Νέα βιογραφία του Γιόζεφ Γκέμπελς

Ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ο προπαγανδιστής του Αδόλφου Χίτλερ, ήταν η πιο σημαντική και διάσημη προσωπικότητα του Τρίτου Ράιχ μετά τον φίρερ.

Ως υπουργός Προπαγάνδας και Διαφώτισης, ο Γκέμπελς είχε υπό τον άμεσο έλεγχό του τα ΜΜΕ και τον πολιτισμό στη ναζιστική Γερμανία. Στόχος του ήταν πάντα «η πλήρης αρμονία στις σχέσεις Χίτλερ και γερμανικού λαού». Την προηγούμενη εβδομάδα κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο του Μονάχου Siedler μια νέα βιογραφία του. Την βιογραφία έγραψε ο Γερμανός ιστορικός Πέτερ Λόγκεριχ, ειδικός μελετητής της ναζιστικής ιστορίας και καθηγητής της σύγχρονης γερμανικής ιστορίας στο Royal Halloway – University of London.

Νοσηρή προσκόλληση και ιδεολογήματα

Ο Γερμανός ιστορικός ανέλυσε τα προσωπικά ημερολόγια του διάσημου προπαγανδιστή και στήριξε σε αυτά σχεδόν το σύνολο της βιογραφίας.

Στην παρουσίαση του βιβλίου του ο Πέτερ Λόγκεριχ χαρακτήρισε την προσκόλληση του Γκέμπελς στον Αδόλφο Χίτλερ νοσηρή: «Φαίνεται σαφέστατα ότι ο Χίτλερ υπήρξε για τον Γκέμπελς κάτι σαν ‘απεσταλμένος εξ ουρανού’, σαν άνθρωπος με υπερφυσικές ικανότητες. Ο Χίτλερ είχε ένα προσόν που θαύμαζε ιδιαίτερα ο Γκέμπελς: ήταν σε θέση να συγκροτεί και να αναπτύσσει πολιτικές θεωρίες και τακτικές. Επιπλέον ήταν ψύχραιμος και μπορούσε να λαμβάνει αποφάσεις την τελευταία στιγμή. Ήταν αυτές ακριβώς οι ικανότητες που δεν διέθετε ο ίδιος.»

Έτσι ο εθνικοσοσιαλισμός υποκατέστησε τη θρησκεία για τον καχεκτικό Γιόζεφ Γκέμπελς, τον πρώην υπάλληλο της Dresner Bank στην Κολωνία, τον αποτυχημένο δημοσιογράφο και συγγραφέα που διψούσε για κοινωνική προβολή και αναγνώριση.

Την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ο μίζερος Γκέμπελς διείδε την δυνατότητα επαγγελματικής καριέρας και προβολής στην προσκόλλησή του στον αρχηγό του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος Αδόλφο Χίτλερ και σφυρηλάτησε μια σχέση αλληλεξάρτησης, αλλά και υποταγής. Τότε, στη δεκαετία του ’20 δοκίμασε για πρώτη φορά τις κλασικές μεθόδους ελέγχου των ΜΜΕ, τύπου και ραδιοφώνου, αλλά και του πολιτισμού, θεάτρου, λογοτεχνίας, κινηματογράφου και μουσικής.

Ήταν το 1926 που διορίστηκε από το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα γκαουλάιτερ του Βερολίνου και πειραματίστηκε συστηματικά με όλα τα μέσα χειραγώγησης. Τότε βρήκε και τη δύναμη να χωρίσει επιτέλους κι αυτός μια φορά από μια γυναίκα, την Γερμανοεβραία φίλη του, Έλζε Γιάνκε, που επί χρόνια τον στήριζε οικονομικά και ηθικά για να μην καταρρεύσει λόγω των απανωτών επαγγελματικών του αποτυχιών.

Η επιρροή του στις μάζες και η αδυναμία του έναντι του Χίτλερ

Ως υπουργός Προπαγάνδας και Διαφώτισης ωστόσο δεν πέτυχε όσα ήθελε ή μάλλον, όπως λέει ο Γερμανός ιστορικός και βιογράφος του: «Η θέση που κατείχε στην κρατική και ναζιστική ιεραρχία ήταν θέση ισχύος, την οποία μάλιστα προσάρμοσε τέλεια στην προσωπικότητά του. Και όμως αν και ήταν η δεσπόζουσα φυσιογνωμία της εθνικοσοσιαλιστικής προπαγάνδας και διαφώτισης, δεν κατάφερε ποτέ να θέσει υπό τον άμεσο έλεγχό του τον μηχανισμό του υπουργείου του. Ήταν πάντα εξαρτημένος από τις υποδείξεις του φίρερ. Τελικά τηρουμένων των αναλογιών και των ικανοτήτων που διέθετε δεν προχώρησε πολύ στην πολιτική του καριέρα.»

Η επιρροή του όμως στις μάζες και στο κόμμα ήταν εξαιρετικά επιτυχής και παροιμιώδης. Ο Γκέμπελς έκανε τον Χίτλερ σήμα κατατεθέν της τότε Γερμανίας, σύμβολο και ίνδαλμα εκατομμυρίων γερμανόφωνων ανά την Ευρώπη. Χωρίς τον Γκέμπελς οι επιτυχίες του ναζιστικού κόμματος και του Χίτλερ δεν θα ήταν διθύραμβοι, οι εκστρατείες δεν θα ήταν ιστορικές αποστολές του γερμανικού έθνους, η καταστροφή και η αθλιότητα του πολέμου δεν θα ερμηνευόταν ως θυσία στον βωμό ενός θεόπνευστου οράματος.

Ο Γκέμπελς είχε ταυτιστεί τόσο πολύ με τα ιδεολογήματά του που, ως γνωστόν, αυτοκτόνησε αμέσως μετά τον Χίτλερ, μαζί με τη γυναίκα του και τα έξι τους παιδιά.

Ο Γερμανός ιστορικός αποτιμώντας το κύκνειο άσμα του Γκέμπελς υποστηρίζει ότι «κρύβεται πολύ κυνισμός στη δολοφονία των παιδιών του, αλλά και στην αυτοκτονία του. Διότι και εδώ λειτούργησε επικοινωνιακά, πρόσφερε με το θάνατο της γυναίκας του και των παιδιών του ένα εντυπωσιακό γεγονός για τα μίντια. Νομίζω πως κατάφερα στο βιβλίο μου να μεταφέρω την δύναμη της επιρροής του».

Sigrid Hoff / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης