«Ο τραγουδιστής του Άουσβιτς»

«Τι γυρεύει ένα σεφαραδίτικο επίθετο στο Βερολίνο όπου κατοικούν κυρίως εσκεναζίμ Εβραίοι;» αναρωτήθηκε η Κατερίνα Οικονομάκου διαβάζοντας μία δήλωση του διευθυντή του βερολινέζικου μουσείου «Τοπογραφία του Τρόμου», Αντρέας Ναχάμα το 2010. Με μία αναζήτηση στο διαδίκτυο διαπίστωσε ότι ήταν γιος του διάσημου αρχικάντορα Εστρόγκο Ναχάμα, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και εν συνεχεία έκανε λαμπρή καριέρα στο Βερολίνο, αφού επέζησε από την κόλαση των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Με ένα μακρύ ρεπορτάζ φωτίζει τον άγνωστο έως σήμερα Εστρόγκο Ναχάμα, στο βιβλίο της «Τραγουδιστής του Άουσβιτς».

Η δύσκολη έρευνα

Με τη βοήθεια υποτροφίας από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, η συγγραφέας ξεκινά την έρευνα. Όταν βρήκε στην Ουάσινγκτον την καρτέλα που είχε ο Εστρόγκο Ναχάμα στο Άουσβιτς, αναθάρρησε: «Ήταν μια σημαντική αρχή για να συνεχίσω», λέει χαρακτηριστικά. Στη Θεσσαλονίκη βρήκε ελάχιστα στοιχεία αλλά κατάφερε να βρει τη διεύθυνση του σπιτιού που κατοικούσε, όσο ζούσε στην πόλη, πριν τη μεταφορά του στο στρατόπεδο θανάτου στο Άουσβιτς στις 17 Απριλίου του 1943. Οδός Αθηνών 22, εκεί που σήμερα εκτείνεται η οδός Παπαναστασίου. Στη συνέχεια η ενδελεχής έρευνα στο Βερολίνο αποφέρει καρπούς και γνωρίζει στο ελληνικό κοινό τον Εστρόγκο Ναχάμα.

 

 

Η ζωή του Εστρόγκο Ναχάμα

Γεννημένος το 1918, ο Ναχάμα ήταν αρχικάντορας στο Βερολίνο αλλά και διάσημος ερμηνευτής. Πραγματοποίησε συναυλίες σε όλο τον κόσμο και συμμετείχε με μικρούς ρόλους σε κινηματογραφικές ταινίες, όπως το «Καμπαρέ» του Μπομπ Φος, που απέσπασε οκτώ βραβεία Όσκαρ το 1973. «Στην πατρίδα του όμως δεν τον μνημονεύει κανείς. Είμαστε μια χώρα όπου η παραμικρή επιτυχία ενός Έλληνα στο εξωτερικό, γίνεται τεράστιο ζήτημα και στην περίπτωση του Εστρόγκο δεν υπήρχε το παραμικρό κείμενο», τονίζει η συγγραφέας του βιβλίου Κατερίνα Οικονομάκου. «Ήμουν γνωστός ως ο τραγουδιστής του Άουσβιτς. Όχι μόνον ανάμεσα στους φυλακισμένους. Με πλησίαζαν οι Ες Ες. “Tραγουδιστή, γέμισες πέτρες το καρότσι;” “Ναι” “Τότε έλα δω και πες μας ένα τραγούδι”», είναι η χαρακτηριστική περιγραφή του Ναχάμα για το  Άουσβιτς. Τραγουδώντας ιταλικά τραγούδια στους ναζί,  ανταμειβόταν με ένα κομμάτι ψωμί κι έτσι επέζησε, πηγαίνοντας μετά στο Βερολίνο, όπου έζησε μέχρι το 2010.

H απογοήτευση από το ελληνικό κράτος

«Παρ’όλο που ήταν γνωστός σε όλους, δεν κλήθηκε ποτέ από το ελληνικό κράτος να δώσει κάποια συναυλία στο Βερολίνο ή στην Ελλάδα. Είχε ελληνικό διαβατήριο που το κράτησε έως το τέλος της ζωής του, δεν εξέδωσε ποτέ γερμανικό.», αναφέρει η συγγραφέας του βιβλίου. Η ίδια πιστεύει πως αυτό οφείλεται στο κλίμα αντισημιτισμού που επικράτησε στην Ελλάδα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Δεν ήταν ανοιχτός αντισημιτισμός. Όμως, ήταν για χρόνια το ένοχο μυστικό στη Θεσσαλονίκη. Όσοι Εβραίοι της πόλης επέζησαν του ολοκαυτώματος όταν γυρίσανε στα σπίτια τους  βρήκαν άλλους να τα κατοικούν σε αυτά και δεν πήρανε πίσω τις περιουσίες τους. Μετανάστευσαν στην Αμερική και το Ισραήλ. Γιατί δεν έμειναν στη Θεσσαλονίκη;», αναρωτιέται χαρακτηριστικά μιλώντας στη Deutsche Welle. Η κατάσταση μετά το 1990 βελτιώθηκε αισθητά και το κλίμα αντισημιτισμού σήμερα δείχνει να έχει μειωθεί. 

Επισκέφτηκε την Ελλάδα μόνο μία φορά το 1959 και έφυγε απογοητευμένος. Ο ένας λόγος ήταν ότι δε βρήκε κανέναν συγγενή του. Οι δύο αδερφές  του, η αγαπημένη του αλλά και ο πατέρας του χάθηκαν στο ολοκαύτωμα. Η μητέρα του είχε πεθάνει πιο πριν στη Θεσσαλονίκη. Ο άλλος λόγος; «Το φοβερό ελληνικό κράτος. Όταν ήρθε στην Ελλάδα, συνελήφθη ως λιποτάκτης στα σύνορα από τις ελληνικές αρχές, διότι δεν είχε επιστρέψει να πολεμήσει στον εμφύλιο πόλεμο..», επισημαίνει η ελληνίδα δημοσιογράφος. Παρ’ ότι είχε πολεμήσει στο αλβανικό μέτωπο το 1940, θεωρήθηκε λιποτάκτης επειδή δεν ανταποκρίθηκε στην επίδοση του φύλλου πορείας από την τότε ελληνική στρατιωτική αποστολή στο Βερολίνο. 

Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Η μήπως όχι; Όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ο Τραγουδιστής του Άουσβιτς»: «Ο νεαρός άνδρας είχε ελευθερωθεί από τον Κόκκινο Στρατό στις 5 Μαΐου του 1945, μία ημέρα μετά τα εικοστά έβδομα γενέθλια του. Φορούσε τη στολή του κρατουμένου του Γ΄ Ράιχ και ζύγιζε 35 κιλά. Αλλά ήταν ζωντανός. Από τότε και στο εξής θα γιόρταζε την 5η Μαΐου σαν την ημέρα που ξαναγεννήθηκε, την ημέρα που πήρε πίσω τη ζωή του.»  

 Διογένης Δημητρακόπουλος