Πέντε χρόνια από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία

Μαχητικά αεροσκάφη σε χαμηλές πτήσεις, βόμβες στο κοινοβούλιο στην Άγκυρα και άρματα μάχης στους δρόμους. Στις 15 Ιουλίου 2016, τμήματα του τουρκικού στρατού προέβησαν σε στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον της κυβέρνησης του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα σημειώθηκαν σοβαρές συγκρούσεις μεταξύ στρατιωτών και δυνάμεων ασφαλείας. Ο ίδιος ο Ερντογάν γλίτωσε παρά τρίχα απόπειρα δολοφονίας στον τόπο των διακοπών του στη Μαρμαρίδα. Οι πραξικοπηματίες ενήργησαν σκληρά και έβαλαν με τανκς και μαχητικά αεροσκάφη εναντίον υποστηρικτών του Ερντογάν.

Πάνω από 250 νεκροί και περισσότεροι από 2.000 τραυματίες ήταν ο απολογισμός. Η απόπειρα πραξικοπήματος προκάλεσε μεγάλο πόνο στον τουρκικό λαό. Πέντε χρόνια αργότερα υπάρχουν ακόμα πολλά αναπάντητα ερωτήματα και η κοινωνία παραμένει πολωμένη. Η τουρκική ηγεσία θεωρεί υπεύθυνο τον ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν που ζει στις ΗΠΑ. Ο ίδιος το αρνείται.

Ποιος ήταν συνεργός τη νύχτα του πραξικοπήματος και ποιος ήταν θύμα θα πρέπει να αποφασίσουν τα δικαστήρια. Χιλιάδες άνθρωποι καταδικάστηκαν. Εκτός από υψηλά ιστάμενους στρατιωτικούς, βρίσκονται στις φυλακές πάνω από 350 φοιτητές στρατιωτικών σχολών.

Το πραξικόπημα ‘ευλογία Θεού’....

Ανάμεσά τους είναι ο Φουρκάν Τσεντικαγιά, πρώην φοιτητής στην Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας στην Κωνσταντινούπολη. Η μητέρα του, Μελέκ Τσεντικαγιά, 45 ετών, πίστευε πάντα στην αθωότητά του. Σε τελική ανάλυση, δεν ήξερε τίποτα για την απόπειρα πραξικοπήματος ο γιός της, λέει. Εκτελούσε μόνο διαταγές. Ο Φουρκάν και οι συμφοιτητές του καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη για απόπειρα πραξικοπήματος. Η μητέρα του απευθύνθηκε στο κυβερνητικό κόμμα AKP και δήλωσε πως θα προσφύγει και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Από τότε που έγινε η προσπάθεια πραξικοπήματος, ο Ερντογάν διώκει μαζικά φερόμενους οπαδούς του Γκιουλέν. Πάνω από 100.000 δημόσιοι υπάληλοι απολύθηκαν. Συχνά οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες φέρνουν από το εξωτερικό διάφορους που θεωρούν ότι σχετίζονται με το πραξικόιπημα.

Ο Ερντογάν χαρακτήρισε το πραξικόπημα ‘ευλογία Θεού’ και επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο Σερτζίν Τανρικουλού, βουλευτής του CHP, του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, θεωρεί πως αυτός ήταν ένας τρόπος για να ‘ανακατέψει και πάλι την τράπουλα ο Ερντογάν’. Αντί να ενισχύσει τη δημοκρατία, ο Ερντογάν δημιούργησε ένα ακόμα πιο αυταρχικό καθεστώς.

Οι αρχές παρεμπόδισαν τη διαλεύκανση

Ο Σερτζίν Τανρικουλού, ο οποίος ήταν και μέλος της επιτροπής διαλεύκανσης των συνθηκών κάτω από τις οποίες έγινε το πραξικόπημα, επιρρίπτει στο AKP πως παρεμπόδισε τη διαφώτηση των γεγονότων και των πραγματικών περιστατικών.

Οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, είχαν πληροφορίες για το πραξικόπημα. Αυτός ήταν και ένας λόγος υποστηρίζουν, που οι πραξικοπηματίες οι οποίοι είχαν σχεδιάσει να γίνει το πραξικόπημα μέσα στη νύχτα, τελικά το έκαναν το απόγευμα.

Οι αρμόδιοι όμως, σύμφωνα με τον Τανρικουλού, όπως ο τότε αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων και σημερινός υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, όπως και ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν, δεν πήγαν ποτέ να καταθέσουν.

Ασαφές παραμένει ακόμα τι σχέσεις είχε το κίνημα του Γκιουλέν με την πολιτική.

Από το 2017 που ο Ερντογάν προχώρησε σε τροποποίηση του συντάγματος, συγκέντρωσε τόσες πολλές εξουσίες όσο ποτέ πριν στο παρελθόν. Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν δέχεται τις κατηγορίες εναντίον των τουρκικών αρχών και χαρακτηρίζει το αποτυχημένο πραξικόπημα σαν μια από τις ‘μεγαλύτερες προδοσίες’ στην ιστορία της Τουρκίας.

Μίριαμ Σμιτ (DPA)

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου