφοράς μεγάλων οικονομικών ποσών από το Κατάρ προς τη Χαμάς. Όποιος είναι κατά ενός παλαιστινιακού κράτους θα πρέπει να είναι υπέρ αυτής της μεταφοράς χρημάτων, φέρεται να είπε. Αυτά τα κεφάλαια όμως βοήθησαν τελικά τη Χαμάς να μετατρέψει τη Λωρίδα της Γάζας σε φρούριο γεμάτο όπλα. Ο Μπάιντεν κάνει τώρα εκστρατεία υπέρ μιας "ανανεωμένης" Παλαιστινιακής Αρχής που θα αναλάβει ξανά τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας μετά τον πόλεμο, αν και η Χαμάς την είχε εκδιώξει βίαια από εκεί το 2007. Ωστόσο ο Νετανιάχου απορρίπτει την ιδέα υποστηρίζοντας ότι υπό την νυν μορφή της ηΠαλαιστινιακή Αρχή δεν είναι σε θέση να αναλάβει τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Ακόμη και πριν από τον πόλεμο δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι περισσότεροι από τους μισούς Παλαιστίνιους τάσσονταν υπέρ της επιστροφής στον ένοπλο αγώνα.  Οι τρομοκράτες της Χαμάς εξυμνούνται από μεγάλα τμήματα της παλαιστινιακής κοινωνίας ως ήρωες στον αγώνα κατά των ισραηλινών καταπιεστών.

Είναι καθήκον του Ισραήλ "μετά από μια νίκη να διασφαλίσει ότι η Γάζα δεν θα μπορέσει ποτέ ξανά να απειλήσει τους πολίτες του Ισραήλ", δήλωσε ο Νετανιάχου. Το Ισραήλ δεν πρόκειται να ανεχθεί καμία νέα παλαιστινιακή ηγεσία που "θα υποστηρίζει την τρομοκρατία, θα πληρώνει τρομοκράτες και τις οικογένειές τους και θα εκπαιδεύει τα παιδιά τους να δολοφονούν Εβραίους και να εξαφανίσουν το κράτος του Ισραήλ". Λόγω της κολοσσιαίας αποτυχίας του όμως την 7η Οκτωβρίου είναι αβέβαιο αν ο Νετανιάχουθα μπορέσει να παραμείνει επικεφαλής της κυβέρνησης όταν τελειώσει ο πόλεμος. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το κόμμα του Μπένι Γκαντζ, υπουργού στο πολεμικό υπουργικό συμβούλιο, θα ήταν επί του παρόντος μακράν η ισχυρότερη παράταξη, ακόμα και από το κόμμα του Νετανιάχου, το Λικούντ. Πέρυσι, ο Γκαντζ είχε ταχθεί υπέρ μιας ανεξάρτητης παλαιστινιακής "οντότητας", αλλά όχι υπέρ ένός κράτους.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου