Πολλά ανοιχτά ερωτήματα μετά το ναυάγιο της Πύλου

Σχεδόν άδειο μοιάζει το Λιμεναρχείο στην Καλαμάτα. Τις προηγούμενες ημέρες είχαν συρρεύσει στην πόλη εκατοντάδες άνθρωποι από όλη την Ευρώπη, σε μία προσπάθεια να μάθουν περισσότερα για την τύχη δικών τους ανθρώπων, οι οποίοι επέβαιναν στο μοιραίο αλιευτικό πλοίο, που βυθίστηκε την περασμένη εβδομάδα στα ανοιχτά της Πύλου. Έχουν εκλείψει πλέον οι ελπίδες για τον εντοπισμό περισσοτέρων επιζώντων, αν και συνεχίζονται οι έρευνες.

Ένας άνδρας από τη Συρία κάθεται στο καφενείο, δίπλα στο Λιμεναρχείο, τακτοποιώντας έγγραφα που έχει στην τσάντα του. Λέει ότι ζει χρόνια στη Γερμανία, έχει και ανεπαίσθητη βαυαρική προφορά, αλλά δεν θέλει να αποκαλύψει το όνομά του. Στα χέρια του κρατάει φωτοτυπίες ταυτότητας του 16χρονου ανιψιού του. «Είχαμε επικοινωνήσει για τελευταία φορά πριν από τρεις εβδομάδες, μέσω Facebook έμαθα ότι ήταν κι αυτός στο πλοίο», λέει. Κάθε μέρα ο θείος του 16χρονου πήγαινε στο Λιμεναρχείο, αναζητώντας πληροφορίες για τον ανιψιό του και έναν φίλο του, που ταξίδευε μαζί του. Όμως τα ονόματά τους δεν εμφανίζονται πουθενά. Ούτε στο νοσοκομείο, όπου ακόμη δέχοναι την απαραίτητη ιατρική φροντίδα μερικοί από τους 104 επιζώντες, ούτε στον κατάλογο με τα ονόματα εκείνων που ήδη μεταφέρθηκαν σε καταυλισμό κοντά στην Αθήνα. «Στο νοσοκομείο δεν έδιναν πληροφορίες, έλεγαν ότι απαγορεύεται για λόγους προστασίας των προσωπικών δεδομένων», αναφέρει.

Η διεθνής κοινότητα απλώς παρακολουθεί  

Τα ξημερώματα της Τρίτης (20.06.) το Λιμενικό εντόπισε ακόμη τρεις νεκρούς στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Πύλου. Ο αριθμός των θυμάτων ανέρχεται πλέον σε 81, πολλοί από τους νεκρούς  δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί. Οι ελληνικές αρχές έχουν αρχίσει την εξέταση των δειγμάτων DNA. Ο άνδρας από τη Συρία λέει ότι δεν γνωρίζει εάν ο ανηψιός του είναι μεταξύ των θυμάτων. Θα μιλήσει και πάλι με την αδερφή του, στη Συρία, αλλά δεν έχει να της μεταφέρει κάτι νεότερο. Το ίδιο απόγευμα, λέει, θα πρέπει να επιστρέψει, η δουλειά τον περιμένει στη Γερμανία. Πολύ θα ήθελε να βοηθήσει και τον ανιψιό του να αρχίσει μια καινούρια ζωή στη Γερμανία.

Οι εξελίξεις στη Συρία δεν απασχολούν πλέον τα δελτία ειδήσεων στον δυτικό κόσμο. Κι όμως, λέει ο συνομιλητής μας, οι δυσκολίες παραμένουν: «Οι άνθρωποι δεν αντέχουν τον πόλεμο και το πολιτικό χάος. Οι νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα, θέλουν να καταφέρουν κάτι στη ζωή τους». Στο ερώτημα ποιός ευθύνεται για το τραγικό ναυάγιο, η απάντησή του είναι: «Όλοι μας έχουμε ευθύνες». Τόσα χρόνια δεν έχει βρεθεί μία λύση, ούτε για τους Σύρους, ούτε για όλους τους άλλους ανθρώπους που ρισκάρουν τη ζωή τους, αναζητώντας καταφύγιο στην Ευρώπη. «Τόσοι νεκροί και η διεθνής κοινότητα απλώς παρακολουθεί...»

Επιζώντες πίσω από συρματοπλέγματα

Μία ώρα από την Αθήνα απέχει ο νέος προσφυγικός καταυλισμός της Μαλακάσας, που έχει κατασκευαστεί με ευρωπαϊκά κονδύλια. Λειτουργεί ως κέντρο καταγραφής και ταυτοποίησης για τους αιτούντες άσυλο. Ο χώρος είναι περιφραγμένος με συρματόπλεγμα, στις εισόδους έχουν εγκατασταθεί ηλεκτρικές μπάρες, ενώ υπάρχει και προσωπικό ασφαλείας. Εδώ έχουν μεταφερθεί οι περισσότεροι από τους επιζώντες του ναυαγίου. Μαζί τους προσπαθούν να μιλήσουν κάποιοι δημοσιογράφοι, που συνωστίζονται στις μπάρες.

Εκπρόσωπος του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου μας πληροφορεί ότι η διαδικασία καταγραφής προχωρά με ταχύτητα, καθώς μέχρι το απόγευμα της Τετάρτης (21.06.) είχαν καταθέσει τα στοιχεία τους 41 άνδρες, οι οποίοι στη συνέχεια έφυγαν από τον καταυλισμό, αλλά δεν επιθυμούν να συνομιλήσουν με δημοσιογράφους. «Εμείς τους έχουμε συμβουλεύσει να μην μιλούν με δημοσιογράφους», λέει ξεκάθαρα ο Μάνος Λογοθέτης, από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, για να συμπληρώσει ότι η σύσταση γίνεται μόνο για την προστασία τους, αλλά ασφαλώς η τελική απόφαση είναι δική τους.

Η εικόνα που σχηματίζει κανείς επί τόπου είναι διαφορετική. Από τις λίγες, σύντομες συνομιλίες των προσφύγων με την DW προκαλείται η εντύπωση ότι φοβούνται. Πιστεύουν ότι οι επαφές με δημοσιογράφους μπορεί να επισύρουν δυσμενείς συνέπειες για την αίτηση ασύλου που έχουν καταθέσει. Επιπλέον ένας από τους άνδρες λέει στην DW ότι του έχει απαγορευθεί να εγκαταλείψει τον καταυλισμό. 

Ένα βίντεο που προκαλεί αναστάτωση

Δεν αποκλείεται να έχουν ασκηθεί πιέσεις σε επιζώντες του ναυαγίου. Ένα βίντεο που εμφανίστηκε προ ημερών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζει δύο άνδρες από το Πακιστάν να απευθύνουν βαριές κατηγορίες προς το Λιμενικό Σώμα, που, όπως ισχυρίζονται, επιχείρησε να ρυμουλκήσει το ακυβέρνητο λόγω βλάβης πλοίο, το οποίο στη συνέχεια άρχισε να βυθίζεται. Το βίντεο προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στην κοινή γνώμη.

Στον καταυλισμό ένας επιζών από τη Συρία, με τον οποίο η DW ήρθε σε τηλεφωνική επικοινωνία μέσω μεταφραστή, επιβεβαιώνει την εκδοχή των δύο Πακιστανών. Μιλώντας στην κουρδική γλώσσα, λέει ότι «μας τράβηξε ένα άλλο πλοίο και στη συνέχεια αρχίσαμε να βουλιάζουμε». Δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τί είδους πλοίο ήταν αυτό που προσέγγισε το αλιευτικό.

Το Λιμενικό Σώμα διαψεύδει τις αιτιάσεις. Υποστηρίζει ότι ήθελε απλώς να βοηθήσει, γι αυτό επιχείρησε να σταθεροποιήσει το σκάφος με ένα καραβόσκοινο, το οποίο όμως οι ίδιοι οι επιβαίνοντες έριξαν στη θάλασσα. Το Υπουργείο Ναυτιλίας, αρμόδιο για το Λιμενικό Σώμα, δεν έκανε δεκτό το αίτημα της DW για μία συνέντευξη, παραπέμποντας στα δελτία τύπου που έχει εκδώσει.

Αιτιάσεις προς το Λιμενικό Σώμα

Την περασμένη Κυριακή (18.06.) το BBC δημοσίευσε τα αποτελέσματα έρευνας, που προκαλούν περαιτέρω ερωτήματα. Επικαλούμενοι στοιχεία ιστοσελίδας, που καταγράφει κινήσεις άλλων πλοίων, οι συντάκτες του δημοσιεύματος καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το μοιραίο αλιευτικό είχε παραμείνει ακίνητο επί επτά ολόκληρες ώρες πριν βυθιστεί. Όμως το Λιμενικό Σώμα είχε ανακοινώσει ότι το σκάφος βρισκόταν εν πλω, με σταθερή πορεία προς την Ιταλία. Ένα πρόσθετο ερώτημα είναι γιατί δεν υπάρχει οπτικό υλικό από την προσέγγιση, από τη στιγμή που το σκάφος του Λιμενικού Σώματος είναι εξοπλισμένο με κάμερες.

Κάθε τόσο η ελληνική ακτοφυλακή αντιμετωπίζει κατηγορίες ότι σκοπίμως ακινητοποιεί σκάφη, που μεταφέρουν μετανάστες και πρόσφυγες, ώστε αυτοί να μην έχουν πρόσβαση στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Πολλές τέτοιες περιπτώσεις έχουν τεκμηριωθεί με οπτικό υλικό. Παρά ταύτα η Αθήνα επιμένει ότι εφαρμόζεται το ισχύον δίκαιο. Το ίδιο επισημαίνει και στην περίπτωση του ναυαγίου της Πύλου.

Η αρμόδια Εισαγγελία έχει ήδη αρχίσει έρευνα για το ναυάγιο. Αλλά αυτό δεν αρκεί, υποστηρίζει η Κλόε Πάουερς, από τη ΜΚΟ Border Violence Monitoring Network, που εδώ και πολλά χρόνια καταγράφει και τεκμηριώνει κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα ελληνικά σύνορα, τα οποία αποτελούν και εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Όπως λέει, όλες οι σχετικές έρευνες που έχουν γίνει μέχρι στιγμής υπό την αποκλειστική ευθύνη της Αθήνας, απαλλάσσουν το Λιμενικό Σώμα από κάθε ευθύνη.

Η Κλόε Πάουερς θεωρεί ότι και στη συγκεκριμένη περίπτωση η κυβέρνηση δεν επείγεται για τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Η ίδια υποστηρίζει ότι το ναυάγιο ήταν αποτέλεσμα μίας πολιτικής εκφοβισμού που ακολουθεί η ΕΕ απέναντι στους αιτούντες άσυλο. «Αν θέλουμε να καθιερώσουμε τη διαφάνεια, να προστατεύσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και να αντιμετωπίσουμε τη συστημική βία στα σύνορα, χρειαζόμαστε ανεξάρτητους μηχανισμούς επιτήρησης, ει δυνατόν με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών», επισημαίνει.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου