Προεδρικές εκλογές στο Μεξικό: Γυναικεία υπόθεση

Προεδρικές εκλογές σήμερα στο Μεξικό και η χώρα με τους περισσότερους ισπανόφωνους κατοίκους στον κόσμο βρίσκεται ενώπιον μιας εκλογικής αναμέτρησης, που θα προσδιορίσει την πορεία της χώρας. Μετά από έξι ταραχώδη χρόνια υπό τον πρόεδρο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, δύο γυναίκες προηγούνται στην κούρσα για τη διαδοχή του: η  Κλαούντια Σάινμπαουμ από το κυβερνών κόμμα Μορένα, που βρίσκεται πρώτη και σε μεγάλη απόσταση από τη δεύτερη επίσης γυναίκα, τη Σότσιλ Γκάλβες, κοινή υποψήφια της αντιπολίτευσης. Το διακύβευμα είναι μεγάλο. Τα τελευταία έξι χρόνια οι θεσμοί, η κοινωνία των πολιτών και η ανεξαρτησία των δικαστηρίων έχουν δεχθεί σημαντικές πιέσεις. Οι εκλογές θα κρίνουν επίσης κι αν το κυβερνών κόμμα Μορένα μπορεί να υπερασπιστεί την πρωτοκαθεδρία του και να προωθήσει την αναδιοργάνωση της χώρας.

Κλαούντια Σάινμπαουμ, το ξεκάθαρο φαβορί

Η Κλαούντια Σάινμπαουμ, υποψήφια του αριστερού λαϊκιστικού κόμματος Μορένα, είναι το ξεκάθαρο φαβορί. Η πρώην δήμαρχος της Πόλης του Μεξικού και εγγονή Εβραίων μεταναστών από τη Λιθουανία είναι έμπειρη πολιτικός. Το κόμμα της έχει σημειώσει σημαντικά κέρδη στις εκλογές τα τελευταία χρόνια και κατέχει περίπου τα 2/3 του συνόλου των κυβερνήσεων στις 32 ομοσπονδιακές πολιτείες. Σημαντικό είναι ότι η Σάινμπαουμ διαθέτει την υποστήριξη του νυν προέδρου Ομπραδόρ. Παρά τη συνεχιζόμενη δημοτικότητά του στον πληθυσμό, δεν μπορεί να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα, γιατί το σύνταγμα περιορίζει τη θητεία σε έξι χρόνια. Η Σάινμπαουμ σπούδασε Φυσική στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, όπου απέκτησε πτυχίο, στη συνέχεια μεταπτυχιακό και διδακτορικό στην ενεργειακή μηχανική. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό της μετά από τέσσερα χρόνια στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Berkeley στην Καλιφόρνια, όπου ανέλυσε την κατανάλωση ενέργειας στις μεξικανικές μεταφορές, δημοσίευσε μελέτες σχετικά με την εξέλιξη της κατανάλωσης ενέργειας στα μεξικανικά κτίρια και απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα στην Ενεργειακή Μηχανική και Φυσική. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο διδακτικό προσωπικό του Αυτόνομου Πανεπιστήμιου Μεξικού και της Μεξικανικής Ακαδημίας Επιστημών.

Η Σότσιλ Γκάλβες, επιτυχημένη επιχειρηματίας και γερουσιαστής από την πολιτεία Χιντάλγκο, κατεβαίνει με τη συμμαχία της αντιπολίτευσης Fuerza y Corazón por México (Δύναμη και καρδιά για το Μεξικό), που συγκεντρώνει συντηρητικά, κεντροδεξιά και αριστερά κόμματα. Σε αντίθεση με την Κλαούντια Σάινμπαουμ θεωρείται χαρισματική και προσιτή, μια γυναίκα του λαού που, μέχρι πρόσφατα, συνήθιζε να κάνει ποδήλατο στην Πόλη του Μεξικού. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν στη Σάινμπαουμ το 55% των ψήφων, ενώ η αντίπαλός της Σότσιλ Γκάλβες ίσως να φτάσει περίπου το 30%.

Λαϊκά κοινωνικά προγράμματα κατά της φτώχιας

H Σάινμπαουμ ποντάρει στη συνέχεια και τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησαν υπό τον πρόεδρο Ομπραδόρ. Η αμείωτη δημοτικότητα του απερχόμενου προέδρου - οι δημοσκοπήσεις ανεβάζουν το ποσοστό αποδοχής του σε πάνω από 60% - οφείλεται πιθανώς και στα κρατικά κοινωνικά προγράμματα που εγκαινίασε. Ωστόσο, οι παρατηρητές διαφωνούν σχετικά με τη βιωσιμότητα αυτών των προγραμμάτων. "Τα κοινωνικά προγράμματα και η αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 110% σε πραγματικούς όρους κατά τη διάρκεια της θητείας του έφεραν απτές βελτιώσεις για τον φτωχό πληθυσμό", λέει ο Γκέρολντ Σμιτ, επικεφαλής του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ  στο Μεξικό, σε συνέντευξή του στην Deutsche Welle. "Αυτός ο πληθυσμός είναι επίσης πιθανό να αισθάνθηκε για πρώτη φορά ότι αναγνωρίζεται και εκτιμάται. Αυτός είναι ένας υποκειμενικός παράγοντας που δεν πρέπει να υποτιμάται". Ο Xανς Μπλομάιερ, επικεφαλής του Ιδρύματος Κόνραντ Αντενάουερ στο Μεξικό, καταλήγει σε διαφορετικό συμπέρασμα. "Τα κοινωνικά οφέλη της κυβέρνησης Ομπραδόρ δεν βασίζονται σε διαρθρωτικές αλλαγές, αλλά σε χρηματικές μεταβιβάσεις που χρηματοδοτούνται από το χρέος προς φτωχά τμήματα του πληθυσμού. Αλλά κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ωστόσο, καμία πλευρά δεν θέλει να παραδεχτεί δημοσίως ότι αυτή η μορφή κοινωνικής αναδιανομής δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί με τρόπο βιώσιμο».

Βία και πόλεμος κατά των ναρκωτικών

Κεντρικό θέμα της προεκλογικής εκστρατείας είναι η ανεξέλεγκτη βία σε ολόκληρη τη χώρα. Το Μεξικό υποφέρει εδώ και χρόνια από υψηλό ποσοστό εγκληματικότητας και πόλεμο κατά των ναρκωτικών. Συμμορίες και καρτέλ μάχονται για τον έλεγχο του εμπορίου ναρκωτικών οδηγώντας τη χώρα σε εξάρσεις βίας και ανασφάλεια σε πολλές περιοχές. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία 1890 άνθρωποι σκοτώθηκαν πέρυσι σε συγκρούσεις μεταξύ των ισχυρών καρτέλ. Από την έναρξη μιας αμφιλεγόμενης στρατιωτικής επιχείρησης κατά των καρτέλ ναρκωτικών το 2006, περισσότεροι από 450.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη χώρα, άλλοι 100.000 αγνοούνται. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, εκλεγμένοι αξιωματούχοι και υποψήφιοι έχουν δεχθεί επιθέσεις κατά τη διάρκεια προεκλογικών εμφανίσεων ή ακόμη και δολοφονηθεί στους δρόμους.

"Ακόμη και αν η κυβέρνηση Ομπραδόρ δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αιτία για την κατάσταση, οι λόγοι είναι σύνθετοι, ανάγονται σε δεκαετίες στο παρελθόν και μπορούν να αναζητηθούν κι αλλού, στην υποβάθμιση και την ανοχή του προβλήματος του οργανωμένου εγκλήματος και των καρτέλ», λέει ο Xανς Μπλομάιερ.

Η μετανάστευση και οι σχέσεις με τις ΗΠΑ

Ένα άλλο πιεστικό ζήτημα σε αυτές τις εκλογές είναι η μετανάστευση. Το Μεξικό είναι χώρα προέλευσης και χώρα διέλευσης για πολλούς που θέλουν να φτάσουν στις ΗΠΑ. Οι προκλήσεις από αυτή την κατάσταση είναι πολλαπλές: ανθρωπιστικές κρίσεις στα σύνορα, εντάσεις με τις ΗΠΑ και προβλήματα στο εσωτερικό που προκαλούνται από την υποδοχή και τη φροντίδα των μεταναστών. Πέρυσι, περισσότεροι από 2,4 εκατομμύρια μετανάστες διέσχισαν τα νότια σύνορα των ΗΠΑ. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονταν από την Κεντρική Αμερική και τη Βενεζουέλα. Για τον Γκέρολντ Σμιτ, η διαχείριση της μετανάστευσης είναι η σημαντικότερη πρόκληση για τον επόμενο πρόεδρο: "Το Μεξικό εκπληρώνει αποτελεσματικά τη λειτουργία του κέντρου υποδοχής μεταναστών για τις ΗΠΑ και αυτή του αστυνομικού στα νότια σύνορα με τη Γουατεμάλα". Το μεταναστευτικό κίνημα δεν έχει ορατό τέλος - και η κατάσταση θα επιδεινωθεί αν οι ΗΠΑ κλείσουν ακόμη περισσότερο τα σύνορά τους υπό μια πιθανή νέα κυβέρνηση Τραμπ.

Περιθώριο ελιγμών για τον μελλοντικό πρόεδρο

Θα μπορέσει το φαβορί Σάινμπαουμ, που θεωρείται μάλλον άχρωμη και όχι ιδιαίτερα χαρισματική, να βγει από τη σκιά του πολιτικού της μέντορα Λόπες Ομπραδόρ, αν κερδίσει όπως αναμένεται; Ο Γκέρολντ Σμιτ  είναι βέβαιος ότι θα το κάνει, γιατί οι Μεξικανοί πρόεδροι ασκούν μεγάλη εξουσία κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Ωστόσο, οι μελλοντικές αναλογίες πλειοψηφίας στη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία θα είναι καθοριστικές. Μια - απίθανη - πλειοψηφία δύο τρίτων θα της έδινε την ευκαιρία να προωθήσει συνταγματικές αλλαγές χωρίς τη συντηρητική αντιπολίτευση. "Διαφορετικά, η Σάινμπαουμ θα αναγκαστεί να κάνει διαπραγματεύσεις για πολλά πράγματα", πιστεύει ο Σμιτ.

Σήμερα το Μεξικό δεν θα εκλέξει μόνο νέο πρόεδρο. Στις μεγαλύτερες εκλογές στην ιστορία του Μεξικού, σχεδόν 100 εκατομμύρια άνθρωποι θα εκλέξουν επίσης ένα νέο Κογκρέσο, τις κυβερνήσεις εννέα ομοσπονδιακών πολιτειών και περισσότερα από 20.000 δημόσια αξιώματα. Ο Xανς Μπλομάιερ θεωρεί επίσης ότι η μελλοντική σύνθεση του Κογκρέσου θα είναι καθοριστική για τη μελλοντική πολιτική κατεύθυνση της μεγαλύτερης ισπανόφωνης χώρας του κόσμου. "Από δημοκρατική άποψη, είναι ευχής έργον οι ψηφοφόροι όχι μόνο να δώσουν καθαρή εντολή στη νέα κυβέρνηση, αλλά και να παράσχουν ουσιαστικά δημοκρατικά αντίβαρα στο Κογκρέσο, ώστε τα δημοκρατικά και συνταγματικά πισωγυρίσματα της σημερινής κυβέρνησης να μην ξεπεραστούν από την επόμενη κυβέρνηση με συνταγματική πλειοψηφία".

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου