Ποιος ο ρόλος της Συρίας στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς;

Οι Σύροι ακτιβιστές που συμμετείχαν στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη χώρα τους δυσαρεστήθηκαν ακόμη περισσότερο βλέποντας τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ να επισκέπτεται την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας για μια ιδιαίτερη σύνοδο κορυφής με θέμα τη σύγκρουση μεταξύΧαμάςκαι Ισραήλ. Για τους ίδιους ο Σύρος δικτάτορας είναι προσωπικά υπεύθυνος για τις θηριωδίες που εκτυλίσσονται στην πατρίδα τους: τον εκτοπισμό εκατομμυρίων, τον βασανισμό χιλιάδων και τον θάνατο 500.000 ανθρώπων.

«Η ομιλία του Άσαντ στο Ριάντ για τις συνθήκες στη Γάζα μπορεί να κερδίζει το βραβείο για την πιο υποκριτική στάση στον κόσμο», λέει στην DW η Σελίν Κασάμ, ακτιβίστρια και υπεύθυνη επικοινωνίας της Syrian Emergency Taskforce με έδρα την Ουάσινγκτον.

Στη σύνοδο συμμετείχαν μέλη του Αραβικού Συνδέσμου και του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, με τους Άραβες ηγέτες να κατηγορούν το Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου σε βάρος των πολιτών της Γάζας. Στη δική του ομιλία ο Άσαντ επέκρινε τις συμφωνίες εξομάλυνσης μεταξύ του Ισραήλ και άλλων κρατών της Μέσης Ανατολής.

«Αηδίασα βλέποντας έναν τέτοιο εγκληματία πολέμου, έναν άνθρωπο με τέτοιο σκοτεινό παρελθόν, να μιλάει για τέτοια ζητήματα», δηλώνει ο Ιμπραχίμ Ζεϊντάν, δημοσιογράφος και ακτιβιστής στο Ιντλίμπ, μία περιοχή στη βόρεια Συρία όπου κυριαρχεί η αντιπολίτευση. «Κατά την ομιλία του θυμήθηκα τις επιθέσεις [σε βάρος Σύρων] με χημικά όπλα, να βλέπω παιδιά και πολίτες να μην μπορούν να αναπνεύσουν - και να μην έχουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, μιας και εκείνη τη μέρα όλα τα νοσοκομεία στα νότια της περιοχής βομβαρδίστηκαν».

Όπως υπενθυμίζει η Κασέμ, οι δυνάμεις του Άσαντ δεν είχαν επιτεθεί μόνο σε Σύρους - αλλά και σε Παλαιστίνιους, οι οποίοι αναζητούσαν καταφύγιο στη Συρία.

Η περίπλοκη σχέση Συρίας-Παλαιστινίων

Η σχέση της Συρίας με τους Παλαιστινίους και τη Χαμάς είναι μακρά, όπως και περίπλοκη.

Για παράδειγμα, η Χαμάς προέκυψε από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, μία ομάδα που προωθεί την ιδέα ότι η θρησκεία είναι αυτή που πρέπει να καθορίζει την πολιτική και η οποία έχει κοινωνική προσφορά, αλλά και μία ένοπλη πτέρυγα.

Στη Συρία η Μουσουλμανική Αδελφότητα αντιτασσόταν στην πολυετή εξουσία της οικογένειας Άσαντ. Όταν το 1982 κυβερνούσε ο Χαφέζ Άσαντ (πατέρας του Μπασάρ) τα συριακά στρατεύματα κατέπνιξαν ένα επαναστατικό κίνημα που οργάνωσε η Μουσουλμανική Αδελφότητα, σκοτώνοντας σύμφωνα με υπολογισμούς από 10.000 έως 30.000 κατοίκους.

Αργότερα η συριακή κυβέρνηση τάχθηκε υπέρ του παλαιστινιακού αγώνα, με τη Δαμασκό να μετατρέπεται σε καταφύγιο για περίπου 500.000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες, ενώ στη Συρία φιλοξενήθηκε για χρόνια και ένας από τους εξόριστους ηγέτες της Χαμάς, ο Καλέντ Μασάαλ. Και αυτό παρ’ ότι η οικογένεια Άσαντ δεν τα πήγαινε πάντοτε καλά με την οργάνωση, την οποία χρησιμοποιούσε για την εξυπηρέτηση της εξωτερικής της πολιτικής.

Ωστόσο οι σχέσεις επιδεινώθηκαν το 2012, όταν ξεκίνησε στη Συρία ο εμφύλιος πόλεμος. Η Χαμάς αρνήθηκε να διαλέξει στρατόπεδο και ο Μασάαλ διέφυγε στο Κατάρ, όπου ζει μέχρι σήμερα.

Επιθέσεις κατά Παλαιστινίων στη Συρία

Κατά τον εμφύλιο η συριακή κυβέρνηση στοχοποίησε Παλαιστινίους στο Γιαρμούκ, μία περιοχή που είχε μετατραπεί από καταυλισμό προσφύγων σε ζώνη με παλαιστινιακή πλειοψηφία. Όταν οι αντάρτες κατέλαβαν την περιοχή, οι δυνάμεις του Άσαντ έθεσαν την περιοχή σε πολιορκία, κόβοντας τις προμήθειες τροφίμων, ηλεκτρισμού και φαρμάκων.

Πέρυσι ο Άσαντ προσεκλήθη ξανά στον Αραβικό Σύνδεσμο, από όπου είχε αποκλειστεί για μία δεκαετία λόγω του εμφυλίου. Έκτοτε η Χαμάς τα βρήκε και πάλι με το συριακό καθεστώς, δίχως ωστόσο να υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ τους.

Ποια είναι σήμερα η στάση του καθεστώτος Άσαντ;

Τα κράτη που συμμετείχαν στη σύνοδο του Ριάντ κατέληξαν σε μία κοινή ανακοίνωση, καλώντας σε κατάπαυση πυρός και λήξη της πολιορκίας του Ισραήλ στη Γάζα, προκειμένου να ηλεκτροδοτηθεί και πάλι η περιοχή, αλλά και να σταλούν νερό, τρόφιμα, φάρμακα και άλλες προμήθειες. Επιπλέον, παρότρυναν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να ερευνήσει «τα εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας που διαπράττει το Ισραήλ» στα παλαιστινιακά εδάφη.

Η συριακή κυβέρνηση υπέγραψε την ανακοίνωση, ωστόσο δεν έχει διαδραματίσει κατά τ' άλλα σημαίνοντα ρόλο στην παρούσα σύγκρουση.

«Παρ' ότι το συριακό καθεστώς […] έχει εκφράσει την αλληλεγγύη του προς τη Γάζα, έχει αποφύγει την κλιμάκωση με το Ισραήλ», εξηγεί ο Σάμουελ Ραμάνι, συνεργάτης της βρετανικής δεξαμενής σκέψης Royal United Services Institute. «Ακολουθεί μία έντονη ρητορική, αλλά περιορισμένη δράση, καθώς δεν θέλει να αναλάβει ένα πολιτικό ρίσκο ή να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια της χώρας για λογαριασμό της Χαμάς».

Η Συρία έχει προβεί σε περιορισμένες αεροπορικές επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ στα υψίπεδα του Γκολάν, λέει ο Ραμάνι, όμως αυτό είναι κάτι που συμβαίνει εδώ και χρόνια. Ο δε ισραηλινός στρατός βομβαρδίζει τα συριακά αεροδρόμια της Δαμασκού και του Χαλεπίου αχρηστεύοντάς τα, δήθεν ώστε να μην διέρχονται από εκεί στρατιώτες και όπλα από το Ιράν. Ωστόσο, το Ισραήλ δεν έχει επιτεθεί σε συριακούς ή ρωσικούς στρατιωτικούς στόχους. Οι Η.Π.Α., πάντως, έχουν επιτεθεί σε βάσεις στη Συρία που θεωρούν ως ιρανικές.

Ο Τζόζεφ Ντάερ, καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο και ειδικός για τη Συρία, έχει χαρακτηρίσει τη συριακή κυβέρνηση ως έναν «πολύ αδύναμο […] παθητικό παίκτη», που δεν έχει ιδιαίτερη στρατιωτική δύναμη. Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση Άσαντ επιβίωσε από τον εμφύλιο πόλεμο χάρη στη στρατιωτική υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν.

Σχετικοποίηση του ανθρωπιστικού δικαίου

Καμία πλευρά δεν θέλει μία μεγάλη κλιμάκωση, όμως όσο η σύγκρουση μαίνεται, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να τεθεί εκτός ελέγχου.

Για τους Σύρους ακτιβιστές όλα όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή συνδέονται. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως πλέον έχει υποβαθμιστεί ολόκληρο το σύστημα του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, ακριβώς επειδή το καθεστώς Άσαντ, για παράδειγμα, μπόρεσε να διαπράξει όλα αυτά τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η παρουσία του Άσαντ στο Ριάντ αποτελεί «μία επίπονη υπενθύμιση για το πόσο αναγκαίος είναι ο διαρκής αγώνας για ειρήνη και δικαιοσύνη στην περιοχή», τονίζει ο δημοσιογράφος Ζεϊντάν. «Και πρέπει να θυμίζει σε όλους μας την ανάγκη για δικαιοσύνη και λογοδοσία για όσα φριχτά συνέβησαν στη Συρία».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς