Ο μινιμαλισμός ως απάντηση στην κλιματική κρίση

Λίγα έπιπλα στο σαλόνι, λίγα πράγματα στα ράφια και λίγα μόνο ρούχα στη ντουλάπα: αν ψάξετε στο Instagram, θα βρείτε πολλούς λογαριασμούς μινιμαλιστών που παρουσιάζουν τον τρόπο ζωής τους και εμπνέουν τους ακολούθους τους να κάνουν ένα ξεκαθάρισμα, ενθαρρύνοντάς τους να δημοσιεύουν φωτογραφίες των πραγμάτων που (επιτέλους) κατάφεραν να αποχωριστούν: από ρούχα και μικροπράγματα μέχρι παλιές βαλίτσες, ποδήλατα και βιβλία ή δώρα που δεν τους άρεσαν ποτέ.

Καταναλώστε συνειδητά, αγοράστε λιγότερα

Ο περιβαλλοντικός φιλόσοφος Γιούργκεν Μάνεμαν πιστεύει ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να φέρει επιτυχώς τους ανθρώπους σε επαφή με τον μινιμαλισμό. «Έτσι ο μινιμαλισμός γίνεται ένα παιχνίδι - γιατί όχι;», λέει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών για τη Φιλοσοφία του Ανοβέρου. Για τον ίδιο, ωστόσο, το φαινόμενο του μινιμαλισμού είναι κάτι περισσότερο, ιδίως ενόψει της κλιματικής κρίσης. «Εάν νοιαζόμαστε για τον πλανήτη Γη και τα πλάσματά του, πρέπει να απομακρυνθούμε από την αντίληψη της κατοχής ολοένα και περισσότερων πραγμάτων», τονίζει ο Μάνεμαν.

Αυτήν την αντίληψη αποτυπώνουν και οι στίχοι των Silbermond στο τραγούδι "Leichtes Gepäck": «Μια μέρα θα συνειδητοποιήσεις ότι δεν χρειάζεσαι το 99% των πραγμάτων που κατέχεις». Ο Μάνεμαν παρατηρεί πως «το να ζούμε λιτά αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για όλους μας. Έχουμε εσωτερικεύσει την κοινωνία της ευμάρειας σε τέτοιο βαθμό που πραγματικά καταναγκαζόμαστε να καταναλώνουμε».

Η Αντριέν Στέφεν και η Σουζάνε Ντόπλερ ερευνούν από κοινού το φαινόμενο του μινιμαλισμού. «Ακόμη και αν δεν αποτελεί πάντα κίνητρο, ο μινιμαλισμός θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην αειφορία», λέει η Ντόπλερ, καθηγήτρια διοίκησης εκδηλώσεων και τουρισμού στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών Fresenius της Χαϊδελβέργης. «Καταναλώστε πιο συνειδητά, αγοράστε λιγότερα και καλύτερης ποιότητας ρούχα και τρόφιμα. Πετάξτε λιγότερα πράγματα, επισκευάστε τα συχνότερα, αγοράστε λιγότερα».

Επάρκεια αντί για διαρκή ανάπτυξη

Όμως «όσο το κοινωνικό σύνολο συντάσσεται με τον υλισμό, ο μινιμαλισμός δεν θα σώσει το κλίμα», τονίζει η Στέφεν, καθηγήτρια Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Ερφούρτης. «Για πολλούς υπάρχει ακόμη μεγάλο χάσμα μεταξύ της πρόθεσης και της πρακτικής συμπεριφοράς. Αν αγοράζω ένα νέο μπλουζάκι βιώσιμης παραγωγής κάθε εβδομάδα, μπορεί αυτό να με κάνει να αισθάνομαι ελαφρύτερη τη συνείδησή μου, αλλά δεν βοηθάει το κλίμα».

Όσο διασκεδαστικές και αν είναι οι μινιμαλιστικές προκλήσεις στο διαδίκτυο και όσο απελευθερωτική και αν είναι η αίσθηση μιας ξεκάθαρης δομής στο σπίτι, εάν ο μινιμαλισμός παραμείνει μια ιδιωτική απόλαυση, κατά την άποψη του Μάνεμαν, οι σημαντικές προοπτικές μίας τέτοιας στάσης ζωής χάνονται. «Χρειαζόμαστε τον μινιμαλισμό όχι μόνο σε μικρή, αλλά και σε μεγάλη κλίμακα: η πολιτική τάξη πραγμάτων να μην επιδιώκει την ανάπτυξη, αλλά τη λιτότητα, την επάρκεια». Συγκεκριμένα, ο Μάνεμαν εκτιμά πως «οι μινιμαλιστές πρέπει να πολιτικοποιηθούν παραγωγικά. Εάν ο μινιμαλισμός παραμείνει στην ιδιωτική σφαίρα, δεν θα έχει μέλλον, οι ενέργειές του θα εξανεμιστούν και στη χειρότερη περίπτωση μπορεί ακόμη και να εδραιώσει περαιτέρω τις υπάρχουσες συνθήκες».

Από τη σκοπιά του περιβαλλοντικού φιλοσόφου, οι μινιμαλιστές και οι ακτιβιστές του κλίματος θα πρέπει να αναγνωρίσουν τα κοινά τους σημεία και να ενώσουν τις δυνάμεις τους. «Θα μπορούσαν να μάθουν ο ένας από τον άλλον και να πορευτούν μαζί. Ας σκεφτούν μονάχα ερωτήματα όπως το "Πώς βιώνω την κλιματική δικαιοσύνη στην καθημερινή ζωή;”, "πώς παρακινώ και εμπνέω τους ανθρώπους να αλλάξουν σε μια κατάσταση όπου διακυβεύεται η επιβίωση;”».

Ένας άλλος τρόπος ζωής

Η μινιμαλίστρια και ακτιβίστρια Γιάσμιν Μίταγκ γράφει στην ιστοσελίδα της: «Βλέπω τον μινιμαλισμό ως τον κορυφαίο τρόπο ζωής του μέλλοντος. Ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αναλάβουν κοινωνική ευθύνη και να διαμορφώσουν τη ζωή τους σύμφωνα με τις αξίες που έχουν νόημα για αυτούς». Στο «Μανιφέστο του μινιμαλισμού» προβαίνει και σε μία άκρως πολιτική τοποθέτηση: «Η καπιταλιστική οικονομία δημιουργεί όλο και περισσότερο μια ατμόσφαιρα υπερκορεσμού. […] Οι πόροι δεν χρησιμοποιούνται με τη δέουσα προσοχή και πολύ συχνά δεν έχουμε καν επίγνωση πως ο μόνος λόγος που ζούμε υπό αυτές τις συνθήκες είναι επειδή ζούμε σε ένα σύστημα εκμετάλλευσης». Στον μινιμαλισμό, η βιωσιμότητα δεν αποτελεί κεντρική κατηγορία, λέει ο περιβαλλοντικός φιλόσοφος Μάνεμαν. Ως προς το αποτέλεσμα όμως οδηγεί σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς