Ο καπιταλισμός στο μουσείο

Στην είσοδο της έκθεσης «Εμείς οι καπιταλιστές: από το ξεκίνημα στον αχαλίνωτο καπιταλισμό» περιμένει τους επισκέπτες ξαπλωμένος στο πάτωμα ένας τεράστιος γορίλας. Πλήθος μικρά ανθρωπάκια απομυζούν με σωλήνες το αίμα του, τη γούνα και τα υγρά των ματιών του και εξαφανίζονται στο τοίχο. Το έργο συμβολίζει τη δίχως όρια και φραγμούς εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο.

Η κατασκευή αποτελεί μέρος της έκθεσης με αντικείμενο το καπιταλισμό στην Ομοσπονδιακή Αίθουσα Τέχνης στη Βόννη. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο εγχείρημα διότι, αν μη τι άλλο, το ζήτημα καπιταλισμός είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο και δύσκολα χωρά σε μια έκθεση. Οι διοργανωτές όμως τα καταφέρνουν καλά παρά το γεγονός ότι ελάχιστα από τα 250 εκθέματα στέλνουν τόσο ισχυρό μήνυμα όσο ο γορίλας.

Στα πρώτα εκθέματα, λίγο μετά την είσοδο, είναι ένα χοντρό βιβλίο από τη Γένοβα, ένα από τα σημαντικότερα ιταλικά εμπορικά κέντρα του Μεσαίωνα. Ανήκε σε έμπορο της πόλης και θεωρείται ένα από τα πρώτα δείγματα διπλογραφικού συστήματος τήρησης βιβλίων, το οποίο από τότε μέχρι σήμερα παραμένει σχεδόν απαράλλακτο. Με τη διαδικασία αυτή συστηματοποιήθηκε η λογιστική, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο σε μακροπρόθεσμες επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Έχετε κρατήσει ποτέ ράβδο χρυσού;

Στην έκθεση περιλαμβάνεται και το αρχαιότερο δείγμα καταγραφής ακίνητης περιουσία στη Γερμανία, ένα είδος κτηματολογίου. Πρόκειται στην ουσία για ένα χάρτη του 1140 από την πόλη της Κολωνίας, όπου για πρώτη φορά καταγράφονται οι ιδιοκτησίες ακινήτων στην ενορία του Αγίου Λαυρεντίου.

Ξεχωριστό ρόλο στη διάδοση του καπιταλισμού διαδραμάτισαν και τα ρολόγια, τα οποία κατέγραφαν με όλο και μεγαλύτερη ακρίβεια τον διαθέσιμο χρόνο. Μέχρι τον 16ο αιώνα οι άνθρωποι πληροφορούνταν την ώρα από τα καμπαναριά. Στη συνέχεια έκαναν την εμφάνισή τους στα τραπέζια των εμπόρων επιτραπέζια ρολόγια, που στην αρχή είχαν μόνο ένα δείκτη για τις ώρες. Τον 17ο αιώνα προστέθηκε και ο λεπτοδείκτης, διότι πλέον και τα λεπτά είχαν αποκτήσει σημασία στο καπιταλιστικό σύστημα.

Οι διοργανωτές επιδιώκουν την ενεργή συμμετοχή των επισκεπτών στην έκθεση. Για τον λόγο αυτό, δίνουν τη δυνατότητα, σε όποιον το επιθυμεί, να σηκώσει με το χέρι του μια πραγματικό ράβδο χρυσού και να διαπιστώσει ότι το βάρος των 12,5 κιλών δεν είναι ευκαταφρόνητο.

Δεν νοείται καπιταλισμός χωρίς σπατάλη και πολυτέλεια

Η έκθεση δίνει ιδιαίτερο βάρος στην πολυτέλεια και τη σπατάλη για να δείξει ότι ο καπιταλισμός έχει πάψει προ πολλούς να καλύπτει στις πλούσιες χώρες του πλανήτη θεμελιώδεις ανάγκες, αλλά ξυπνά ολοένα και νέες καταναλωτικές ανάγκες προκειμένου να εγγυηθεί την ανάπτυξη. Ένα παράδειγμα είναι ένα παλιό κινητό της καγκελαρίου, το οποίο από σημερινή σκοπιά μοιάζει «απ΄ τον καιρό του Νώε».

«Ελπίζουμε ότι οι επισκέπτες βγαίνοντας από την έκθεση θα πάρουν μαζί μια ή δύο σκέψεις», ελπίζει ο επιμελητής της έκθεσης Βόλφγκερ Στούμφε, ο οποίος εκτιμά ότι η έκθεση αφορά άμεσα τη σημερινή κοινωνία και για αυτό έλκει στο μουσείο νέους, πολιτικά σκεπτόμενους ανθρώπους.

Κρίστοφ Ντρίσεν, dpa

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος