Παράνομο εμπόριο αρχαιoτήτων

Εδώ και 25 χρόνια ανθεί το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων. Οι παράνομες ανασκαφές ανθούν εκεί που υπάρχουν πολιτικές αναταραχές και πόλεμοι, όπως για παράδειγμα στην Εγγύς Ανατολή. Από το 2011 έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των κλεμμένων αρχαιοτήτων στην Αίγυπτο. Αλλά και στο Ιράκ γίνονται συστηματικά παράνομες ανασκαφές εδώ και 25 χρόνια, δηλώνει ο Μάρκους Χίλγκερτ, διευθυντής του μουσείου για την Νοτιοδυτική Ασία στο Βερολίνο. Η αγορά κλεμμένων αρχαιοτήτων από το 1990 γνωρίζει τεράστια άνθιση και οι τιμές φθάνουν στα ύψη. Για παράδειγμα, ένα αιγυπτιακό άγαλμα ύψους 75 εκατοστών, το καλοκαίρι του 2014 πουλήθηκε σε μια δημοπρασία στο Λονδίνο για 14 εκατομμύρια λίρες. Τον Δεκέμβριο του 2007, μια μικρή φιγούρα μόλις 8 εκατοστών και ηλικίας 5.000 χρόνων από το Ιράκ, πουλήθηκε σε δημοπρασία των Sotheby´s στη Νέα Υόρκη για 57 εκατομμύρια δολάρια.

Κάποτε ήταν οι χωρικοί που έβγαζαν από τα χωράφια τους και πουλούσαν παράνομα τα πολύτιμα αντικείμενα. Σήμερα είναι οργανωμένες σπείρες, όπως δηλώνει η αρχαιολόγος Μόνικα Χάνα. Στο πλευρό τους έχουν μάλιστα ειδικούς και βαριά μηχανήματα ανασκαφών.

Εκτός όμως από τις σπείρες είναι και τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως το Ισλαμικό Κράτος που χρηματοδοτούνται από την πώληση αρχαιοτήτων. Το Ισλαμικό Κράτος δεν καταστρέφει μόνο την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, όπως έκανε στην Παλμύρα, αλλά και την ξεπουλάει.

Ανίδεοι συλλέκτες

Οι συλλέκτες πάντως, στα χέρια των οποίων καταλήγουν τα πολύτιμα αντικείμενα, δεν έχουν ιδέα για αυτές τις πρακτικές. Τα έργα τέχνης συνοδεύονται με υποτιθέμενα έγγραφα γνησιότητας. Για παράδειγμα ένα αγαλματάκι από την εποχή των Φαραώ στην Αίγυπτο (664 έως 332 π.Χ.) σύμφωνα με τα έγγραφα γνησιότητας που διέθετε, φέρεται να εντοπίστηκε σε ανασκαφή το 1900 στην Αίγυπτο. Αργότερα υποτίθεται βρέθηκε στη Νέα Υόρκη και από το 1960 ήταν σε μια γερμανική συλλογή. Στην πραγματικότητα όμως το αγαλματίδιο κλάπηκε το 2013 από την Αίγυπτο.

Η Συλβελί Κάρφελντ από την Γερμανική Υπηρεσία Διώξεως του Εγκλήματος, υπολογίζει ότι ο τζίρος που γίνεται ετησίως από το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων αγγίζει τα έξι με οχτώ δισεκατομμύρια δολάρια.

Νέος νόμος στη Γερμανία

Για τους αρχαιολόγους πάντως το μεγαλύτερο κακό δεν είναι τα διαφυγόντα κέρδη από τη φορολόγηση για τα κράτη, αλλά το γεγονός ότι διακόπτεται η αφήγηση μιας ιστορίας όταν λείπουν τα κομμάτια που συμπληρώνουν την «μεγάλη εικόνα».

Η Γερμανία πάντως δεν αποτελεί φωτεινό παράδειγμα στο θέμα αυτό. Η υφυπουργός Πολιτισμού Μόνικα Γκρίτερς παραδέχεται πως ο νόμος για την εισαγωγή έργων τέχνης αφήνει «παραθυράκια» και για το λόγο αυτό σύντομα θα αλλάξει. Ωστόσο σύμφωνα με την Γερμανική Εταιρεία Προϊστορίας και Αρχαίας Ιστορίας το νομοσχέδιο έχει αρκετά κενά και θα πρέπει ορισμένα σημεία να περιγραφούν με μεγαλύτερη ακρίβεια.

Γκίντερ Βέζελ / Μαρία Ρηγούτσου