Παρελθόν η πρόταση για λύση δύο κρατών;

Η ιδέα για λύση δύο κρατών είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και το Μεσανατολικό Ζήτημα. Η πρώτη αναφορά σε αυτήν έγινε στην επονομαζόμενη Επιτροπή Πιλ που είχε συσταθεί από τους Βρετανούς το 1936. Τα μέλη της ρώτησαν εκατοντάδες Εβραίους και Παλαιστινίους για να καταλήξουν σε ένα αποκαρδιωτικό συμπέρασμα: Ότι τις δύο πλευρές χωρίζει μια αγεφύρωτη διαμάχη. Τα σημεία σύγκλισης ανάμεσά τους ήταν ανύπαρκτα σύμφωνα με την επιτροπή και «οι εθνικές τους προσδοκίες είναι ασυμβίβαστες μεταξύ τους». Ως εκ τούτου, η επιτροπή τάχθηκε υπέρ της εδαφικής διάσπασης σε δύο κράτη.

Το σχέδιο αυτό παρέμεινε μεν στο «συρτάρι», ωστόσο αποτέλεσε βάση για τις περαιτέρω προσπάθειες αποκλιμάκωσης της διαμάχης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Το 1947 εξετάστηκε και από την Ολομέλεια του ΟΗΕ, ωστόσο απέτυχε λόγων της αντίστασης που προέβαλαν οι αραβικές χώρες, οι οποίες δεν ήθελαν να ακούσουν τίποτα περί σύστασης ισραηλινού κράτους. Μέσω του πολέμου τη χρονιά που ακολούθησε αμφότερες οι πλευρές επιχείρησαν να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν πιο εκτεταμένα εδάφη. Ο πόλεμος έβαλε ντε φάκτο τα θεμέλια για τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων. Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967, κατά τον οποίο το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη και την Ιερουσαλήμ, η λύση των δύο κρατών δεν φαινόταν πια ρεαλιστική.

Η συμφωνία της Γενεύης

Το σχέδιο επανήλθε στην ημερήσια διάταξη μόλις το 1980, όταν η τότε ΕΟΚ τάχθηκε υπέρ του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των Παλαιστινίων προτείνοντας μια λύση δύο κρατών. Έπρεπε ωστόσο να περάσουν δύο δεκαετίες μέχρι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να υιοθετήσει τον Μάρτιο του 2002 τον συγκεκριμένο όρο. Ο πρώτος αμερικανός πρόεδρος που τον χρησιμοποίησε ήταν ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος. Τον 2003 ισραηλινοί και παλαιστίνιοι διαπραγματευτές αναφέρθηκαν επίσης στο εν λόγω σχέδιο στο πλαίσιο της Συμφωνίας της Γενεύης.

Θεμέλιο της προσέγγισης των δύο πλευρών ήταν ότι η Παλαιστινιακή Αρχή (PLO), όχι ρητά αλλά τουλάχιστον υπαινικτικά, είχε αναγνωρίσει το Ισραήλ. Η PLO περιόρισε τότε τις εδαφικές της διεκδικήσεις στο σύνορα του 1967, θέσει που φάνηκε να αποδέχεται τότε και η παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς. Ορισμένοι υψηλόβαθμοι πολιτικοί της Χαμάς υιοθέτησαν αυτή τη θέση, ορίζοντας ωστόσο ως προϋπόθεση τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος μεταξύ των Παλαιστινίων.

Φθίνουσα πίστη σε λύση δύο κρατών

Με το ξεκίνημα της νέας χιλιετίας το σχέδιο της λύσης δύο κρατών κέρδισε περισσότερους υποστηρικτές σε αμφότερες πλευρές. Ωστόσο, η υποστήριξη αυτή μειώθηκε εν συνεχεία στην παλαιστινιακή πλευρά εξαιτίας της συνεχιζόμενης εποικιστικής δραστηριότητας του Ισραήλ στις παλαιστινιακές περιοχές. Το 2014 πάνω από το 50% του παλαιστινιακού πληθυσμού τάχθηκε κατά μιας τέτοιας λύσης, μια τάση που συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Η προθυμία για λύση δύο κρατών περιορίστηκε όμως και στην ισραηλινή πλευρά εξαιτίας κρουσμάτων παλαιστινιακής τρομοκρατίας. Το 2015 υπέρ μιας τέτοιας λύσης τάσσονταν οριακοί οι μισοί πολίτες του Ισραήλ.

Ωστόσο, η πλειοψηφία των Ισραηλινών απορρίπτει τη λύση του ενός κράτους, με το επιχείρημα ότι έτσι θα θιγόταν η ταυτότητα του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους εφόσον οι παλαιστινιακές περιοχές εντάσσονταν στην επικράτεια του ισραηλινού κράτους και οι Παλαιστίνιοι λάμβαναν την ισραηλινή υπηκοότητα. Κατά συνέπεια επανέρχεται η λύση των δύο κρατών, η οποία ωστόσο γίνεται ολοένα δυσκολότερη όσο συνεχίζεται ο ισραηλινός εποικισμός. Τα πράγματα περιέπλεξε ακόμη περισσότερο η εγκατάλειψη της θέσης υπέρ μιας λύσης δύο κρατών, που παραδοσιακά είχαν οι ΗΠΑ. Ωστόσο, οι διεθνείς αντιδράσεις στην ανακοίνωση της αμερικανικής διοίκησης δείχνουν ότι η λύση των δύο κρατών παραμένει διεθνώς προτιμητέα.

Κέρστεν Κνιπ / Άρης Καλτιριμτζής