Ουκρανία: Πώς θα αντιμετωπιστεί η διαφθορά στον στρατό;

Η απόφασή του μετά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας δεν επιδεχόταν αντιρρήσεις. «Απολύουμε όλους τους στρατιωτικούς επιθεωρητές της περιφέρειας. Αυτό το σύστημα πρέπει να διοικείται από ανθρώπους που γνωρίζουν ακριβώς τι είναι ο πόλεμος και γιατί ο κυνισμός και η δωροδοκία κατά τη διάρκεια του πολέμου συνιστούν προδοσία. Στρατιώτες που έχουν βρεθεί στο μέτωπο ή δεν μπορούν πλέον να πολεμήσουν ξαπλωμένοι στα χαρακώματα επειδή έχασαν την υγεία τους ή τα άκρα τους, αλλά έχουν διατηρήσει την αξιοπρέπειά τους και δεν είναι κυνικοί, σε αυτούς μπορεί να ανατεθεί το σύστημα στρατολόγησης", δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκιμετά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας όπου ελήφθη η απόφαση. Είχε προηγηθεί έλεγχος σε γραφεία στρατολόγησης του ουκρανικού στρατού σε διάφορες περιοχές της χώρας που οδήγησε στην έναρξη ποινικής διαδικασίας για 112 υποθέσεις, στις 33 εκ των οποίων με βάση υποψίες για ποινικά αδικήματα, ενώ σε 15 απαγγέλθηκαν ήδη κατηγορίες.

Ανησυχία από την αντιπολίτευση

Τις τελευταίες εβδομάδες η Ουκρανία έχει συγκλονιστεί από σκάνδαλα με εμπλεκόμενους επικεφαλής γραφείων στρατολόγησης. Για παράδειγμα, ο πρώην στρατιωτικός επιθεωρητής της ΟδησσούΓεβγένι Μπορίσοφ, είναι ύποπτος για παράνομο πλουτισμό ύψους εκατομμυρίων δολαρίων καθώς και για παραβίαση της νομοθεσίας περί επιστράτευσης. Οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν ότι στενοί συγγενείς του Μπορίσοφ έχουν αποκτήσει πολυτελή ακίνητα στην Ισπανία και ακριβά αυτοκίνητα από την έναρξη του ρωσικού επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας. Μετά τη δημοσίευση της έρευνας, ο Μπορίσοφ απολύθηκε, συνελήφθη και τέθηκε υπό κράτηση. Μετά από έλεγχο των επιτόπιων στρατολογικών γραφείων βγήκε στο φως επίσης, μεταξύ άλλων, ότι ο επικεφαλής του κέντρου στρατολόγησης στην Υπερκαρπαθία της δυτικής Ουκρανίας χρησιμοποίησε στρατιώτες για την κατασκευή ιδιωτικής κατοικίας. Και στο Ρίβνε, ο επικεφαλής ενός γραφείου στρατολόγησης είχε κακοποιήσει ακόμη και υφισταμένους του.

Ο επικεφαλής ενός άλλου γραφείου στην περιοχή Ντονέτσκστην ανατολική Ουκρανίασυνελήφθη επίσης, γιατί έστειλε υφισταμένους τους σε μια ταξιαρχία, αλλά ωστόσο αποδείχθηκε ότι οι άνδρες δεν έλαβαν ποτέ μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις, αν και πληρώθηκαν. Μετά από 100 έρευνες σε στρατολογικά γραφεία στο Κίεβοκαι σε άλλες δέκα περιοχές αποκαλύφθηκαν επίσης στοιχεία για πώληση ιατρικών πιστοποιητικών που αποδείκνυαν ανικανότητα κατάταξης στον στρατό. Η αντιπολίτευση στο ουκρανικό κοινοβούλιο κάλεσε τον πρόεδρο να δημοσιοποιήσει τα κριτήρια, βάσει των οποίων απολύθηκαν οι στρατιωτικοί επιθεωρητές και όχι μόνο εκείνοι που είχαν κάνει παραβάσεις. Η Ιρίνα Χεραστσένκο από την ομάδα «Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη», για παράδειγμα, θέλει να πληροφορηθεί τον λόγο, για τον οποίο απολύονται όλοι. "Εάν όλοι τους δωροδοκήθηκαν και συμμετείχαν σε παράνομες πράξεις, τότε πρέπει όχι μόνο να απολυθούν, αλλά και να συλληφθούν", γράφει στο Telegram. Ο πρόεδρος Ζελένσκι υποσχέθηκε εν τω μεταξύ συλλήψεις, αλλά όχι σε όλες τις περιπτώσεις. "Οι αξιωματούχοι που μπερδεύουν τα γαλόνια με την εκμετάλλευση πλεονεκτημάτων που τους αποφέρουν, θα προσαχθούν οπωσδήποτε στο δικαστήριο", υποσχέθηκε.

Παράλληλα επισήμανε ότι οι απολυμένοι υπάλληλοι με γαλόνια, εναντίον των οποίων δεν υπάρχουν στοιχεία για ποινικά αδικήματα ή παραβάσεις, θα πρέπει να πάνε στο μέτωπο, αν θέλουν να διατηρήσουν τον βαθμό και να αποδείξουν την αξιοπρέπειά τους. Σύμφωνα με τον Βολοντίμιρ Φεζένκο, πολιτικό επιστήμονα του ουκρανικού Κέντρου Εφαρμοσμένης Πολιτικής Έρευνας "Penta", η κοινή γνώμη είναι αυτή που ζητά την πλήρη αντικατάσταση των επικεφαλής γραφείων στρατολόγησης και ο Ζελένσκι ανταποκρίνεται με επιτυχία σε αυτό. Ο ειδικός προσθέτει ότι δεν πρόκειται για μεταρρύθμιση και ότι η κρατική εξουσία δεν προσφέρει πλήρη προστασία από τη διαφθορά. "Ακόμη και για τους νέους ανθρώπους, οι πειρασμοί στο σύστημα θα εξακολουθήσουν να είναι μεγάλοι. Πρόκειται για προσοδοφόρες θέσεις, διότι πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να πουλήσουν τον εαυτό τους για να μην χρειαστεί να πάνε στον πόλεμο", λέει ο Φεζένκο.

Αλλαγή συστήματος, όχι ανθρώπων

Είναι γεγονός ότι η αντικατάσταση των επικεφαλής στα γραφεία είναι αναγκαία, αλλά όχι όλων ταυτόχρονα, «διότι κάτι τέτοιο θα καθυστερούσε το σύστημα στρατολόγησης, μέχρις ότου οι νέοι επιθεωρητές εξοικειωθούν με τη δουλειά τους, για τουλάχιστον τρεις μήνες», λέει ο Χλιμπ Καμέφσκι από το κέντρο κατά της διαφθοράς StateWatch. "Βέβαια η αντικατάσταση όλων των παλαιών στελεχών με νέα φέρνει βραχυπρόθεσμα πλεονεκτήματα, επειδή ο πρόεδρος αντιδρά στην επιθυμία για δικαιοσύνη. Αλλά όταν το σύστημα χάνει τόσα πολλά στελέχη ταυτόχρονα, έχει αρνητικό αντίκτυπο στο έργο του", υποστηρίζει ο εμπειρογνώμονας. Δεν αρκεί απλώς να αντικαθίστανται οι άνθρωποι, διότι οι νέοι θα καταλήξουν στο ίδιο διεφθαρμένο περιβάλλον. Θα πρέπει πρώτα να γίνει εσωτερικός έλεγχος και να ξεκινήσουν τα μέτρα κατά της διαφθοράς, ώστε το σύστημα στρατολόγησης να λειτουργεί με διαφάνεια ακόμη και σε περίπτωση αλλαγής των προσώπων. 

Ο Λιούμποφ Χαλάν από το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων "Αρχή", το οποίο παρέχει νομική βοήθεια στους στρατιώτες, πιστεύει ότι η διαφθορά μόνο με διαφάνεια μπορεί να καταπολεμηθεί. «Πρέπει να υπάρξει μεταρρύθμιση του συστήματος, διότι επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την αντίληψη της κοινωνίας για τη στρατολόγηση και τη διάθεση των ανθρώπων που ήδη πολεμούν. Ενώ κάποιοι εξαγοράζουν με λίγα χρήματα την έξοδό τους από το στρατό, άλλοι βρίσκονται στα χαρακώματα. Αυτό είναι εξωφρενικό, άδικο και υπονομεύει την εμπιστοσύνη στο κράτος", επισημαίνει ο Χαλάν. Και ζητά αποτελεσματική ηλεκτρονική διαχείριση εγγράφων στο σύστημα στρατολόγησης. Το μητρώο για τους στρατεύσιμους θα πρέπει να συνδεθεί με άλλα ηλεκτρονικά μητρώα για τον περιορισμό της διαφθοράς. "Εμείς ως κοινωνία των πολιτών θέλουμε συστημικές αλλαγές και αλλαγές στο προσωπικό. Μπορεί να έρθει καλό προσωπικό, αλλά μπορεί να έρθει και κακό προσωπικό. Και μερικές φορές, ακόμη και με καλούς ανθρώπους σε ορισμένες θέσεις, οι ηθικές αρχές τους μπορεί να αλλοιωθούν». 

Ο επικεφαλής της ουκρανικής Εθνικής Υπηρεσίας για την Πρόληψη της Διαφθοράς, Ολεξάντερ Νοβικόφ, έχει αναπτύξει σχέδιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ιδίως όσον αφορά τους Ουκρανούς πολίτες που φεύγουν από τη χώρα. «Γίνονται καταχρήσεις κυρίως στα πιστοποιητικά από τα στρατολογικά γραφεία, γιατί έτσι μπορεί να καταφέρουν να φύγουν από τη χώρα». Σύμφωνα με το σχέδιό του, θα πρέπει να αλλάξουν οι κανόνες για τη διέλευση των συνόρων και την έκδοση των αντίστοιχων εγγράφων. Για παράδειγμα, θα πρέπει να συνδεθούν οι βάσεις δεδομένων της συνοριακής υπηρεσίας με εκείνες των στρατολογικών γραφείων. Αυτό θα εξασφάλιζε τη διαφάνεια στην όλη διαδικασία.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου