Ορθόδοξοι, αλλά όχι πάντα θρήσκοι οι Ρώσοι

Σχεδόν το 75% των Ρώσων αυτοπροσδιορίζονται ως ορθόδοξοι, σύμφωνα με στοιχεία του ανεξάρτητου ρωσικού Ιδρύματος FOM. Ωστόσο, μόλις το ένα τέταρτο των πολιτών πηγαίνουν τακτικά στην εκκλησία και λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και από το ρωσικό υπουργείο Εσωτερικών. Τα στελέχη του επιβλέπουν την ομαλή διεξαγωγή των εκδηλώσεων τις ημέρες της σημαντικότερης γιορτής της Ορθοδοξίας, η οποία κορυφώνεται την Κυριακή, σύμφωνα με το ιουλιανό ημερολόγιο που ακολουθεί η Ρωσία. Οι αστυνομικές αρχές της χώρας εκτιμούν ότι τις ημέρες του Πάσχα επισκέπτονται την εκκλησία μόλις 2% - 4% των Ρώσων.

Τα θρησκευτικά πιστεύω των Ρώσων είναι δυσεξήγητα. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις του ανεξάρτητου ρωσικού ινστιτούτου Levada Center, το 60% των Ρώσων αυτοπροσδιορίζονται ως θρήσκοι. Ωστόσο, μόλις το 40% πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού. Μάλιστα, το 30% είναι πεπεισμένο ότι δεν υπάρχει Θεός.

Υποκατάστατο της εθνικής ταυτότητας η ορθόδοξη πίστη;

Η Νατάλια Σορκάγια, κοινωνιολόγος του Levada Center, εκτιμά ότι για μεγάλο διάστημα η ορθόδοξη ταυτότητα υποκατέστησε «την έλλειψη μίας θετικής ρωσικής εθνικής ταυτότητας». Όπως επισήμανε η ίδια στην DW, «αν πει κάποιος σήμερα ότι είναι ορθόδοξος σπάνια αναφέρεται στη θρησκευτική πίστη». Σύμφωνα με την κ. Σορκάγια, η πλειοψηφία των ανθρώπων που εκκλησιάζονται τις ημέρες του Πάσχα δεν συμμετέχουν ενεργά στη Θεία Λειτουργία, ενώ οι γνώσεις των ανθρώπων γύρω από την ορθόδοξη χριστιανική πίστη είναι στις περισσότερες περιπτώσεις πολύ συγκεχυμένες.

Η ρωσίδα κοινωνιολόγος εκτιμά ότι στη Ρωσία εξακολουθούν να διατηρούνται ζωντανά τα υπολείμματα μίας παλιάς ειδωλολατρικής παράδοσης: η πίστη σε τελετουργικά και μαγεία. «Όλοι έχουν εικονίσματα στο αυτοκίνητο. Εικονίσματα υπάρχουν παντού, ακόμη και στα νοσοκομεία. Αυτό το μαζικό φαινόμενο δεν είναι όμως ένδειξη θρησκευτικής πίστης», επισήμανε η Νατάλια Σορκάγια, η οποία έκανε λόγο για ένα «συνονθύλευμα πίστης».

Η ρωσίδα κοινωνιολόγος στάθηκε επίσης στον τρόπο που προσεγγίζει η ρωσική εκκλησία την κοινότητα των πιστών. «Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αξιοσημείωτα αρχαϊκή. Επικοινωνεί με τους πιστούς σε μία ακατάληπτη για εκείνους γλώσσα», επισήμανε η Νατάλια Σορκάγια. Η ρωσίδα φιλόλογος Βαλέρια ομολογεί ότι δεν λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη της το ζήτημα της πίστης. «Πηγαίνω πολύ σπάνια στην εκκλησία. Μόνο μερικές φορές το Πάσχα και τα Χριστούγεννα. Εύχομαι να υπάρξουν στους κόλπους της εκκλησίας ορισμένα δρώμενα που να συνδέουν τους ανθρώπους όχι μόνο πνευματικά αλλά και κοινωνικά», είπε στην DW η ρωσίδα φιλόλογος.

«Ασφάλεια για παν ενδεχόμενο»

Η οικονομολόγος Αναστασία βαπτίστηκε από τη γιαγιά της κρυφά, επειδή ο πατέρας της ήταν πεπεισμένος άθεος. «Ως παιδί πίστευα πολύ στο Θεό και αυτό έδινε νόημα στη ζωή μου», θυμάται η Αναστασία. Σήμερα πάντως δεν αυτοπροσδιορίζεται ως θρήσκα. «Ωστόσο, μου αρέσει να επισκέπτομαι κάπου-κάπου μια εκκλησία, περισσότερο για συναισθηματικούς λόγους», είπε η ρωσίδα οικονομολόγος, η οποία βάφτισε και την κόρη της σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση. «Δεν ξέρω γιατί. Ίσως πρόκειται για έναν αυτοματισμό», σχολίασε.

Ο ρώσος αρχιερέας Αλεξάνταρ Μπορίσοφ δεν καταδικάζει ανθρώπους σαν τη Ναταλία και την Αναστασία. Όπως επισημαίνει, «για ορισμένους ανθρώπους η πίστη είναι το επίκεντρο της ζωής τους. Για άλλους είναι απλά κάτι σαν ασφάλεια για παν ενδεχόμενο».

Yulia Vishnevetskaya / Markian Ostaptschuk / Άρης Καλτιριμτζής