Προεδρικές εκλογές και δημοψήφισμα στην Μολδαβία

.Για δεκαετίες, η Δημοκρατία της Μολδαβίας ήταν μια ελάχιστα αξιοσημείωτη χώρα στη νοτιοανατολική περιφέρεια της Ευρώπης: μικρή και φτωχή, διοικούμενη από διεφθαρμένες ελίτ και διχασμένη από τη σύγκρουση με τους φιλορώσους αυτονομιστές. Η λεγόμενη σύγκρουση της Υπερδνειστερίας ξεκίνησε το 1992 και ήταν ο πρώτος πόλεμος της Ρωσίας εναντίον μιας πρώην σοβιετικής δημοκρατίας που ήθελε να απελευθερωθεί από τον ασφυκτικό κλοιό της αυτοκρατορίας.

Ο ρωσικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 άλλαξε τα πάντα για τα 2,5 εκατομμύρια κατοίκους της Δημοκρατίας της Μολδαβίας: ξαφνικά η χώρα βρέθηκε στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφαλείας ως «ο πιθανός επόμενος στόχος εισβολής του Πούτιν μετά την Ουκρανία». Η νοτιοδυτική ουκρανική πόλη της Οδησσού απέχει μόλις 60 χιλιόμετρα περίπου από την αυτονομιστική περιοχή της Υπερδνειστερίας στα ανατολικά της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.

Η Ρωσία έχει σταθμεύσει εκεί περίπου δύο χιλιάδες στρατιώτες εδώ και δεκαετίες, υποστηρίζοντας ένα διεθνώς μη αναγνωρισμένο καθεστώς πιστό στη Μόσχα. Εάν η Ρωσία έφτανε στην Υπερδνειστερία μέσω μιας χερσαίας γέφυρας, θα μπορούσε εύκολα να καταλάβει τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, η οποία επί του παρόντος είναι πρακτικά ανυπεράσπιστη στρατιωτικά. Αυτό θα τοποθετούσε τη Μόσχα ως κατοχική δύναμη απευθείας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ με τη Ρουμανία.

Εν όψει ενός τέτοιου σεναρίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάνει πολλά τα τελευταία δυόμισι χρόνια για να παράσχει μεγαλύτερη στήριξη στη Μολδαβία. Όπως και η Ουκρανία, η χώρα είναι υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ από τον Ιούνιο του 2022.

Πρόεδρος κατά φιλορώσων υποψηφίων

Παρά τη ρωσική απειλή, οι προγραμματισμένες προεδρικές εκλογές θα διεξαχθούν στη Δημοκρατία της Μολδαβίας την Κυριακή). Πρόκειται ίσως για τις πιο σημαντικές εκλογές από τότε που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση τον Αύγουστο του 1991. Η φιλοευρωπαία πρόεδρος Μάγια Σάντου, η οποία βρίσκεται στην εξουσία από τον Δεκέμβριο του 2020, διεκδικεί άλλη μια θητεία στο αξίωμα. Αντιμετωπίζει αρκετούς φιλορώσους υποψηφίους.

Ταυτόχρονα με τις εκλογές έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί δημοψήφισμα για το αν ο στόχος της ένταξης στην ΕΕ θα πρέπει να κατοχυρωθεί στο σύνταγμα της χώρας.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι φιλοευρωπαϊκές και οι φιλορωσικές δυνάμεις ισορροπούσαν στη Δημοκρατία της Μολδαβίας, συχνά με μια μικρή πλειοψηφία υπέρ της δεύτερης. Η οικονομολόγος Σάντου, γεννημένη το 1972, κέρδισε τις προεδρικές εκλογές του 2020 όχι τόσο λόγω της φιλοευρωπαϊκής της στάσης, αλλά κυρίως επειδή υποστηρίζει την αδιάκοπη καταπολέμηση της διαφθοράς και θεωρείται απολύτως αδιάφθορη και γεμάτη ακεραιότητα. Πλήρωσε την πολιτική της δέσμευση για μεταρρυθμίσεις στη Δημοκρατία της Μολδαβίας πριν από χρόνια, μεταξύ άλλων, με μια επίθεση με δηλητήριο εναντίον του προσώπου της, η οποία δεν έχει ακόμη διερευνηθεί πλήρως.

Φιλοευρωπαϊκή πλειοψηφία

Χάρη εν μέρει στην αποφασιστική μεταρρυθμιστική πολιτική της Σάντου κατά τη διάρκεια της θητείας της, το κλίμα στη Μολδαβία έχει πλέον μετατοπιστεί σαφώς υπέρ μιας φιλοευρωπαϊκής πλειοψηφίας. Θεωρείται σχετικά βέβαιο ότι η πρόεδρος θα κερδίσει άλλη μια θητεία στο αξίωμα - αλλά μόνο σε επαναληπτικές εκλογές δύο εβδομάδες μετά τον πρώτο γύρο.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις τοποθετούν την Σάντου στο 36%. Πολύ πιο πίσω, στη δεύτερη θέση, με ποσοστό περίπου 10%, βρίσκεται ο Αλεξάντρου Στογιάνογλο, πρώην γενικός εισαγγελέας, ο οποίος συνελήφθη το 2021 με κατηγορίες για διαφθορά και αργότερα απομακρύνθηκε από το αξίωμά του. Υποστηρίζεται από το φιλορωσικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSRM). Πίσω του βρίσκονται άλλοι δύο φιλορώσοι υποψήφιοι, ο Μολδαβο-Ρώσος επιχειρηματίας Ρενάτο Ουζάτι και η πρώην κυβερνήτης της μολδαβικής αυτόνομης περιοχής της Γκαγκαουζίας, Ιρίνα Βλαχ.

Και οι τρεις υποψήφιοι δεν αντιτίθενται επίσημα στην ένταξη της χώρας στην ΕΕ, γεγονός που δείχνει τη σημασία του θέματος για τους Μολδαβούς ψηφοφόρους. Ωστόσο, εκφράζουν διάφορες επιφυλάξεις για την ΕΕ, χαρακτηρίζουν το επικείμενο δημοψήφισμα ως «δόλιο εκλογικό τέχνασμα» του προέδρου και τάσσονται υπέρ μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία - κάτι που ουσιαστικά αποκλείει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Ρωσία έχει απαξιωθεί

Σήμερα, η Ρωσία δεν είναι πλέον τόσο δημοφιλής στη Δημοκρατία της Μολδαβίας όσο ήταν πριν από μερικά χρόνια ή δεκαετίες. Η βάναυση εισβολή στην Ουκρανία και τα σοκαριστικά ρωσικά εγκλήματα πολέμου εκεί έχουν πιθανώς απαξιώσει τη Ρωσία μια για πάντα στα μάτια της πλειοψηφίας των ανθρώπων. Μόνο στην περιοχή της Γκαγκαουζίας και σε ορισμένες πόλεις, όπως το Μπαλτζί στο βόρειο τμήμα της χώρας, υπάρχουν ακόμη μεγάλες φιλορωσικές πλειοψηφίες.

Από το 2023, η Δημοκρατία της Μολδαβίας έχει απελευθερωθεί για πρώτη φορά πλήρως από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου. Οι γείτονες Ουκρανία και Ρουμανία, καθώς και η ΕΕ έχουν βοηθήσει τη χώρα από υλικοτεχνικής και οικονομικής άποψης, επιτρέποντάς της, για παράδειγμα, να αποθηκεύει φυσικό αέριο που αγοράζεται στην παγκόσμια αγορά. Το 2025, η χώρα θα στερηθεί επίσης την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας από ένα σημαντικό εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής στην αυτονομιστική περιοχή της Υπερδνειστερίας. Αυτό θα αφαιρέσει όλους τους οικονομικούς μοχλούς που η Ρωσία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει για να καταστήσει τη Μολδαβία πολιτικά υποχωρητική.

Υβριδικός πόλεμος σε πλήρη εξέλιξη

Αντίθετα, ο υβριδικός ρωσικός πόλεμος κατά της δημοκρατίας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη - ουσιαστικά μέσω εκστρατειών προπαγάνδας και παραπληροφόρησης. Ένας από τους χρηματοδότες και οργανωτές πίσω από αυτό είναι ο Μολδαβοϊσραηλινός επιχειρηματίας Ίλαν Σορ, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την κλοπή περίπου ενός δισεκατομμυρίου ευρώ από τις μολδαβικές τράπεζες το 2014. Καταδικάστηκε σε 15 χρόνια φυλάκισης, αλλά διέφυγε από τη χώρα το 2019, πρώτα στο Ισραήλ για αρκετά χρόνια και στη συνέχεια στη Ρωσία. Βρίσκεται σε καταλόγους κυρώσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ και καταζητείται με ένταλμα σύλληψης της Ιντερπόλ. Η Ρωσία αρνείται να τον εκδώσει στη Δημοκρατία της Μολδαβίας.

Ο Σορ χρηματοδοτεί εκεί φιλορωσικές και αντιευρωπαϊκές διαδηλώσεις και εκστρατείες. Αρχικά ίδρυσε ένα πολιτικό κόμμα με το επώνυμό του, το οποίο εκπροσωπήθηκε για ένα διάστημα στο κοινοβούλιο, και αργότερα ίδρυσε διάφορα κόμματα κλώνων, τα οποία έκτοτε έχουν απαγορευτεί. Παρ' όλα αυτά, συνεχίζει να χρηματοδοτεί εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις οποίες διαδίδονται εξωφρενικά ψέματα για τον πρόεδρο της Μολδαβίας ή την ΕΕ - όπως ο ισχυρισμός ότι τα παιδιά της Μολδαβίας θα πρέπει να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου μετά την ένταξη της χώρας στην ΕΕ.

Λύση στη σύγκρουση της Υπερδνειστερίας;

Αν πιστέψει κανείς τις δημοσκοπήσεις, η προπαγάνδα δεν φαίνεται πλέον να βρίσκει απήχηση στην πλειοψηφία. Ένας λόγος γι' αυτό είναι ότι εκατοντάδες χιλιάδες Μολδαβοί εργάζονται σε χώρες της ΕΕ και επομένως γνωρίζουν ότι οι ισχυρισμοί αυτοί είναι αναληθείς.

Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει μια θετική εξέλιξη στη Μολδαβία από μια άλλη άποψη - τραγική συνέπεια του πολέμου στην Ουκρανία: προκειμένου να αποτραπεί μια επίθεση Ρώσων στρατιωτών από την Υπερδνειστερία στη γειτονική χώρα, ο ουκρανικός στρατός έκλεισε το τμήμα των συνόρων της Υπερδνειστερίας και το ασφάλισε στρατιωτικά. Η Ουκρανία θα σταματήσει επίσης την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου στην Υπερδνειστερία από την 1η Ιανουαρίου 2025. Αυτό σημαίνει ότι η αυτονομιστική περιοχή θα εξαρτάται τότε πλήρως από τις νόμιμες αρχές στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας Κισινάου - και θα μπορούσε να αναγκαστεί να κάνει βήματα προς την επανένταξη στη δημοκρατία μετά από περισσότερα από 30 χρόνια.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός