Προσοχή του Αγίου Βαλεντίνου!

Στο σύνολό της η ανθρωπότητα δεν θα μπορούσε να συμφωνήσει ως προς το ποια ανθρώπινη εφεύρεση θεωρείται η καλύτερη. Είναι άραγε ο τροχός; Τα αντιβιοτικά ή το πλυντήριο πιάτων; Όλες αυτές οι εφευρέσεις αποτελούν αρκετά σημαντικές ανακαλύψεις για την καθημερινή μας ζωή. Ωστόσο σήμερα εξετάζουμε μια άλλη επιστημονική εφεύρεση, η οποία αν και αβλαβής άλλαξε τα παγκόσμια δεδομένα: το προφυλακτικό.

Χάρις σε αυτά τα μικρά κομμάτια λατέξ, οι άνθρωποι μπορούν να επιδίδονται ελεύθερα σε σεξουαλικές πράξεις χωρίς τον φόβο μετάδοσης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ) ή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Planned Parenthood», με σωστή χρήση η αντισυλληπτική προστασία του προφυλακτικού αγγίζει το 98%. Η αποτελεσματικότητά του ως προς την αντισύλληψη αλλά και την προστασία από τα ΣΜΝ εξαρτάται από το πόσο σωστά χρησιμοποιείται και επειδή οι άνθρωποι δεν είναι «τέλειοι», στην πραγματικότητα η αντισυλληπτική προστασία του αγγίζει περίπου το 87%.  

Παρόλα αυτά τα προφυλακτικά έχουν σώσει πολλές ζωές και έδωσαν αυτονομία στις γυναίκες σε εποχές όπου η εγκυμοσύνη εκτός γάμου αποτελούσε επαρκή λόγο κοινωνικού στιγματισμού.  

Από την αρχαία Ελλάδα στο σήμερα

Η πρώτη αναφορά σε συσκευασία που έμοιαζε με προφυλακτικό χρονολογείται από το 3000 π.Χ. Ο βασιλιάς Μίνωας της Κρήτης λέγεται πως χρησιμοποιούσε μια κύστη κατσίκας για να προστατέψει τις συντρόφους του από μια ασυνήθιστη σεξουαλική ασθένεια. Σύμφωνα με τον θρύλο, το σπέρμα του Βασιλιά περιείχε φίδια και σκορπιούς. Ο μύθος αυτός αποτελεί την παλαιότερη περιγραφή μιας συσκευής φραγμού για την πρόληψη αυτού που σήμερα ονομάζουμε σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ασθένεια.

Πρώιμα ευρήματα προφυλακτικών έχουν ανακαλυφθεί και στην αρχαία Αίγυπτο. Ο αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ και η ομάδα του βρήκαν ένα προφυλακτικό στον τάφο του Τουταγχαμών που περιείχε δείγματα από το DNA του Φαραώ. Ήταν φτιαγμένο από λεπτό λινό ύφασμα εμποτισμένο με ελαιόλαδο και ήταν στερεωμένο σε ένα κορδόνι που οι ερευνητές πιστεύουν πως θα έδενε γύρω από τη μέση του. Χρονολογείται γύρω στο 1350 π.Χ. Τα προφυλακτικά όμως δεν ήταν πλεονέκτημα μόνο των θεών-βασιλιάδων. Οι απλοί θνητοί τα χρησιμοποιούσαν επίσης, αλλά μόνο στο χρώμα που αντιστοιχούσε στην κοινωνική τους τάξη.

Στην αρχαία Ρώμη τα προφυλακτικά κατασκευάζονταν επίσης από λινό ύφασμα καθώς και από έντερα ή κύστεις προβάτων και κατσικιών. Σκοπός τους ήταν να σταματήσει η εξάπλωση ασθενειών όπως η σύφιλη. Λέγεται επίσης πως κατασκεύαζαν προφυλακτικά από μυϊκό ιστό ανδρών που είχαν σκοτωθεί στη μάχη, αλλά «δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία για αυτό», επισημαίνουν οι συγγραφείς μιας σχετικής μελέτης που δημοσιεύτηκε στο Indian Journal of Urology.

Η δεύτερη πιο δημοφιλής μέθοδος αντισύλληψης παγκοσμίως

Το σύγχρονο προφυλακτικό, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, αποτελεί εύρημα του Αμερικανού εφευρέτη Τσαρλς Γκουντγίαρ. Στα μέσα του 19ου αιώνα ανακάλυψε τη διαδικασία του βουλκανισμού, κατά την οποία το φυσικό καουτσούκ θερμαίνεται μαζί με το θείο για να σχηματίσει ένα υλικό που είναι πιο εύπλαστο, ανθεκτικό και ελαστικό. Μέχρι το 1860 τα προφυλακτικά παράγονταν πια σε μεγάλη κλίμακα. Ήταν ακριβά, αλλά παλαιότερα έλεγαν στους άνδρες να τα καθαρίσουν και να τα ξαναχρησιμοποιήσουν. Σήμερα τα προφυλακτικά είναι αυστηρά μίας χρήσης!

Η εφεύρεση του λατέξ τη δεκαετία του 1920 έφερε την επανάσταση στη βιομηχανία των προφυλακτικών. Τα σημερινά προφυλακτικά από λατέξ μπορούν να τεντωθούν έως και οκτώ φορές σε σύγκριση με το αρχικό τους μέγεθος προτού σκιστούνε, όπως και να είναι προλιπασμένα, ραβδωτά ή αρωματισμένα. Σύμφωνα με μια μελέτη των Ηνωμένων Εθνών το 2019, το ανδρικό προφυλακτικό αποτελούσε την δεύτερη πιο κοινή μέθοδο αντισύλληψης παγκοσμίως, ενώ στην πρώτη θέση βρίσκεται η γυναικεία στείρωση.

Τα προφυλακτικά επίσης παίζουν καθοριστικό ρόλο για την πρόληψη της εξάπλωσης του HIV. Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση που διεξήχθη από το Κέντρο Έρευνας και Παρέμβασης για το AIDS στις ΗΠΑ, όταν τα προφυλακτικά χρησιμοποιούνται με συνέπεια και σωστά, είναι 90% έως 95% αποτελεσματικά στην προστασία από τον HIV.

Η Διεθνής Ημέρα Προφυλακτικών, η οποία γιορτάζεται στις 13 Φεβρουαρίου, καθιερώθηκε από το ίδρυμα AIDS Healthcare Foundation (AHF), έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό με έδρα τις ΗΠΑ που ιδρύθηκε το 1987 ως απάντηση στην επιδημία του AIDS. Η οργάνωση γιορτάζει την ημέρα αυτή μοιράζοντας δωρεάν προφυλακτικά.

Κάρλα Μπλάικερ

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου