Νέα άνθηση στις ελληνογερμανικές σχέσεις, παρά τις διαφορές

Για τις ελληνογερμανικές σχέσεις, το 2024 δεν είναι μια χρονιά σαν τις άλλες: Σημαντικοί γερμανικοί φορείς στην Ελλάδα, όπως το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, γιορτάζουν επετείους, ενώ η Γερμανία ήταν η τιμώμενη χώρα στη μεγαλύτερη εμπορική έκθεση της Ελλάδας, τον Σεπτέμβριο. Και τώρα -ως επιστέγασμα όλων αυτών- ο ανώτατος εκπρόσωπος της Γερμανικής Δημοκρατίας πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα. «Η επίσκεψη του Ομοσπονδιακού Προέδρου είναι η κορύφωση μιας εξαιρετικής χρονιάς», επισημαίνει Γερμανός διπλωμάτης στην Αθήνα.

Στο πολιτικό σύστημα της Γερμανίας ο πρόεδρος δεν ασκεί πολιτική εξουσία. Ως ο ανώτατος εκπρόσωπος του κράτους, διαδραματίζει κυρίως εθιμοτυπικό ρόλο. Ωστόσο, ο συμβολισμός των λόγων του φέρει πολιτική βαρύτητα. «Οι δύο χώρες μοιράζονται ένα κοινό όραμα για το μέλλον που βασίζεται σε κοινές αξίες», δήλωσε η Ελληνίδα πρόεδρος Κατερίνα Σακελλαροπούλου κατά την επίσημη επίσκεψή της στη Γερμανία στις αρχές του περασμένου έτους. Όπως και τότε στο Βερολίνο, αναμένεται τις επόμενες ημέρες να ακούσουμε επαινετικές δηλώσεις αξιωματούχων για την κατάσταση των διμερών σχέσεων.

Δεν πρόκειται απλώς για κενές φράσεις. Η θετική αυτή ρητορική εκφράζει τις σημαντικά βελτιωμένες πολιτικές συνθήκες, κυρίως λόγω της οικονομικής ανάκαμψης της Ελλάδας. Η Γερμανία το παρατηρεί προσεκτικά – και το αναγνωρίζει. Οι εποχές της οικονομικής κρίσης, όταν η Αθήνα εμφανιζόταν στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες ως ικέτης με σκυμμένο κεφάλι και οι γερμανικές αποφάσεις είχαν (συχνά επώδυνο) αντίκτυπο στην ελληνική οικονομική και κοινωνική πολιτική, ανήκουν πλέον στο παρελθόν.

Παράγοντας σταθερότητας στη Μεσόγειο

Σήμερα, άλλα ζητήματα κυριαρχούν στη διμερή ατζέντα. Η Ελλάδα θεωρείται αξιόπιστος σύμμαχος της Δύσης στο θέμα της Ουκρανίας, ενώ το Βερολίνο αναγνωρίζει την Αθήνα ως παράγοντα σταθερότητας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, περιοχές που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη γερμανική εξωτερική πολιτική. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Φέτος, ο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία και, για πρώτη φορά, στην Κυπριακή Δημοκρατία. Πριν από μία εβδομάδα, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο στην Κωνσταντινούπολη. Η συχνότητα των πολιτικών επαφών σε ανώτατο επίπεδο καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδει η γερμανική εξωτερική πολιτική στην περιοχή.

Οι συνομιλίες του Σταϊνμάιερ τις επόμενες ημέρες θα καλύψουν όλο το φάσμα των διμερών σχέσεων. «Η πολυμορφία και η πυκνότητα των γερμανοελληνικών σχέσεων αντικατοπτρίζονται στα θέματα της επίσκεψης: από την ιστορική μνήμη και τις πολιτικές προκλήσεις, όπως η μετανάστευση και η βιωσιμότητα, έως τη συνεργασία στον επιχειρηματικό τομέα, την επιστήμη και τον πολιτισμό», αναφέρει η επίσημη ανακοίνωση του Προεδρικού Γραφείου στο Βερολίνο.

Αρχικά, ο Γερμανός Πρόεδρος, συνοδευόμενος από την Ελληνίδα Πρόεδρο Κατερίνα Σακελλαροπούλου, θα επισκεφθεί τον χώρο του μελλοντικού Μουσείου Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη. Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί τρεις ημέρες αργότερα στην Κρήτη, όπου ο Σταϊνμάιερ επιθυμεί να συναντήσει κατοίκους της Κανδάνου στο μαρτυρικό αυτό χωριό.

Όχι μόνο «ηθική ευθύνη» για το παρελθόν;

Δεν θα υποδεχτούν όλοι με ανοιχτές αγκάλες τον διακεκριμένο επισκέπτη από τη Γερμανία. Στην Ελλάδα επικρατεί η άποψη ότι η Γερμανία φέρει όχι μόνο ηθική ευθύνη, και επομένως τα λόγια συγγνώμης δεν επαρκούν. Το Βερολίνο οφείλει επίσης να καταβάλει αποζημιώσεις στην Ελλάδα για τα εγκλήματα του παρελθόντος.

«Συμφωνούμε ότι διαφωνούμε» είναι ο τρόπος με τον οποίο γερμανική διπλωματική πηγή περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση. Η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι το ζήτημα των αποζημιώσεων παραμένει ανοιχτό, χωρίς όμως να εμποδίζει την περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων. Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι η ελληνική πλευρά θα θέσει το θέμα στον διακεκριμένο προσκεκλημένο από τη Γερμανία, αν και είναι απίθανο αυτό να γίνει μπροστά στις κάμερες.

Αυτό δεν είναι το μόνο ζήτημα για το οποίο διαφωνούν Αθήνα και Βερολίνο. Πρόσφατα αναδείχθηκαν διαφορές και στο ζήτημα της μετανάστευσης, αν και η Αθήνα έχει επιδιώξει να μην «δραματοποιήσει» αυτές τις διαφορές, όπως δήλωσε ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης. Μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει επίσημη ελληνική αντίδραση στις νέες γερμανικές συμφωνίες αμυντικού εξοπλισμού με την Τουρκία.

Δεν θα προκαλούσε έκπληξη αν ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης -ίσως και η κ. Σακελλαροπούλου- εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους για αυτό στον Γερμανό προσκεκλημένο. Αν αυτό συμβεί, θα γίνει πιθανότατα πίσω από κλειστές πόρτες, καθώς και οι δύο πλευρές επιθυμούν να διαφυλάξουν την όμορφη εικόνα της διμερούς αρμονίας.