Περί (οικιακής) Βίας

Με τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες και τα ιστορικά αρχεία κλειστά, το διδακτορικό μου μπήκε αναγκαστικά κι αυτό σε καραντίνα. Άρχισα να ψάχνω το υλικό που είχα σε... στοκ και κάπως έτσι κατέληξα να ασχοληθώ ξανά με την Χάνα Άρεντ. Το μάτι μου έπεσε στο "Περί Βίας". Ταιριάζει με την εποχή, σκέφτηκα, και άρχισα να το ξεφυλλίζω.

Ή μπορεί να το σκέφτηκα όπως εκείνη. «Θέλω να καταλάβω», έλεγε το 1964 σε μια συνέντευξη. «(…) Και όταν κι άλλοι άνθρωποι καταλαβαίνουν - με τον ίδιο τρόπο που καταλαβαίνω κι εγώ - παίρνω μια ικανοποίηση, ότι βρίσκομαι κοντά σε όμοιούς μου».

Οι τελευταίοι μήνες έχουν από πολλές απόψεις κάτι βίαιο: από τον φόβο μπροστά στο θάνατο και τον αόρατο εχθρό, τις πρόσφατες εκφάνσεις πολιτικής ανυπακοής και την καταστολή των συναθροίσεων μέχρι την αύξηση στα κρούσματα οικιακής και έμφυλης βιας. Στα τελευταία επικεντρώθηκα αρκετά τον τελευταίο καιρό.

Πολλά άρθρα προειδοποιούσαν ήδη πριν ληφθούν τα μέτρα κατά της εξάπλωσης του κορωνοϊου για την επερχόμενη αύξηση ενδοοικογενειακης βίας λόγω του εγκλεισμού. Στην Κολωνία, όπου ζω, όπως μου είπε κάποιος από την Υπηρεσία Δίωξης, σε αντίθεση με άλλες γερμανικές πόλεις, οι καταγγελίες δεν αυξήθηκαν τους τελευταίους μήνες. Η βία σε αντίθεση με τα κρούσματα του κορωνοϊού παρέμεινε φαίνεται σταθερή.

Σε μια άλλη συζήτηση με μια εργαζόμενη στον οργανισμό Frauen gegen Gewalt, o οποίος παρέχει ψυχολογική και νομική στήριξη σε γυναίκες που υφίστανται βία, έμαθα για τη «Gewaltspirale». Η θεωρία απλή: Όταν κανείς χειροδικεί, έχει περάσει από πολλά στάδια προηγουμένως, από άλλες υπόγειες οδούς μέσω της λεκτικής, ψυχολογικής και σεξουαλικής βίας. Αυτές τις διαδέχεται ο κατευνασμος και οι υποσχέσεις, σαν σιωπή πριν την καταιγίδα, που έρχεται πάντα ξανά και είναι συνήθως λίγο χειρότερη από την προηγούμενη – ένα σπιράλ… βίας.

Και οι πρωταγωνιστές μίας τέτοιας ιστορίας; Συνήθης ύποπτος ήταν πάντα ένας «alfamale». Ξαφνιάζομαι κάθε φορά που (ξανα)συνειδητοποιώ ότι η εικόνα του ανθρώπινου «alfamale» επιβιώνει μέχρι και σήμερα: Κάποιοι από μακριά θα τον αποκαλέσουν χαρισματικό, έξυπνο, ευγενικό, πολυμήχανο, δυναμικό – ένα κυρίαρχο αρσενικό! Πλάι του ανήκει μία… Πηνελόπη, ένα σύμβολο στήριξης, κατανόησης και υπομονής.

Στο έργο της η Χάνα Άρεντ τραβά μία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε Βία και Δύναμη, δύο έννοιες που συχνά συγχέονται. Ενώ η Δύναμη είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό των σχέσεων για την πολιτική θεωρία, η Βία είναι ένα «ανθρώπινο φαινόμενο» δίχως πολιτική ταυτότητα: «Δύναμη και Βία είναι δυο έννοιες αντίθετες: όταν υπάρχει η μία, η άλλη εξαφανίζεται», γράφει.

Περνώντας όμως από την πολιτική θεωρία της Άρεντ στην Πολιτική και Κοινωνική Αγωγή, η οικιακή βία, ανεξάρτητα αν είναι ανάμεσα σε πατέρα και γιο, σε συγκατοίκους ή σε συντρόφους δεν δείχνει απλώς μία προβληματική επικοινωνία. Δείχνει ξεκάθαρα ότι μία βίαιη προσωπικότητα είναι ανεξέλεγκτη μέσα στο σπίτι. Και για την περίπτωση αυτή οι Γερμανοί έχουν μία φράση: «Αυτός που χτυπάει, φεύγει». Με συνοδεία αστυνομικών και τις ποινικές συνέπειες στον απόηχο.

Χρύσα Βαχτσεβάνου